Gün içinde kaybettiğiniz enerjinizi yenileyen egzotik tohumlar veya dünyanın diğer ucundan gelen ve organlarınızı hastalıklara karşı koruyan meyveler günümüzde bir çok marketin raflarını süslemeye başladı. Her türlü mucizevi özelliğe sahip olduğu söylenen ve her geçen gün bir yenisi eklenen süper gıdaların vaatleri bu biçimde. Dünya çağında yapılan araştırmalar bir çok kişinin bu süper yiyecekleri giderek daha fazla tüketmeye başladığını gösteriyor.
Sonuçta hastalıklardan kaçınmak ve bağışıklık sistemimizi güçlü tutmak için sağlıklı beslenmek istememiz gayet doğal. Aslında fikir gerçekten çok caziptir. Bazı yiyecekler sağlıklıdır, bazıları sağlıksız ve bazıları ise süper sağlıklı. Örneğin Goji meyvesi yiyerek, ya da mısır gevreğine chia tohumları ekleyerek sağlığınızı düzeltebilirsiniz. Üstelik bunu yaparken mevcut olumsuz alışkanlıklarınızdan da vazgeçmek zorunda değilsiniz. Peki bu gerçekten doğru mu? Yoksa dolandırılıyor muyuz dersiniz?
Süper Gıdalar Nedir?
İlk bilinmesi gereken ‘süper gıda’ teriminin bilimsel bir anlamı olmadığıdır. Oxford English Dictionary, “sağlık ve esenlik için özellikle faydalı olduğu düşünülen, besin açısından zengin bir gıda” olarak tanımlamasını yapar. Ancak bu tanım temelinde bir pazarlama hilesidir.
Bir şey süper yiyecek olarak etiketlendiğinde, çoğumuz otomatik olarak bunun ekstra sağlıklı olduğunu varsayar ve daha fazlasını yemek için çabalarız. Elbette araştırmalar, belirli gıdalarda bol miktarda bulunan konsantre özütlerin veya izole bileşiklerin bir Petri kabında veya bir farede belirli etkileri olduğunu göstermektedir. Ancak bu, insanlar onları yerken aynı şekilde çalıştıkları anlamına gelmez. Çoğu iddiayı desteklemek için güvenilir, uzun vadeli çalışmalar zeminde zayıftır. Bilim insanları çalışmalarında süper yiyecekleri test etseler bile, nasıl performans gösterdiklerini anlamak zordur. Bu nedenle, duyduğunuz iddiaların çoğu laboratuvar ortamındaki çalışmalarına atıfta bulunur.
Ayrıca yediğimiz gıdaların moleküler yapı taşlarına nasıl ayrıldığını, bunların birbirleriyle nasıl etkileşime girdiğini ve farklı dokulara ulaştıklarında onlara ne olduğu konusunda da fazla bir şey bilmiyoruz. Ayrıca, tüm bu süreçleri etkileyen bağırsak bakterilerinde de kişiden kişiye farklılıklar vardır. Ve bazı durumlarda pişirme, aktif bileşenlerin seviyelerini değiştirebilir.
Yeterince Süper Olmayan Bazı Süper Gıdalar
Süper yiyecekler aslında 1970’lerden beri farklı isimler altında hayatımızda bulunuyor. Ancak günümüzde biraz daha yeni isimler ile piyasada yer ediniyor. Bir kaçını örnek olarak verelim…
Yeşil çay
Yaygın olarak tüketilen bu içecek, kanser önleme potansiyeliyle bilinmektedir. Ancak bu konuda sunulan kanıtlar kesinlikle çelişkili ve doğrulanmamıştır. Yeşil çaya bu özelliğini, polifenol adlı bileşiğin bir türü olan kateşinlerin kazandırır. Kateşinler kakaoda, kuru erikte, sirkede, arpada ve daha birçok yiyecekte bulunmaktadır. Kanser önlemeyle yeşil çay arasındaki ilişkiyi saptamak için, 1,1 milyondan fazla katılımcının yer aldığı 142 çalışmayı bir araya getiren çalışmada söz konusu bağlantı kanıtlanamadı. Genel olarak, araştırmalardan elde edilen kanıtlar, kanser riskini azaltmak için yeşil çay tüketiminin ilgisiz olduğunu gösterdi. İncelemek isterseniz: Green tea for the prevention of cancer
Brokoli
Brokoli, lahana, karalahana ve Brüksel lahanası gibi lahanagiller elbette lif vitamin ve diğer besin maddeleriyle dolu. Fakat bunların kanserle, diyabetle ve diğer hastalıklarla savaşan mucizevi özelliklere sahip fitokimyasallar içerdiği iddiası abartılı. “Fitokimyasal” sadece “bitki kökenli kimyasal” anlamına gelir. Bunların arasından da sadece sülforafan önem taşır. Laboratuvarda bu maddenin hasar görmüş kan damarlarının ürettiği serbest radikalleri azalttığı görülmüştür. Ancak bu, brokoli yemenin gerçek hayattaki faydasına ilişkin bir şey söylemez.
Aslında bu sebzenin fazla tüketilmesi hormonların doğal dengesini bozar. Sonucunda dengesiz ruh hallerine ve vücut fonksiyonlarına yol açabilmektedir. Ayrıca kan sulandırıcı ilaç alanlar için sebzenin yüksek K vitamini içeriği ilaçları etkisiz hale getirebilir. Hipotiroidizmden muzdarip olanlar da, tiroidin iyot üretme biçimini engellediği için brokoliden tamamen uzak durmalıdır.
Ispanak
Ispanağın iyi bir demir kaynağı olduğu görüşü kurgusal bir karakter olan Temel Reis’e (Popeye) kadar gider. Ama o aslında ıspanak yaprağını demir değil de A vitamini için tercih ediyor olabilir. Ispanaktaki demir miktarının bir beslenme uzmanının virgül kaydırması sonucunda on kat fazla olarak hesaplandığı efsanesi de tekrarlanır. Ama bu da bir şehir efsanesidir. Ispanak K, A ve C vitaminleri bakımından zengindir. Gram başına hesaplandığında kırmızı etle aynı miktarda demir içerir. Ancak bu demir vücutça sindirilmesi zor olan bir biçimdedir.
Avokado
Günümüz popüler meyvelerinden biri olan avokado (Teknik olarak bir sebzeden ziyade bir meyvedir) çok lezzetli olsa da süper güçlere sahip olup olmadığı başka bir konudur. 55.000’den fazla yetişkin üzerinde yapılan bir araştırma, avokado yiyenlerin daha zayıf olduğunu buldu. Ancak sonuçlar, katılımcıların kendi beyanlarından elde edildi. Bu da elbette erkesin bildiği gibi güvenilmez bir yöntem. Meyve ve sebze yemek sizin için iyidir, ancak bunu zaten biliyorduk.
Chia Tohumu
Antik Maya uygarlığı, undan çaya kadar her şeyi yapmak için binlerce yıl boyunca chia tohumlarını kullandı. Ancak bunu bir tür eski bilgelik olarak algılamayın. Mecburiyetten yaptılar. Günümüzde chia tohumları en popüler süper gıdalardan biridir ve genellikle harika bir omega-3 kaynağı olduğu söylenir. Chia tohumları 100 gramlık porsiyon başına yaklaşık 17 gram omega-3 içerir. Ancak chia tohumlarındaki yağ asitlerini vücudumuz efektif bir biçimde dönüştüremez. Bu nedenle 100 gram chia tohumundan alacağınız faydalı omega-3 miktarı, aynı miktarda somon balığından alacağınızdan daha azdır. Kısacası evet bu tohumlar sağlıklıdır ancak yağlı balıklar daha fazla omega-3 içerir.
Acai üzümü
Acai üzümü, kilo kaybına yardımcı olan, kolesterolü azaltan ve antioksidanlar içeren mucize meyve olarak sunulan günümüz bir başka süper besinidir. Antioksidanlar, hücrelerimize zarar veren serbest molekülleri nötralize eder. Tek başına ele alındığında, bu belki acai’nin “süper yiyecek” olduğuna dair bir kanıt gibi görünür. Ancak bu o kadar da basit değildir. Sadece 11 kişi üzerinde yapılan çalışma sonucunda bu meyvenin kandaki antioksidan seviyesini arttırdığını göstermiş durumda. Çalışma grubunun küçüklüğü ve sonucu elde etmek için tüketilmesi gereken miktarın çokluğu sonuçları düşündürmekte.
Goji Berry ( Kurt üzümü)
Anavatanı Tibet olan Goji Berry diğer adıyla kurt üzümü mutluluk meyvesi olarak bilinmektedir. Goji berry, binlerce yıldır geleneksel Çin tıbbında büyük bir rol oynamış olsa da diğer meyvelerden daha faydalı olduğuna dair hiçbir kanıt yoktur. Kanseri, kalp hastalığını ve diğer çeşitli şeyleri tedavi ettiğini iddia eden araştırmalar küçük ölçekli, kötü yönetilmiş ve genellikle onları normal şekilde yiyerek elde edemeyeceğiniz yüksek dozlarda goji tüketimine dayanmaktadır.
Unutmayalım, beslenme aynı zamanda milyarlarca dolarlık bir endüstridir.
Göz Atmak İsterseniz
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Mythbusting superfoods: How marketing obscures science when it comes to what we eat; Bağlantı: https://www.abc.net.au
- The Myth of Superfoods; Bağlantı: https://www.huffpost.com/
- The truth about superfoods; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
- 25 ‘Superfoods’ That Aren’t as Super as You Think; Bağlantı: https://blog.cheapism.com/
Matematiksel
