ZİHİN AÇAN YAZILAR
Satranç ve Kuantum Fiziği
Günlük yaşantımızı şekillendiren, alışkanlıklarımızı oluşturan ve doğayla aramızdaki ilişkiyi belirleyen, kısacası sınırlarımızı çizen yasaların bütününü fizik yasaları olarak adlandırıyoruz. Algılarımızı oluşturan da bu yasalardır. Sözgelimi…
Üstel Büyüme Yanılgısı
Doğrusal artışı sezgisel olarak kavrayabiliyoruz. Ancak üstel ve yüzdesel artış söz konusu olduğunda birçoğumuz doğru çıkarımlarda bulunamıyoruz. Acaba neden? Şimdi size iki soru soralım. BİRİNCİ…
Bazı Sayı Problemleri
Problemler insanların, günlük hayatın içinde karşılarına çıkan sorunları çözmesi için, bir düşünce biçimi geliştirmeleri nedeniyle, iyi birer araçtır. Ancak nasıl hayatımızda karşımıza çıkan her problem…
Ertelemenin Dayanılmaz Hafifliği
Verilen ödevlerin teslim tarihinden bir gün önce panik halde sabaha kadar çalışmayan öğrenci hemen hemen yok gibidir. Aslında bu durum, iş yerindeki projeyi yetiştirmek zorunda…
Beyninizi Zorlayacak Optik İllüzyonlar
Beyninize ne kadar güvenirsiniz? Duyularımızın sıklıkla bizi aldattığını bilir misiniz? Bazı optik illüzyonlar ile bunu kanıtlayalım… *** 1. Bir resmi düşünce gücünüzle renklendirebilirsiniz.Soldaki resme 30…
Bir Dahi Gibi Nasıl Düşünülür?
Bir dahi gibi düşünmek çok da zor değil aslında…Yazıda okuyacağınız örnekler, bunu destekler nitelikte… *** Piyasaya ilk kez 1980 yılında sunulan post-it’ler, hızlı not alma…
Tarihi 10 Bilim Fotoğrafı ve Hikayeleri
Bilim, tarih boyunca insana birçok yönden çok şey katmıştır. Her defasında bizi şaşırtıp hayatımızı biraz daha kolaylaştırmıştır. Başlı başına bilimsel bir başarı olan fotoğraf, bazı…
Fizikçi Kedi Chester Willard İle Tanışın
1975 yılında F.D.C Willard ismiyle bir kedi, bir fizik makalesinin eş-yazarı oldu. Sizi akademik dünyada yayınları ile ses getiren bir kedi ile tanıştıralım… Physical Review…
Bilimin Temeli: Bilmiyorum Diyebilme
Eğer bir konuyu, ‘her şeyi ile biliyorum’ diye düşünüyorsak, gerçekte bu, o konuyu bilmediğimizin ifadesidir. Modern bilimin temel karakteristiği, ‘bilmiyorum’ diyebilmesi ve cehaletini kabul edebilmesidir.…
Bilimsel Beceriksizlik Sözlüğü
Alan Turing ile birlikte kriptolog olarak çalışan bir İngiliz matematikçi olan Irving John Good, “The Scientist Speculates: An Anthology of Partly-Baked Ideas” isimli kitabında, muhtemel yüzlerce…
DÜNDEN BUGÜNE MATEMATİK
Bir Teorem & Bir Çizim
Euclid’in Stoikheia’sında geçtiği şekliyle üçgene dair bir teorem ve de çizimle karşınızdayım. Problem 20 (Üçgen Eşitsizliği): Herhangi bir üçgende iki kenarın uzunlukları toplamı diğer kenarın…
Matematiksel Eşitliklerde Güzellik – Çirkinlik Algısı
“Sanat dünyasında hiçbir benzeri olmayan bir nesnelliğe sahip olmasına karşın, yaratıcı matematiğin güdüsü bilimden çok sanata benzer. Matematiksel teoremlerin sınıflandırılmasında estetik yargı hem mantıktan hem…
Matematığın İkircikli Doğası Üzerine
Matematiğin bir keşif mi yoksa bir icat mı olduğu sorusunun tek bir yanıtı yok. İki yanıtı var. Ne keşif ne icat, hem keşif hem icat. Matematik bir…
Euclid’in Stoikheia’sı
Öklid geometrisini değil, Riemann geometrisini kullanan Einstein’ın, Elementler’e ilişkin yargısı son derece çarpıcıdır: “Gençliğinde bu kitabın büyüsüne kapılmamış bir kimse, kuramsal bilimde önemli bir atılım yapabileceği…
Simitten Çembere Bir Tarih Yolculuğu
Çocukların zihninde yer eden kavram imajlarının, kavram tanımlarıyla örtüştüğü oranın, matematik eğitiminde elde edilecek başarı oranıyla yakın bir korelasyonunun olduğunu düşünenlerdenim. “Bunu nasıl başarabilirim”in ise…
Gödel Kanıtı
1931 yılında bir Alman bilim dergisinde kısa ve ilgi çekici olduğu kadar da düşündürücü bir yazı yayınlandı. Yazının başlığı şöyleydi. ‘Uber Formal unentscheidbare Sâtze der…
Euler’in Çokyüzlüler Formülü
Bütün yüzleri düzlemsel çokgenlerle sınırlanmış kapalı ve deliksiz katı cisimleri çokyüzlü olarak adlandırıyoruz. Bir çokyüzlü içerisindeki herhangi iki noktayı birleştirerek elde ettiğimiz doğru parçasının tamamı…
Kaos Teorisi ve Matematik
İnsanı tarih boyunca çok uğraştıran doğa olayları vardır. Hareket ve zaman bunların başında gelir. Bu gün kaos diye nitelenen fenomenler hareket kavramıyla doğrudan ilişkilidir. Basit hareketleri temsil…
Satranç Oyunu Üzerine
“Satranç tahtasında tüm denizlerdekinden daha fazla macera vardır.” Pierre Mac Orlan Herkesin hayatında rutin olarak yaptığı, meşgul olduğu işler vardır. Algılarımız bir tarafa yönelmiştir. Fikirlerimiz,…
İslam Dünyasında Matematik
Bilimsel bilgi evrensel bir özellik taşır. Irk, milliyet, din ve cinsiyet gibi ayrımları kabul etmez. Günümüzde ulaştığımız bilim düzeyine her uygarlığın katkısı olmuştur. Greklerin kendilerinden…
MATEMATİK HER YERDE
Balenin Ardındaki Fizik
Koreografik yapısı olan, sanatsal dans gösterilerine bale denilmektedir. Bale, ilk zamanlarda saraylarda ve sadece erkeklerin yer aldığı bir gösteri olsa da, 17. yy sonlarına doğru…
Altın Oran Kullanarak Resim Çizmek
Rafael Araujo’nun altın oran kullanarak yaptığı çizimler, resim ile bilimin en güzel birleşimi belki de… Venezuelalı mimar ve ressam olan Araujo son 40 yıldır yanında kalem,…
“Ne mutlu krala, dilediğini söyleyebilmek bir onun ayrıcalığı”
Matematiğin “şanslı” bir alanı sanırız olasılık kuramıdır. Aldığımız bir piyango biletinin ‘o şanslı bilet’ olma olasılığından tutun da her türlü belirsizlik durumu üzerine düşünmemizi ya…
Dünyayı Değiştiren Bilmemiz Gereken 17 Denklem
Matematik her yerde ve bu 17 denklem dünya anlayışımızı sayısız yollarla şekillendiriyor. 2013’te matematikçi ve bilim yazarı Ian Stewart, “Dünyayı Değiştiren 17 Denklem” adlı bir…
Fourier Dönüşümü: Müzik ve Fotoğraf Paylaşımını Mümkün Kılan Matematik
Görselde gördüğünüz, Fourier Dönüşümü. Eğer Spotify, iTunes, Google Music tarzı servisleri kullanarak müzik dinliyorsanız, bu matematiksel formüle teşekkür edebilirsiniz. Hatta internette gördüğünüz fotoğrafları minik JPG formatına…
Deprem ve Matematik
Dünyanın aktif deprem kuşaklarından biri olan Alp-Himalaya deprem kuşağı üzerinde olan ülkemizin yüz ölçümünün % 42’si birinci derece deprem kuşağında yer almaktadır. Bu nedenle deprem…
Matematik ve Algoritmanın Gücü
Galileo zamanında matematik için “Matematik, Tanrı’nın evreni yazdığı dildir.” demiştir. Gerçekten de matematik bizi her türlü büyüler, evreni anlamamızı sağlar. Ancak sadece evren değil aslında…
Mandala, Matematik ve Simetri
Son zamanlarda popülerliği artan mandala sanatı, on bin yıllık bir geçmişe dayanan, Hint kültüründe doğduğu sanılan, metafizik ve meditasyon amacıyla kullanılan bir sanattır. Mandala, Sanskritçe bir kelime…
Her Şey Bir Soruyla Başlar: Sikloid Eğrisi
Johann Bernoulli 29 yaşındayken Acto Eruditorum adlı dergide bir soru yayımladı. Genç Bernoulli dik bir düzlemde, iki nokta arasındaki mesafenin en kısa sürede alınmasını sağlayacak…
Oyun Teorisi: Kıskançlık
Size The Joy of Game Theory adlı kitapta gördüğüm bir örnekten bahsetmek istiyorum dostlar. Eminim ‘ee biz bunu görüyoruz zaten çevremizde’ diyeceksiniz. Ben böyle söyledim…
YÖN VERENLER
İmkansızın Peşinde Bir Kadın: Ada E. Yonath
Kristalograf Ada Yonath: Kendisine imkansız hedefler koyarak adım adım hedeflerine ulaşan başarılı bir bilim insanı. Genç bir bilim insanı olarak…
Düşüncenin Resmi: Atina Okulu
Atina Okulları, antik çağlarda yaygın eğitim müesseseleri idiler. Birçok ünlü filozof kendi okullarını bazen tapınaklarda bazen bahçe, çiftlik gibi mekânlarda…
John Von Neumann ve Sırrı Çözülememiş Philadelphia Deneyi
Deha gerçekleri alışılmamış şekilde görmekten başka bir şey değilse John von Neumann, dahiliğin bir simgesi… John von Neumann 28 Aralık…
Unutulan Dehalar: El-Cezeri
Nice bilim insanı bu kadim topraklarda yetişmiş ve tarihin tuzlu sahifeleri arasında unutulmaya yüz tutmuştur. Unutulanlardan biri de evrensel bilime…
Matematik Bir İnancın da Temeli Olabilirdi…
Pisagor bir filozoftu, bir toplum lideriydi, bir matematikçiydi ve kimine göre bir peygamberdi. Felsefesini matematiğe dayandırıyordu. Kurmaya çalıştığı inanç sisteminin…
İlk Modern Bilim İnsanı: İbn-i Heysem
Bundan yaklaşık bin yıl önce Irak’ın Basra şehrinde doğayı anlamak için güçlü bir arzu duyan, ilerici, araştırmacı ve sorgulayıcı bir…
EĞİTİM ÜZERİNE
Eğitimde Dopamin Etkisi
Eğitimcilerin yaşadığı en büyük problem öğrenmek istemeyen, konulara ilgi duymayan öğrencilerdir. Öğretmen öğretmek, öğrenci ise öğrenmemek için adeta direnir. Sonra…
Bağlanma Biçimlerinde Aile Etkisi – Bowlby Kuramları
İnsanlara yaklaşımımız, dış dünyaya olan tavır ve düşüncelerimiz, kendimize olan güvenimiz, ailemize karşı tutumumuz ve daha pek çok konuda kritik…
Çocuklar Neden Kitap Okumuyor?
“Okuma”yı tanımlamanız istense acaba içine hangi kavramları alırdınız? Bu soruyu cevaplamadan önce okuma konusunda ülkemizin neden olumsuz bir tabloya sahip…
Ödül Vermek Gerçekten Etkili Bir İkna Tekniği mi?
Bir anne, çocuğu sağlıklı yemekleri yemeyi reddettiğinde; bir patron, çalışanlarının verimini artırmak istediğinde; bir öğretmen, öğrencilerini çok daha fazlasını başarabileceklerine…
Matematik Eğitiminde Diyalog
Sadece sistem eleştirisi yapmak yerine, tepeden yapılacak bir değişikliği de beklemeden biz öğretmenler, eğitimciler olarak elimizdeki mevcut imkanlarla bir şeyler…
Nakiye Elgün: Bir Eğitimcinin ve Tarihte İlk Çocuk Hakları Bildirisinin Yazarının Öyküsü
1882 yılında İstanbul Sarıyer’e bağlı bir köyde (Rumelihisar) doğan Nakiye Hanım, eğitim yaşantısına dört yaşında Rehberi Marifet adındaki özel bir…
Bir Bilimsel Makale Nasıl Okunur?
Bir bilimsel makaleyi anlamak için nasıl okunması gerektiğini bilmek gerekir. Özellikle bir akademisyen veya bilim insanı değilseniz bu konuda oldukça…
Çocukların Öğrenmeyi Sevmesi Nasıl Sağlanır?
Eğitim – öğretim dendiğinde akla okul gelse de kendi hayatlarımıza baktığımızda görüyoruz ki öğrendiklerimizin çoğu yaşam tecrübelerimizdir. Bu nedenle bize…
BİLİM ve TOPLUM
Bakan Kör Olma Durumu: İstem Dışı Körlük
Hiç çevrenizdekilere ‘bakan kör’ dediğiniz oldu mu? Aslında dediyseniz hakkınız var. Çünkü böyle bir psikolojik gerçek var literatürde, adı da…
Neyi, Neden Yaptığını Bilmeyenler Derneği
Düşünsel bir uyuşukluk içine sokulduğumuz ortada ancak bu ağır bir uykuya dönüşmeden ayılmamız mümkün mü? Kısaca NNYBD demek istediğim bu…
Sherlock Holmes Gibi Düşünmek Mümkün mü?
Sherlock Holmes gibi düşünmek için ilk adım önce onun gibi düşünmeyi gerçekten istemek, ardından farkındalık ve bol pratik geliyor. İngiliz…
Övgünün Çocuk Gelişimi Üzerindeki Yıkıcı Etkileri
Gündelik hayatta bazen işleri kendimiz için kolaylaştırmak adına, bazen içimizden geldiği için, bazen sadece bir şey söylemiş olmak için, bazen…
Başarısızlık Özgeçmişi Farklılık Yaratabilir mi?
Alman psikolog Johannes Haushofer kariyerini Oxford, Harvard, MIT ve Princeton üniversitelerininde yaptı. Bu bilim insanının başarısız olduğu, geri çevrildiği ya da hayal…
Aklın Üstünlüğü: Aydınlanma
Aydınlanmacı değerler, akılcılık, özgürlük, demokrasi, çoğulculuk, insan hakları, hukukun üstünlüğü ve dünyayı doğru anlamak için bilimi esas almaktır. Tarihi bir…
Mutluluğun Peşinden Koşan 75 Yıllık Bir Araştırma: Grant Study
Harvard Üniversitesi 75 yıl kadar süren ‘mutluluk’ araştırmasını sonlandırmış ve sonucu açıklamış. Peki, bu ‘mutluluğun keşfi’ için neden 75 yıl…
Unutmak Bizleri Daha Akıllı Hale Getirebilir
Beyinlerimiz büyük miktarda bilgi depolayabilir, ancak bazen unutmak bizi daha akıllı hale getirebilir. Çoğu kişi için iyi bir hafızaya sahip…
SORGULAYAN YAZILAR
Gelir Adaletsizliği: Orta Gelir Tuzağı ve İşsizlik
Gelir adaletsizliği konusunda biraz da orta gelir tuzağını ve işsizliği konuşalım. Orta Gelir Tuzağı Nedir? ‘Orta Gelir Tuzağı’, son zamanlarda…
Kalıcı Öz Saygı Oluşturmanın 5 Temel Yolu
Birçoğumuz öz değer duygularımızı geliştirmenin ne kadar önemli olduğunun farkındayız. Benlik saygımız (öz saygı) daha yüksek olduğunda, sadece kendimiz hakkında…
Zulüm Kalpte Sönmeyen Bir Ateştir
Anlatırlar ki Abbasi halifelerinden Harun Reşid’ in oğlu Me’mun henüz çocuk yaşta iken hayatı boyunca unutamayacağı bir olay yaşar. Hocası…
Gelir Dağılımı Adaletsizliği
Gelir dağılımı adaletsizliği gerek Türkiye’de gerekse dünyada sık sık tartışılan, üzerine sayısız makaleler yazılan, dünyadaki çeşitli kurumlarının çözüm bulmaya çalıştığı…
Matematik ve Din
İslami bilginin doğruluğunu araştırmada matematiğin metodolojisinden faydalanmak
Bazı Dillerde Aşk ve Acıma Aynı Kelimedir
2.000’den fazla dil üzerinde yapılan bir çalışma, duyguları tanımlamak için kullanılan kelimelerin kültürler arasında nasıl değiştiğini göstermekte. Bir çok kültürde,…
Tanrı Felsefecileri Sever
Platon/Eflatun – Devlet: (…) Felsefeye – her uğraştan daha asil olan bu uğraşa- karşıt amaçlar için uğraşanlar tarafından kolay kolay…
Karanlık Çağlar Yeniden mi Geliyor?
Fransa’daki Lasko mağarasına çizilen resimler otuz bin yıldır sapasağlam yerinde duruyor. Mısır yazıtları altı bin yıldır ayakta ve okunabiliyor. Sümer yazıları dört…
