Detoksifikasyon ya da kısaltılmış adı ile detoks için bugünlerde herkes kolları sıvamış durumda. Malum bahar ayı geldi ve zorlu bir kışı geride bıraktık. Bir de üstüne hala paçamızı bırakmayan salgın da eklenince hepimiz toksin doluyuz. 1 haftalık bir detoks diyeti ile bu toksinlerden vücudumuzu arındırmak bize iyi gelecektir. Magazin dergilerine ve reklamlara göz atarsanız bu yazdıklarımıza kolayca inanmanız mümkün olur. Ancak ufak bir sorun var.
Yedi günlük bir detoks diyeti yapabilirsiniz ve muhtemelen kilo verirsin, ama bunun toksinlerle ilgisi yoktur. Kilo vermeniz aç kalmanız ile ilgilidir. Detoks bir aldatmacadır. Bu size bir şeyler satmak için tasarlanmış sözde tıbbi bir kavramdır.
Detoks savunucuları, vücudumuzda yaşam tarzımız ya da yediğimiz yiyecekler sonucunda sürekli olarak toksinlerin biriktiğini ve bunların da devamında hastalıklara neden olduğunu savunurlar. Bu nedenle, toksinlerin giderilmesine yardımcı olmak için yıllık (veya daha sık) detoksifikasyon gereklidir. Genelde bunun için bazı besinlerin yenmesi ya da yenmemesi önerilecektir. Ancak bu önerilerin en masum ve en zararsız olanıdır.
Akla mantığa aykırı pek çok detoks uygulamasının etrafta pazarlandığını görmek için etrafınıza biraz daha dikkatli bakmanız yeterlidir. Yüzünüz, saçınız, akla gelen her yeriniz için toksinlerden arındırıcı ürünler bulabilirsiniz. Aynı biçimde kimi sağlık ve güzellik salonları da bazı uygulamalarının sizi toksinlerden arındıracağını iddia edebilir. Ancak gerçek şu ki, aslında toksinlerden arınma diye bir şey yoktur.
Detoksifikasyon Yani Detoks O Zaman Nedir?
Detoksifikasyon tıbbi bir terimdir. Vücuda giren belirli toksik maddelerin (alkol, narkotikler ve zehirler) fizyolojik veya tıbbi olarak vücuttan uzaklaştırılması anlamına gelir. Yiyecekler de vücudun ihtiyaç duymadığı maddeler içerebilmektedir. Ancak bu gerçeğin insan sağlığı üzerinde nadiren gözle görülür bir sonucu vardır. Çünkü vücudumuz, herhangi bir hasarı önlemek için koruyucuların, lezzet arttırıcıların, ilaçların ve bunun gibi şeylerin vücuttan hızlı bir şekilde atılmasını sağlayan çok karmaşık bir sisteme sahiptir.
Vücut Toksinleri Nasıl Uzaklaştırır?
İşin bir kısmı, gereksiz maddeleri (ksenobiyotikler) tanımlayan ve bunları suda çözünür formlara dönüştüren enzimler tarafından yapılır. Gastrointestinal sistemden alınanlar genellikle idrarla atılır. Bu maddelerin daha küçük bir yüzdesi, diğer vücut sıvılarına (tükürük, ter ve anne sütü) daha da küçük bir kısmı ile safraya gider. Yukarıda saydığımız doğal süreçler, vücudunuzdan gereksiz ve bazı durumlarda zararlı maddelerin atılmasına yardımcı olur. Midenizin bozulduğu zamanı hatırlayın. Bu süreçte bağırsak aktiviteniz de hızlanacaktır. Bu, vücudunuzun onu rahatsız eden her ne ise onu dışarı atmaya çalışma şeklidir.
Böbrekleriniz ve bağırsaklarınız, yiyecek ve içeceklerinizdeki toksinleri filtrelemeye ve temizlemeye yardımcı olur, ancak bu esnada en çok işi karaciğeriniz üstlenir. Karaciğer temel olarak vücudun filtresi gibi çalışmaktadır. Örneğin birçok ilaç başlangıçta vücut tarafından kullanılamaz çünkü zehirlidirler. Karaciğer bu ilaçları daha az toksik ve daha kullanışlı formlara bölerek ilacınızın işini gerçekten yapmasına izin verir.
Yukarıda özetlenen detoks süreçleri doğal olarak gerçekleşir – eğer varsa, bunlar üzerinde çok fazla kontrolünüz yoktur. Vücudunuzun toksinleri atma yeteneği en çok yaşam tarzınızdan etkilenmektedir. Beslenme biçiminiz, egzersiz alışkanlıklarınız ve diğer seçimleriniz. Bunların hepsi süreci etkileyecektir. Ve sağlıklı bir yaşam tamamen ölçülü olmakla ilgilidir. Biraz alkol almak karaciğerinize zarar vermez. Bununla birlikte, bu aşırı hale gelir gelmez, karaciğeriniz yıpranmaya başlayacaktır.
Detoks İçin Önerilen Yöntemler Sağlıklı Bir Yaşama Katkı Sağlar mı?
Ksenobiyotiklerin yani vücudumuzdaki yabancı maddenin miktarı vücudun detoksifikasyon kapasitesini aşarsa, zehirlenme belirtileri ortaya çıkacaktır. Bu durumda yapay detoksifikasyon gereklidir. Ancak bu, magazin dergilerinde reklamı yapılan detoksifikasyon ile aynı değildir.
Detoks adı altında tükettiğiniz yiyecekler genellikle diüretikler ve laksatifler kullanarak metabolizma hızını arttırır. Bağırsakları ile ilgili sorunlar yaşayan kişilerin sistemini düzenleyebilir. Ancak, sağlıklı miktarlarda sağlıklı yiyecekler yemek daha iyidir. Diyette yeterli miktarda lif tüketmek, su içmek de bu sorunu çözmek için yeterli olacaktır. Üstelik detoks yaptığını iddia eden ürünler, sorun çözeceğine sorun kaynağı da olma potansiyeline sahiptir. Bu ürünler nedeniyle vücudun su ve iyon dengesi bozulabilmektedir.
Antioksidanlar vücuttaki zararlı serbest radikallerin seviyelerini azaltabilse de, bu gerçek bir detoksifikasyon değildir. Yüksek düzeyde antioksidan (birçok sebze ve meyve) içeren bir diyet sağlıklıdır, ancak konsantre antioksidanlar (yüksek dozlarda vitamin veya meyve özü) insan sağlığını iyileştirmeye yardımcı olmaz.
Detoks Mitlerini Ortadan Kaldırmak
Bu noktada, çoğu detoks mitini ve ürününü kendi başınıza değerlendirebilecek kadar bilgiye sahip olmalısınız. Bir kaç detoks efsanesine göz atalım.
- Toksinleri Terle Atabilirsiniz: Egzersizle ilgili en popüler söylentilerden biri, toksinleri gerçekten terle atabileceğinizdir. Ancak ne yazık ki koşu bandında saatlerce koşsanız da bu anlamda işe yaramayacaktır. Terleme, vücudun toksinlerden arınma değil, kendini soğutma yöntemidir. Ancak bu, egzersizin önemini azaltmamalıdır. Egzersiz, karaciğer sağlığını geliştirmeye yardımcı olur ve bu makaleden aklınızda kalması gereken tek bir bilgi varsa o da, karaciğerin asıl detoksun kaynağı olduğudur.
- Detoks, Kilo Vermenize Yardımcı Olur. Birçok detoks ürünü, kilo yönetimi çözümleri olarak pazarlanmaktadır. Detoks rejimleri kısa vadede birkaç kilo vermenize yardımcı olabilecektir. Ancak araştırmalar bunların sağlıklı bir kilo için nadiren uzun vadeli çözümler olduğunu göstermiştir.
- Vücudunuzun Detoks için Yardıma İhtiyacı Var: Çoğu detoks ürünü iki şeyden birini yaptığını iddia eder. Bunlar vücudunuzun doğal detoks süreçlerinin daha verimli çalışmasına yardımcı olmak veya vücudunuzun atamadığı toksinleri deriden çıkarmaktır. Sağlıklı bir yaşam tarzı ve diyet sürdürdüğünüz sürece, doğal detoks sistemleriniz kendi kendine sorunlar ile başa çıkabilecektir.
- Toksinleri Çıkarmak Mümkündür: Ayaklarınızdan, yüzünüzden veya başka bir cilt parçasından gözenekler vasıtasıyla toksinleri dışarı atabildiğini iddia eden bir çok ürün var. Gerçekte, cildiniz toksinleri dışarıda tutmak, sizi korumak için tasarlanmıştır. Ve işinde iyidir. Kiri ve biriken yağı çıkararak gözeneklerinizi temizleyebilirsiniz, ancak toksinler dışarı çıkmaz.
Peki Ya Ayak Detoksu?
Bitkisel bazlı detoks uygulamalarını tercih etmeyenler, İyonik Ayak Detoks Banyosu veya Detoksifikasyon Ayak Spa veya Aqua Chi veya Energizer Detox veya Cell Spa Ayak Detoksu veya Chi Detox veya Bio Detox veya yaratıcı bir reklamverenin düşünebileceği herhangi bir şey olarak isimlendirilen ayak detoksunu tercih edebilmektedir.
Makinenin kendisi normal bir elektrikli ayak yıkama cihazından çok farklı değildir. Ancak çalışması sırasında garip bir fenomen ortaya çıkar. Ayaklarınızı koyduğunuz su belirli bir zaman sonra genellikle koyu kahverengi, çamur gibi bir renge bürünecektir. Bunun tipik bir açıklaması aşağıdaki gibidir.
Bunun gibi cümleler uzman olmayanları bilimsel görünerek aldatmak için ustaca ifade edilmişlerdir. Bu renk değişiminin temel nedenine elektroliz denir. Elektroliz; elektrik akımı yardımıyla, bir sıvı içinde çözünmüş kimyasal bileşiklerin ayrıştırılması işlemidir. Banyo suyuna eklenen tuz bu işin anahtarıdır. Kimyasal reaksiyon sonucunda oluşan demir hidroksit nedeniyle banyonun rengi koyulaşır. Kullanılan tuz miktarına göre de bu renk farklılıklar gösterir. Sağlıklı bir sağduyu dozuna sahip herkes, ayaklarını suya sokmadan böyle bir cihazı çalıştırmayı dener. Aynı renk büyük olasılıkla gelişecektir. Ayaklarınızı ılık suya bir kaç damla yağ ekleyerek yarım saat bekletmek de sizde aynı rahatlama duygusunu yaratacaktır.
Sonuç olarak devamını kendinizin de araştırabileceği gibi detoks ile vücudu arındırmak bir yanılsamadır. Ara sıra detoksifikasyon yapmak yerine sağlıklı bir diyet sürdürmek sağlık sorunlarından kaçınmak için çok daha faydalıdır. Hem bu sayede paranızda cebinizde kalacaktır.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- You can’t detox your body. It’s a myth. So how do you get healthy?; yayınlanma tarihi: 5 Aralık 2014; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
- Fact or Fiction: Can You Really Sweat Out Toxins?; yayınlanma tarihi: 6 Nisan 2018; Bağlantı: https://askthescientists.com/detox-myths/
- TheTruth About Detox Diets; https://www.nhs.uk/
- Fact or Fiction: Can You Really Sweat Out Toxins?; Yayınlanma tarihi: 6 Nisan 2018; Bağlantı: https://www.nationalgeographic.com/
- Foot Detox Baths: Fact or Fiction?; Bağlantı: https://www.healthline.com/
Dip Not
Matematiksel, tamamen gönüllü bir ekip tarafından 2015 yılından beri yürütülen, Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmayı hedefleyen, öğretmenler tarafından kurulmuş bir bilim platformudur. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
