Eski Türk filmlerinde görmeye alışık olduğumuz bir sahne vardır. Filmin kahramanı yaşadığı travmatik bir olay sonucunda, akşam yatıp sabah uyandığında saçlarını bembeyaz bulur. Bunu her ne kadar film senaryosu gereği abartılı bir sahne olarak düşünsek de aslında yaşanan durumun bilimsel bir karşılığı vardır.
Canities subita olarak da bilinen Marie Antoinette Sendromu, korku veya stres nedeniyle aniden tüm saçınızı beyaza çevirdiği söylenen gizemli bir durumun adıdır. Ancak en baştan söyleyelim. Bilimsel jüri bunun gerçek olup olmadığı konusunda hala kararsızdır. Sendromun detaylarına geçmeden önce saçımız ile ilgili kısa bilgiler edinmeniz gerekir.
Saç Beyazlaması Neden Olur?
Kafa derimizin altında yüz binlerce saç folikülü bulunur. Her folikülden tek bir saç teli çıkar. Melanosit adı verilen hücreler saç teli folikülden çıkmadan önce saça melanin adı verilen renk pigmentlerini yükler. İki tür melanin vardır: Ömelanin ve feomelanin. Bu iki pigmentin hangi yoğunlukta olduğuna bağlı olarak saç rengi ortaya çıkar.
Ancak insan yaşlandıkça melanositler zayıf düşer ve sonunda ölürler. Bu saçlarımıza artık renk veremeyecekleri anlamına gelir. Sonucunda da melaninden yoksun kalan saç telleri de beyazlar. Bu doğal bir süreçtir ve şanslı kesimden değilseniz kaçış yoktur.
Yukarıda aktardığımız süreç saç beyazlamasının bilimsel akışıdır. Akla gelen ilk soru saçların stres sonucunda beyazlayıp beyazlamamasıdır. Ne yazık ki mevcut araştırmalardan bu soruya tam bir cevap veremiyoruz. Ancak kimi uzmanlar stresin saçların beyazlamasından ziyade dökülmesinde daha büyük rol oynadığını belirtiyor.
Benzer bir biçimde Marie Antoinette sendromu vakaları da bilimsel olarak olanaklı gözükmüyor. Ancak yine de bazılarına doktorlarında tanık olduğu düzinelerce vaka olması insanları şaşırtıyor.
Marie Antoinette Sendromu Adı Nerden Geliyor?
Sendrom adını 16 Ekim 1793 tarihinde Fransa’nın başkenti Paris’de Concorde Meydanında 38 yaşında giyotinle idam edilen son Fransa Kraliçesi Marie Antoinette’den alır. “Ekmek bulamıyorlarsa pasta yesinler’’ sözüyle tanınan Marie Antoinette Fransa’nın devrimden önceki son kraliçesidir.
14 Temmuz 1789’da, Paris’te kalabalık bir grup, kraliyet otoritesinin sembolü haline gelmiş olan Bastil Hapishanesi’ne yürüdü ve kontrolünü ele geçirdi. Böylelikle Fransız İhtilali başlamış oldu. Ancak sarayın bu olaylardan haberi yoktu. Elbette ilerleyen günlerde süreç değişti.
21 Haziran 1791’de kraliyet ailesi Fransa’dan Avusturya’ya kaçmaya çalıştı. Devamında da yakalanıp Paris’e geri getirildiler. Ancak Paris’e döndüğünde, Marie Antoinette 20 Haziran gecesi sanki kaçan kadın değildi. Bir gecede saçları beyaza dönmüştü. ( Kimi kaynaklarda da bu olayın asılmadan önceki gece gerçekleştiği aktarılmaktadır)
Tarihte Marie Antoinette Sendromu Vakaları
Yukarıda kısaca aktardığımız anekdot sendroma adını verse de aslında bu sendromun tek bilinen örneği değildir.
Fransız Devrimi’nden yüzyıllar önce, Thomas More’un saçlarının da, 1535’te idamından önceki gece, bir gecede beyazladığı rivayet edilmektedir. More’un Kral VIII. Henry’nin İngiliz Kilisesi’nin başına geçme niyetine ilke olarak karşı çıkması, kendi siyasi kariyerinin sonunu hazırlayıp hain olarak idam edilmesine sebep olmuştu.
İskoç Kraliçesi Mary’nin de 1587’de idamına yeni bir saç rengiyle geldiği bilinir. Söylenene göre, oğlu onun idamına rıza gösterdikten sonra, Mary’nin saçları hayatının son gecesinde beyazlamıştı. Daha modern zamanlarda da doktorlar tarafından gözlemlenen vakalar olduğu aktarılmaktadır.
Marie Antoinette Sendromu Mümkün müdür?
Günümüzde bu tarz anlatılar ile ünlenen Marie Antoinette sendromu vakalarının genellikle bir otoimmün bozukluktan kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu tür koşullar, vücudunuzun vücuttaki sağlıklı hücrelerin tepki verme şeklini değiştirir ve yanlışlıkla onlara saldırır.
Marie Antoinette sendromu benzeri semptomlar söz konusu olduğunda, vücudunuz normal saç pigmentasyonunu durduracaktır. Sonuç olarak, saçınız uzamaya devam etse de rengi gri veya beyaz olacaktır.
Sendromun Olası Sebebi
Alopesi areata ya da halk arasındaki adıyla saçkıran hastalığı, saçlı deri, sakal bölgesi, kaşlar, kirpikler ve diğer vücut kıllarının, belli bir belirti olmaksızın, dökülmesiyle kendini gösteren bir hastalıktır. Altta yatan neden tam olarak bilinmese de özellikle stres altında veya otoimmun hastalıklarda hormonların baskılaması sonucunda agresifleşen bağışıklık sistemi kendi hücrelerini yabancı olarak görüp bu hücrelerle savaşmaya başlar.
Bu durumda kıl kökleri etrafında bulunan lenfosit denen hücreler sitokin diye adlandırılan kimyasallar salgılarlar ve bu da saçlarda dökülmeye neden olur. Pigmentli yani renkli saçların dökülme olasılığı daha yüksektir.
Pigmentsiz saçlar geriye kalacağından saçlar aniden ağarmış ağarmış gibi görünebilir. Belki de idamının stresi, Thomas More’un koyu kahverengi saçlarını kaybetmesine ve geriye sadece beyaz saçlarının kalmasına neden olmuştu. Ancak bunun bir gecede olması pek olası gibi gözükmüyor. Büyük bir ihtimal ile tarihi güzellemeler ile karşı karşıyayız gibi gözüküyor.
Ani Saç Beyazlaması Belki de Mümkün Olabilir
2020 yılında, araştırmacılar nihayet fenomeni açıklama potansiyeli olan bir mekanizma buldular. Nature’da yayınlanan çalışmada, araştırmacılar fareleri tüy gelişimini esnasında çeşitli stres faktörlerine maruz bıraktılar.
Araştırmacılar, her durumda, kemirgenlerin kıl foliküllerinin pigment üreten melanosit kök hücrelerini kaybettiğini, sonunda farelerin tüylerinde Marie Antoinette sendomu benzeri beyazlayan bölümler ortaya çıktığını keşfettiler.
Ancak bu durumun oluşum süreci hakkında hala bir çok belirsizlik bulunuyor. Şimdilik yapılacak en iyi şey daha fazla araştırma yapılmasını beklemek ve aksi kesin bir biçimde kanıtlanana kadar Marie Antoinette sendromu gibi bir şey olmadığına inanmak olacaktır. Yazının devamında göz atmak isterseniz: Kıvırcık Saçların Ardındaki Bilim!
Kaynaklar ve İleri okumalar için:
- Can Marie Antoinette Syndrome Really Turn Your Hair White From Fright?. Yayınlanma tarihi: 28 Aralık 2021; Bağlantı: https://allthatsinteresting.com/marie-antoinette-syndrome
- Canities Subita. A Reappraisal of Evidence Based on 196 Case Reports Published in the Medical Literature. Yayınlanma tarihi: Nisan – Mayıs 2013; Bağlantı: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
- Marie Antoinette Syndrome: Real or Myth?; Bağlantı: https://www.healthline.com/
- “Marie Antoinette Syndrome”, The Mysterious Condition That Turns Hair White Overnight; Bağlantı: https://www.iflscience.com/
- Can Stress Really Turn Your Hair Grey? Yayınlanma tarihi: 29 Haziran 2016; Bağlantı: https://www.sciencealert.com
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
