Mavi Göz Aslında Bir Yanılgı, Bilime Göre Tüm İnsanlar Kahverengi Gözlü

Nadir oluşu ve güzel görünmesi nedeniyle mavi, yeşil ve diğer tonlardaki göz renklerini kahverengi gözlere göre daha çok beğeniriz. Ancak bu noktada bilinmesi gereken bir şey var. Söylenene göre aslında hepimizin göz rengi kahverengi. Gözünüzün mavi yada yeşil görünme nedeni ise aslında sadece bir göz yanılsaması.

Bilim insanlarının bu iddiasının nedenini anlamak için bir göz renginin arka planındaki biyoloji ve fiziği bilmek gerekir. Bir göz rengi sadece genetikten değil, aynı zamanda beynimizin rengi nasıl algıladığından da kaynaklanıyor.

Göz Rengi Nasıl Oluşur?

Herkesin gözünün irisinde melanin vardır. Kişinin sahip olduğu göz rengini de bu melanin miktarı belirler. Melanin, cilt, ten, saç ve göz rengini belirleyen kimyasaldır. Melanin koyu kahverengi renktedir ve konsantrasyonu arttıkça rengi daha da koyulaşır. Bunun nedeni, konsantrasyonuna bağlı olarak melaninin ışığı emme kabiliyetinin artmasıdır.

Bir kişinin göz rengi, gözün merkezindeki (gözbebeği) küçük kara deliği çevreleyen ve göze ne kadar ışığın girebileceğini kontrol etmeye yardımcı olan iris adı verilen bir yapının pigmentasyonundan kaynaklanır. İrisin rengi, çok açık maviden koyu kahverengiye kadar değişir. Çoğu zaman göz rengi mavi, yeşil/ela veya kahverengi olarak sınıflandırılır. Kahverengi dünya çapında en sık görülen göz rengidir.

Göz rengi, bir kişinin genlerindeki varyasyonlarla belirlenir. Bu genlerin çoğu da, melanin adı verilen bir pigmentin üretimi, taşınması veya depolanmasıyla ilgilidir. Kişinin göz rengini, irisin ön katmanlarındaki melanin miktarı ve kalitesi belirler. Kahverengi gözlü insanların irisinde çok miktarda melanin bulunurken, mavi gözlü insanlarda bu pigment çok daha azdır.

Kahverengi, Mavi Ve Ela Göz Rengi Nasıl Oluştu? — Dünyadaki en yaygın göz rengi kahverengidir ve nüfusun %55’inden fazlası bu kategoriye girer. İkinci en yaygın göz rengi mavidir ve dünya nüfusunun %8 ila %10’unu temsil eder. Ela gözler kahverengi gözlere benzer, ancak biraz daha az melanin içerirler. Tahminler, dünya nüfusunun %5 ila %8’inin ela gözlü olduğunu (hem yeşil hem de kahverengi) gösteriyor.

P proteini olarak bilinen OCA2 geninden üretilen protein, melanin üreten ve depolayan hücresel yapılar olan melanozomların olgunlaşmasında rol oynar. OCA2 genindeki birkaç yaygın varyasyon (polimorfizm), üretilen fonksiyonel P proteini miktarını azaltır. Daha az P proteini, iriste daha az melanin bulunduğu anlamına gelir. Bu nedenle de ve bu kişilerin gözleri kahverengi yerine mavi olur. Ancak bir göz rengini belirlemede bir çok başka gen de işin içine karışır.

Daha fazlasını bu yazımızda okuyabilirsiniz: Göz Rengi Nasıl Oluşur? Mavi Gözlü Anne Babaların Nasıl Kahverengi Gözlü Çocukları Olabilir?

Mavi Ya da Kahverengi: Göz Rengimizin Arka Planındaki Fizik

Buraya kadar açıklananlardan anlamış olmanız gereken kısım şudur. Kahverengi gözler rengini teninizi de renklendiren pigment olan melaninden alır. Bir kişinin kahverengi gözleri varsa, irisinin hem alt hem de üst katmanlarında bol miktarda melanin bulunması muhtemeldir.

Ancak mavi gözlü insanların irislerinin üst tabakasında ise çok az melanin vardır veya hiç yoktur. Bu kişilerin göz rengini mavi olarak algılamamızın nedeni, denizi veya gökyüzünü mavi algılamamız ile aynıdır.

Yeşil veya ela gözlü kişilerde irisin katmanlarından biri veya her ikisi açık kahverengi pigment içerir. Açık kahverengi pigment, mavi ışıkla etkileşir ve göz yeşil veya benekli görünebilir. Birçok insanın iris renginde farklılıklar vardır, genellikle bir renk göz bebeğine yakın ve diğeri kenardadır. Bu varyasyon, irisin farklı kısımlarında farklı miktarlarda pigment bulunduğunda meydana gelir.

İşin arka planında da fizik kanunları rol oynar. Bu durum Rayleigh saçılımı ile açıklanır. 1871’de Lord Rayleigh, saçılan ışık miktarının saçılan moleküllerin boyutuna ve ışığın dalga boyuna bağlı olduğunu gösterdi.

Güneş’ten gelen beyaz ışık Dünya atmosferinde yol alırken birçok parçacıkla çarpışır. Oluşan saçılmanın miktarı ışığın dalga boyuna bağlı olarak değişir. Dalga boyu kısaldıkça saçılmanın miktarı artar. Bunun sonucunda, kısa dalga boylu mavi ışık, uzun dalga boylu kırmızı ışığa göre daha büyük oranda saçılır. İşte bu olay gökyüzünün ve gözlerinizin neden mavi gözüktüğünü açıklar.

Gün batımında güneşin turuncu-kırmızı görünümü, Rayleigh saçılmasının bir sonucudur. Mavi ve mor gibi daha kısa dalga boyları, kırmızı ve turuncu gibi daha uzun dalga boylarından daha etkili bir şekilde saçılır; bu yüzden gökyüzü mavi görünür. Güneş ışınlarının görünür şekilde yayılması, perspektiften kaynaklanan bir optik illüzyondur. ( Fotoğraf: Raymond Simonson)

Göz Rengi Çoğu Zaman Sabit Değildir

Genetik araştırmalar, mavi gözlerin muhtemelen yalnızca son 6.000 ila 10.000 yıl içinde ortaya çıktığını göstermiştir. Ondan önce herkesin gözleri kahverengiydi. Mutasyon, saçımıza, gözlerimize ve cildimize renk veren pigment olan melanin üretiminde yer alan OCA2 genini etkiledi. Mavi gözler, muhtemelen, insanların bu gözlerin görünüşlerini beğendiği ve mavi gözlü insanlardan çocuk sahibi olmayı seçtiği için nüfusa yayılmıştır.

Mavi ve yeşil/ela gözler rengini gelen ve geri yansıyan ışıktan aldığından, aydınlatma koşullarına bağlı olarak farklı renkler olarak da görünebilirler. Bebekler doğduklarında irislerinde genellikle fazla pigment olmaz. Bu yüzden gözleri daha çok mavi gibi görünür.

Bebekler doğduklarında, melaninleri henüz oluşmaya devam ettiği için gözleri genelde mavi renk olarak görülür. Göz renkleri daha sonra melanin miktarı geliştikçe koyulaşabilir.

Ancak zaman içinde, genellikler doğumdan bir kaç ay sonra, gözlerde giderek daha çok pigment birikmeye başlar. Bu nedenle de mavi gözler giderek daha koyu renk alır ya da kahverengiye döner. Çoğu çocuk için göz rengi ilk yıldan sonra sabit hale gelir. Ancak bazı çocuklar için renk birkaç yıl daha değişmeye devam edecektir. Ayrıca göz atmak isterseniz: Doğada Mavi Renk Neden Nadir Görülür?

Kaynaklar ve İleri Okumalar

Why everyone has brown eyes, even if they appear blue; yayınlanma tarihi: 5 Ekim 2017; Bağlantı: https://edition.cnn.com
Is it True That Under Brown Eyes is Blue?; Bağlantı: https://www.encyclopedia.com/
Is eye color determined by genetics?; Bağlantı: https://medlineplus.gov/
One Common Ancestor Behind Blue Eyes; Yayınlanma tarihi: 31 Ocak 2008; Bağlantı:https://www.livescience.com/

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel