Aşırı tüketildiğinde zarar vermeye başlıyor olsa da tuz aslında vücut kimyamızın yaşamsal ögelerinden biri. Ve aynı zamanda bazı bakteri türlerini öldürme gücüne de sahip. Bunu, suyu emme özelliğine ve osmoza borçluyuz.
Yemeklere lezzet katmak için kullanılmasının yanı sıra tuz, dünya tarihinde de önemli bir rol oynamıştır. Tuz besinlerimizi korumak içinde gereklidir. Tuzlama, belirli gıda maddelerinin raf ömrünü artırmaya yardımcı olur ve onları gelecekteki tüketim için güvenli hale getirir. Tuz bunu iki biçimde gerçekleştirir. İlk olarak gıdadaki nemi çeker. Daha da önemlisi besindeki bakteri ve diğer mikroorganizmaların büyümesini engeller.
Tuzun bakterileri nasıl öldürdüğünü anlamadan önce, osmozun ne olduğunu anlamanız gerekir. Suyun yarı geçirgen bir zar aracılığıyla az yoğunluklu ortamdan çok yoğun ortama geçmesine osmoz denir. Bu, doğanın denge mekanizmalarından biridir. Az yoğun ortam çok su içerir. Çok yoğun ortamda ise daha az su bulunur. Su her zaman daha fazla miktarda olduğu yerden diğer tarafa geçer. Sonunda ise durum dengelenir. Yüksek tuz konsantrasyonlarının bakterileri öldürmesine neden olan bu osmoz sürecidir.
Tuz Bakterileri Nasıl Öldürür?
Katı veya sıvı halde (tuzlu su) kullanılan tuz, temas ettiği gıdanın tuz içeriği ile dengeye ulaşma eğilimindedir. Yani, yiyeceğin içindeki suyu çeker ve yerine tuz koyar. Gıdada su/nem olmadığında salmonella ve diğer bakteriler gibi gıda kaynaklı patojenler yaşayamaz. Bunlar, gıdayla ilgili diğer ciddi sorunların yanı sıra gıda zehirlenmesine neden olan bakterilerdir.
Gıdalara tuz eklenmesi, mikrobiyal hücrelerin osmotik şok yaşamasına neden olur. Bu durum nedeniyle hücreler su kaybeder. Neticesinde de hücre ölümü veya yavaş büyüme gerçekleşir. Bazı çalışmalar ayrıca sodyum klorürün mikrobiyal hücreler içindeki oksijen çözünürlüğünü sınırlayabileceğini de öne sürmektedir. Ayrıca hücresel enzimlere müdahale ettiği ve hücreleri sodyum iyonlarını hücreden atmak için enerji harcamaya zorladığı da bilinmektedir. Tüm bunlar, bakterilerin büyümesini önler ve nihayetinde onların ölümüne neden olur.
Kimyasal olarak Sodyum Klorür olarak bilinen tuz, farklı organizmaları farklı şekillerde etkiler. Mikroorganizmalar sodyum klorüre nasıl tepki verdiğine bağlı olarak iki kategoriye ayrılır: Halofiller ve Halofil Olmayanlar. (‘Halo’ tuzu ve ‘phile’ sevmek anlamına gelir.). Halofiller tuzlu bir ortamı sever. Ancak aynı ortam halofil olmayanlar için ölümcül olur. Örneğin gıda zehirlenmesine sebep olabilen stafilokoklar denilen bakteri türleri hem tuza hem de kaynama ısısına dayanaklıdır. Bu patojenlerin tuza karşı geliştirdikleri bir alarm sistemleri vardır ve su kaybı yaşamamak için özel moleküller kullanırlar.
Tuzun Antibakteriyel Özelliğinden Nasıl Faydalanabiliriz?
Tuzun antibakteriyel özelliği bulunsa da, enfeksiyonunuz olduğunda elbette sadece tuza güvenmemelisiniz. Ancak önleyici tedbir olarak tuz kullanmanızı önerebiliriz.
- Tuzlu su ile gargara. Ağzınızı tuzlu suyla durulamak zararlı bakterileri öldürmeye yardımcı olur. Bunun nedeni yukarıda aktardığımız osmos süreci ve tuzun ağzınızdaki pH’ı geçici olarak artırması ile ilgilidir. Bu, çoğu oral bakterinin yaşayamayacağı alkali bir ortam yaratır. Bunun için 1/2 çay kaşığı tuzu bir bardak ılık suda karıştırın. Yutmadan, bu solüsyon ile 30 saniye gargara yapınız.
- Kesme tahtalarının ve tezgahların yıkanması. Bu yüzeylerdeki bakterileri öldürmek ve gelecektekileri önlemek için, kesme tahtaları ve tezgahlar gibi bakterilere eğilimli yüzeylere doğrudan tuz sürebilirsiniz.
- Yemek Hazırlarken Tuzla kürleme ve salamura yaygın yöntemlerdir. Yemeğinizi hazırlarken 1’e 5 oranında tuzlu su çözeltisi hazırlarsanız daha sonra sebzeleri ve etleri bu suda bekletirseniz hem bakteri üremesini önler hem de halihazırda yiyecekte bulunan bakterilerin çoğunu öldürebilirsiniz.
Göz atmak isterseniz
Kaynaklar:
- Antimicrobial properties of salt (NaCl) used for the preservation of natural casings; Yayınlanma tarihi: 2 Ekim 2006; Bağlantı: https://www.sciencedirect.com/
- How to Kill Bacteria With Salt; Yayınlanma tarihi: 2 Temmuz 2019; Bağlantı: https://sciencing.com/
- Why does salt have antibacterial properties?; Bağlantı: https://www.sciencefocus.com/
Matematiksel
