Herkes “ideal” vücut sıcaklığının 37 derece Celsius olduğunu bilir. Ancak dış ortam sıcaklığı 37 dereceye ulaştığında çoğu insan kendini rahatsız edici derecede sıcak hisseder. Hatta 32–35 derece bile bunaltıcı gelir. Peki, neden vücudumuzun sıcaklığıyla aynı olan 37 derece ortam bize “tam ideal” gelmez?
Mantık yürütürsek, vücut sıcaklığımız 37 derece olduğuna göre 22 derece gibi bir ortamda üşümemiz gerektiğini düşünebiliriz. Oysa 22 derecede genellikle gayet rahat ederiz. Bir başka ilginç durum ise sudadır: 37 derece suyu cildimiz genellikle fazla sıcak bulur ve çoğu zaman banyo yaparken biraz soğutmak isteriz.
Bu farklılıkların temelinde vücudumuzun ısısını düzenleyen karmaşık mekanizma yatar.
İnsan Vücudunda Sıcaklık Ayarı Nasıl Gerçekleşir?
İnsan vücudu, durmaksızın çalışan büyük bir kimyasal makine gibidir. Otururken, spor yaparken, yürürken, dans ederken ya da sadece bir şeyler okurken bile vücutta sayısız biyokimyasal süreç gerçekleşir.
Bu süreçler—yani metabolizma—ısı üretir. Başka bir deyişle, hücrelerdeki tepkimeler ekzotermiktir ve sürekli olarak ısı açığa çıkar. Hücreler çalıştıkça daha fazla ısı üretir ve bu, vücut sıcaklığını ideal olan 37 derecenin üzerine çıkarma eğilimindedir. Bu yüzden vücudun bu “atık ısıyı” atması hayati önem taşır.
Vücut, serin kalabilmek için çeşitli yöntemler kullanır. Fazla ısıyı atmak için kanı cildin yüzeyine yakın dolaştırır. Kan, büyük oranda sudan oluşur ve ısıyı depolamak ve taşımakta çok etkilidir. Su, sıcaklığını değiştirmeden önce büyük miktarda ısıyı emer. Kan cilde ulaştığında bu ısıyı çevreye bırakır.
Ayrıca, sıcak ve nemli hava soluyarak da ısı kaybedersiniz. Terin buharlaşması da vücudu soğutur. Bu soğutma mekanizmaları yaş, cinsiyet ve fiziksel aktivite düzeyi gibi faktörlerden etkilenir.
Vücut sıcaklığının yaklaşık 37 derece Celsius’ta kalması hayati önem taşır çünkü bu sıcaklık korunmadığında temel işlevler aksar. Hücreler ve metabolik süreçler en verimli şekilde bu sıcaklıkta çalışır. İç sıcaklık çok yükseldiğinde (örneğin güneş çarpması) veya çok düştüğünde (hipotermi) vücuttaki kimyasal dengeler bozulur ve ciddi sağlık sorunları ortaya çıkar.
Bu nedenle eller, bacaklar ve cilt gibi uç bölgeler gövdeye göre daha serin olur. Vücut, hayati organların yer aldığı merkez bölgenin sıcaklığını sabit tutmaya öncelik verir.
Peki 37 derece neden bize sıcak gelir?
Vücudumuz en rahat 20–21 derece Celsius gibi ılıman ortam sıcaklıklarında hisseder çünkü bu aralıkta vücut ile çevre arasında dengeli bir sıcaklık farkı oluşur. Bu fark, vücudun ürettiği fazla ısıyı kolayca çevreye bırakmasını sağlar. Tabii ki bu konfor aralığı herkes için aynı değildir ve kişiden kişiye değişebilir.
Bir kişinin kendini ne kadar sıcak ya da soğuk hissettiğini belirleyen tek faktör ortam sıcaklığı değildir. Hava akımı, nem oranı ve giyilen kıyafet türü (pamuklu mu, sentetik mi) gibi etkenler de sıcaklık algısını önemli ölçüde değiştirir. Isı transferi ise daima yüksek enerjili bir bölgeden (vücut) düşük enerjili bir bölgeye (çevre) doğru olur.
Ancak ortam sıcaklığı vücut sıcaklığına yaklaştığında bu fark ortadan kalkar ve ısı transferi durur. Vücut fazla ısıyı atamaz ve bu yüzden 37 dereceyi bulmadan bile terlemeye başlarız. Araştırmalar, nemli havalarda sıcaklık 35 derecenin altında olsa bile vücudun aşırı ısınabileceğini gösteriyor. Çünkü nem, terin buharlaşıp soğutma etkisini azaltır ve vücudun serinlemesini engeller.
Vücudu Sıcaklığının Neden 37°C?
“37 derece Celsius ideal vücut sıcaklığıdır” fikri, 19. yüzyılda Alman hekim Carl Wunderlich’in çalışmalarıyla ortaya çıktı. Wunderlich, 25.000’den fazla hastayı inceleyip gözlemlerini kaydetti. Pek çok bulgusu zamanla doğrulandı ve vücut sıcaklığı konusundaki anlayışımıza önemli katkılar sağladı. Ancak onun “normal vücut sıcaklığı” tanımı daha sonra sorgulandı ve bu fikrin mutlak doğruluğu çürütüldü.
Kadınların vücut sıcaklığı genelde erkeklerden biraz daha yüksek olur. Aynı şekilde gençlerin vücut sıcaklığı yaşlılara göre daha yüksektir. Bu da ideal vücut sıcaklığının kişiden kişiye değiştiğini gösterir. Vücut sıcaklığı, bireyin bazal metabolizma hızına bağlıdır. Ayrıca gün içinde de değişir ve en yüksek seviyesine gündüz saatlerinde ulaşır.
İlginç bir şekilde, insanlar genel olarak giderek daha serin hale geliyor. Yani belki de “ideal” vücut sıcaklığımız yavaş yavaş düşüyor. Ama bu normal bir süreç ve vücudumuz buna uyum sağlar. Aslında, yaygın olarak bilinen 37 derece Celsius değeri yerine, ideal vücut sıcaklığına daha yakın olan ortalama değer yaklaşık 36.4 derece Celsius’tur.
Bununla birlikte, her bireyin optimum sıcaklığı farklı olsa da, vücudun bu sıcaklıkta kalmasının önemli bir avantajı vardır: Zararlı bakteri ve mantarların büyümesini engeller. Araştırmalar, sıcaklık her 1 derece Celsius arttığında bir hayvanda çoğalıp enfeksiyon yapabilecek mantar türlerinin sayısının yaklaşık yüzde 6 azaldığını gösteriyor.
Sonuç Olarak
Bu aynı zamanda enfeksiyon sırasında ateşimizin neden yükseldiğini de açıklar. Daha yüksek sıcaklıklar bağışıklık sistemini destekler ve vücudu, patojenlerin yaşaması için elverişsiz hale getirir.
Bu yüzden soğukkanlı hayvanlar—amfibiler ve sürüngenler gibi—binlerce farklı mantar türüne karşı savunmasızdır. Buna karşılık, insanlarda ve diğer sıcakkanlı hayvanlarda yalnızca çok az sayıda mantar türü hastalık yapabilir.
Kaynaklar ve İleri okumalar:
- Raymond C, Matthews T, Horton RM. The emergence of heat and humidity too severe for human tolerance. Sci Adv. 2020 May 8;6(19):eaaw1838. doi: 10.1126/sciadv.aaw1838. PMID: 32494693; PMCID: PMC7209987.
- Bergman A, Casadevall A. Mammalian endothermy optimally restricts fungi and metabolic costs. mBio. 2010 Nov 9;1(5):e00212-10. doi: 10.1128/mBio.00212-10. PMID: 21060737; PMCID: PMC2975364.
- If Our Body Temperature is 37 Degrees Celsius. Why Do We Feel Hot When it’s 37 Degrees Outside. Yayınlanma tarihi: 17 Haziran 2022; Bağlantı: https://www.scienceabc.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
