Olası doğal saç renkleri dizisinde en yaygın olanı koyu tonlardır. Bu nedenle dünya çapındaki insanların yüzde 90’ından fazlasının saçları kahverengi veya siyahtır. Bunu ise sarı saç takip eder. Nüfusun sadece yüzde 1 ila 2’sinde görülen kızıl saç ise en az yaygın olanıdır.
Benzer biçimde bilindiği üzere mavi gözler de nadirdir. Dünyadaki en yaygın göz rengi kahverengidir ve nüfusun %55’inden fazlası bu kategoriye girer. İkinci en yaygın göz rengi mavidir ve dünya nüfusunun %8 ila %10’unu temsil eder.
İki nadir şey bir araya gelebilir mi? Evet hem de çok güzel gelir. Bir kişinin hem kızıl saçları hem de mavi gözleri varsa, teşekkür etmesi gereken kişi öncelikle ebeveynleri olmalıdır. Sonucunda saç renginiz ve göz renginiz, ebeveynlerinizden hangi genleri aldığınıza bağlıdır.
Kızıl saç ve mavi göz gibi az rastlanan özelliklere sahip olmak için hem saç renginiz hem de göz renginiz için iki genetik bilgi seti miras almalısınız. Bununla birlikte, bir çocuğun anne babası kahverengi saçlıyken kızıl saçlı ve hatta eş zamanlı mavi gözlü olması da olasıdır.
Bir insan nasıl kızıl saçlı ve mavi gözlü olur?
Baskın genler, resesif yani çekinik genlere galip gelince saç ya da göz rengimiz belirlenecektir. Örneğin, kahverengi saç ve kahverengi gözler baskındır. Bu nedenle saç-göz rengi kombinasyonlarının büyük bir yüzdesini oluştururlar. Ancak ebeveynler çekinik genlere de sahip olabilir.
Eğer her iki ebeveynde de resesif gen varsa örneğin her iki ebeveyn de kızıl saça sahipse, çocuklarının kızıl saçlı olma ihtimali neredeyse yüzde 100’dür. Ancak ebeveynlerden biri kızıl ve diğeri değilse, çocuklarının kızıl saçlı olma ihtimali yaklaşık yüzde 50’dir. Ayrıca kırmızın tonu da değişiklik gösterecektir.
Kızıl saça neden olan gen nedir?
Vücudunuzun ürettiği melanin miktarı ve türü, cildinizin ne kadar koyu veya açık olacağını belirler. Melanositler, cildinizdeki melanin oluşturan hücrelerdir. Kızıl saç, vücudun cilt hücrelerinin ve saç hücrelerinin belirli bir melanin türünden daha fazla ve diğerinden daha az üretmesine neden olan genetik bir varyantın sonucudur.
Siyah ve kahverengi saçlı kişilerde bol miktarda eumelanin pigmenti bulunur. Melanin doğal bir güneş koruyucu görevi görür. Eumelanin, bir antioksidan ve serbest radikal temizleyici görevi görürken UV ışınlarını emer.
Bu nedenle, ekvator yakınında yaşayan insanların koyu tenli ve saça sahip olması evrimsel bir bakış açısıyla mantıklıdır.
Çoğu kızıl saçlı, melanokortin 1 reseptöründe (MC1R) bir gen mutasyonuna sahiptir. MC1R inaktive edildiğinde vücut, kırmızımsı cilt ve saç tonlarından sorumlu olan feomelanin’i, kahverengi ve siyah tonlarından sorumlu olan eumelanin’den daha fazla üretir.
Etkin bir MC1R’ye sahip kişilerde eumelanin, feomelanin’i dengeler. Ancak kızıllarda gen varyantı bunu engeller. MC1R gen kopyalarından birinin veya her ikisinin devre dışı kalması kızıl tonlarında bir saç rengine neden olacaktır. Bu gen, birçok kızıldaki çillerden de sorumludur.
Bu genetik özellikler nadir olduğu için zaman içinde gen havuzundan yok olacağı düşüncesi hatalıdır. Sonucunda kızıl saç gibi çekinik özellikleri göremeseniz bile bir kişinin kromozomlarında saklanmaktadır. Her daim bu özelliğin bir sonraki nesle aktarılması olası olacaktır. Bu durum bir kuşak sonra olmasa da bir kaç kuşak sonra da ortaya çıkma olasılığına sahiptir.
Kızıl saçlı, mavi gözlü ve solak olma kombinasyonu
Kızıllar, saç renginin tek benzersiz özellikleri olmadığını bilir. Aslında, araştırmalar kızıl saçlıların solak olma ihtimalinin daha yüksek olabileceğini öne sürüyor. Kızıl saç gibi, solaklık da çekinik bir özelliktir. Resesif genlerin çoğunlukla çiftler halinde ortaya çıktıkları da bilinmektedir. Ayrıca araştırmalara göre kızıl saçlıların acıya karşı da daha duyarlı olduğu düşünülmektedir. Ayrıca bu kişilere, ameliyat veya lokal anestezi sırasında daha fazla anestezi gerektiği de saptanmıştır.
Son olarak doğal biçimde saçları kızıl olan kişilere dünyanın herhangi bir yerinde rastlamak olası olsa da, Kuzey yarımkürede doğmuş olma olasılıkları daha yüksektir. Bilindiği gibi güneş kızıl saçlıların en büyük düşmanlarından biridir. Melanin doğal bir güneş koruyucu görevi görür eksikliği ise sorunlara neden olacaktır.
Bu nedenle de MC1R mutasyonunun, Kuzey’in soğuk, karanlık iklimlerine evrimsel bir adaptasyon olduğu düşünülmektedir. Yazımızın devamında saçlarımız hakkındaki detayları öğrenmeye devam edelim.Kıvırcık Saçların Ardındaki Bilim!
Kaynaklar ve ileri okumalar
- How Common Are People with Red Hair and Blue Eyes?. Bağlantı: How Common Are People with Red Hair and Blue Eyes?
- Why Do Some People Have Red Hair. yayınlanma tarihi: 7 Nisan 2022. Bağlantı: Why Do Some People Have Red Hair
- Sessler, D.I. Red hair and anesthetic requirement. Can J Anesth/J Can Anesth 62, 333–337 (2015). https://doi.org/10.1007/s12630-015-0325-z
- Frost P, Kleisner K, Flegr J. Health status by gender, hair color, and eye color: Red-haired women are the most divergent. PLoS One. 2017 Dec 28;12(12):e0190238. doi: 10.1371/journal.pone.0190238. PMID: 29284020; PMCID: PMC5746253.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
