Bilgisayarınız mı Çöktü? Nedeni Kozmik Işınlar Olabilir!

Bilgisayarınız çökerse, bunun nedeni milyonlarca yıl önce evrende bir yerde patlayan bir yıldız olabilir.

Yıldızlar ve diğer objeler etraflarına durmaksızın foton, proton, nötrino gibi atom parçacıkları yayar. Mesela belki de tam şu anda bir yerde patlayan bir yıldız, bir çok parçacığı Kozmosun derinliklerine yolladı. Işık hızına yakın hızlarda hareket eden bu parçacıklara kozmik ışınlar diyoruz.

Kozmik Işınlar Nereden Geliyor?

Mesela her sani­ye yaklaşık 100 milyar civarı nötrino Güneş’ten gelir ve içimizden geçip gider. Nötrinolar diğer madde parçacıklarıyla nadiren etkileşimde bu­lundukları için, bu hissedebileceğiniz veya endişe etmeniz gereken bir durum değildir. Zaten bu nedenle de hayalet parçacıklar olarak isimlendirilir.

İnsan yaşamı için en tehlikeli olanlar, proton­lar veya atomik çekirdekler gibi ağır yüklü parçacıklardır. Neyse ki Dünya’nın atmosferi sayesinde koruma altında oluruz. Dün­ya’ya çarpan yüksek enerjili parçacıkların çoğu, atmosferdeki hava ve gaz molekülleriyle buluştuğunda dağılıp parçalanırlar. Sonrasında da bu ışınlar yeryüzünden emniyetle uzaklaştırılır ve Van Allen kuşakları diye adlandırılan iki bölgeye sürülür.

Kuzey Işıkları Diğer Adıyla Aurora Borealis
Kuzey ışıkları, diğer adıyla Aurora borealis. Aurora borealis” terimi Kuzey yarımkürede olan aurora’yı belirtirken, Güney yarımkürede görülen aurora “aurora australis” olarak bilinir. Ancak, Güney Kutbu, Kuzey Kutbundan daha elverişsiz olduğundan, güney ışıklarını görmek genellikle daha zordur.

Ancak bu süreçte de aurora borealis veya aurora australis (kuzey ve güney ışıkları) yani Dünya’nın Kuzey veya Güney Kutuplarında oluşan ışıklar ortaya çıkacaktır.

Kozmik Işınlar Nereden Geliyor?

1912’de keşfedilen kozmik ışınlarla ilgili pek çok şey, bir asırdan fazla bir süre sonra bile gizemini koruyor. En iyi örnek, tam olarak nereden geldikleridir. Kozmik ışınlar çeşitli kaynaklardan geliyor. Ancak kozmik ışınların büyük çoğunluğu süpernova patlamalarında oluşuyor. Yıldızların birleşmesi, bir yıldızın bir karadelik tarafından yutulması, bir yıldızın doğumu ve hatta Güneş’imizin kendisi bile kozmik ışın kaynakları arasında yer alıyor.

Kozmik Işınlar nedir
NASA’nın Fermi Gama Işını Uzay Teleskobu’ndan alınan yeni görüntüler, süpernova kalıntılarının görünür ışıktan milyar kat daha enerjik radyasyon yaydığını gösteriyor. Görüntüler, kozmik ışınların kaynağını anlamaya bir adım daha yaklaştırıyor.

Bugüne kadar Dünya’ya çarpan en yüksek enerjili parçacık olarak kaydedebildiğimiz kozmik ışın 1020 eV gücündedir. Rekor kıran bu uzay parçacığı o kadar hızlı gelmiş­tir ki fizikçiler bu parçacığa “Oh My God Particle” yani Aman-Tanrım parçacığı ismini vermişlerdir.

En güçlü insan yapımı hızlandırıcılar tarafından üretilen parçacıklardan on milyonlarca kez güçlü olan bu kozmik ışın karşında fizikçilerin şaşkınlığını verdikleri isimden anlamanız olasıdır. Ancak bu derece yüksek enerji seviyesindeki parçacıklar tahmin edebileceği­nizden çok daha yaygındır.

Aslında bakarsanız her saniye, kabaca 100.000 kozmik ışın, Dünya atmosferinin her bir metrekaresine çarpıyor.  Siz, aileniz ve bazen bilgisayarınızdaki, telefonunuzdaki veya diğer cihazlarınızdaki transistörler de buna dahildir. ( Radyo Dalgalarından Gama Işınlarına: Elektromanyetik Dalgalar Nedir?)

Kozmik Işınlar İle Bilgisayarlarımızın Bağlantısı Nedir?

Kozmik Işınlar nedir
Kozmik ışınlar görünmezdir ancak sürekli olarak Dünya’daki her şeyden geçerler. Uzayın her köşesinde bu kozmik ışınlar karşımıza çıkıyor.

Az evvel kozmik ışınların herşeyler bir biçimde temas halinde olduğundan bahsetmiştik. İşte bu olay belli koşullar altında bilgisayarlarda soft error adı verilen sorunların ortaya çıkmasına neden olma potansiyeline sahiptir.

Bu hatalar temelinde kalıcı herhangi bir donanım hasarı yapmazlar, ancak düzeltmek için yeniden başlatmayı gerektirebilirler. Ancak kimi durumlarda kozmik ışınlar daha büyük sorunların ortaya çıkmasına da neden olmaktadır.

IBM’de görev alan Fizikçi James F. Ziegler, kozmik ışınların bilgisayarlar üzerindeki sinir bozucu etkisini 1979’da keşfetti. Ziegler ve diğer IBM araştırmacıları, Dünya üzerindeki belirli yerlerin daha ağır kozmik ışın bombardımanı yaşadığını da kaydetti. 

Örneğin Güney Asya’daki şehirler, Amerika’nın yaklaşık yarısı kadar kozmik ışın yağmuruna maruz kalıyordu. Bu farkın temel olarak rakımla alakalı olduğu düşünüldü. Sonuçta bir yerin rakımı yani deniz seviyesinden ne kadar yüksek olduğu, atmosfer ile ilişkilidir. Rakım ne kadar yüksek olursa, atmosfer o kadar az koruyucu olur.

Kozmik Işınlar Gelecekte Daha da Büyük Sorunlar Yaşanmasına Neden Olacaktır

Bu nedenle yeraltında tutulan bir bilgisayar hiç bir sorunla karşılaşmaz. Ancak, uçaktaki bir bilgisayarın kozmik ışın kaynaklı bir sorun yaşama olasılığı Dünya’daki konumuna bağlı olarak 10 ila 300 kat daha fazla olacaktır. Bu, uçaklardaki bilgisayar sistemleri için özellikle hayati önem taşır.

Kozmik Işınlar nedir
Kozmik ışınlar çok fazla engel yaratır. Bu yüzden bilim adamlarının yeraltının derinlik­lerine inmeleri gerekir. Yerin bir kilometre altında, kozmik bombardımanlar yer­ yüzündekinin milyonda biri kadardır.

Mikroçipler daha yaygın hale geldikçe ve daha küçük transistörleri daha dar alanlara yerleştirdikçe, mühendisler kozmik ışınların çip tasarımcıları ve kullanıcıları için daha fazla endişe kaynağı olmasını bekliyor. Ne yazık ki bizlerin evimizde kozmik ışın riskini azaltma şansı yoktur. Yapılacak en iyi şey aslında uzun süre denenmiş ve geçerliliği doğrulanmış şeydir. Üzerinde çalıştığınız her şeyi sık sık kaydedin.


Kaynaklar ve ileri okumalar


Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel

Batuhan Erdik

Grafik tasarımcısı ve bilgisayar meraklısı...

Bu Yazılarımıza da Göz Atınız

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu