Her yıl Kasım ayının sonlarına doğru tüm dünyada bir alışveriş çılgınlığı başlar. Dönem dönem farklı renk kodları ile anılsa da en iyi bilineni Kara Cuma yani Black Friday indirimleridir. Peki ama bu çılgınlığın neden ve nasıl başladığını biliyor musunuz?
Öncelikle kısa bir tarih dersi. Black Friday yani Kara Cuma, ABD’de Şükran Günü’nden sonra gelen ilk Cuma gününe denir. Gün 1952’den bu yana Noel alışveriş sezonunun başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
Sonucunda bu dönem alışveriş yapanların hediyelere para harcama olasılığının en yüksek olduğu zamandır. Bu nedenle de bu dönemde mağazalar çok erken saatte açılır ve geç kapanırlar. Ayrıca sınırlı sayıda beklenmedik derecede indirimli satış yaparlar. Ve evet şu ana kadar okuduklarınız muhtemelen zaten bildiğiniz şeylerdir. Peki, bu çılgın tüketim gününün adı nereden geldi? İşte bunu bilmiyor olmanız olasıdır.
Öncelikle hatırlatalım. Bu sayede de ” 2023’de Kara Cuma ne zaman?” diye merak edenlere bir cevap verelim. Bu yıl Kara Cuma 24 Kasım’a denk geliyor. Ancak önceleri sadece bir gün olmasına rağmen Kara Cuma, yapılan anlaşmalar sonucunda, Kasım ayının neredeyse tamamını kapsayacak bir biçimde uzatılmış durumda.
Ayrıca Kara Cuma ilk olarak ABD’de gerçekleşen bir uygulama olmasına rağmen, şu sıralarda neredeyse dünyada her yerde aynı uygulamaya rastlamak mümkün. Bu temel tüketim bilgileri öğrendikten sonra şimdi tüketim çılgınlığının tarihe göz atabiliriz.
Black Friday Yani Kara Cuma Nedir? Kara Kelimesi Burada Ne Anlama Gelmektedir?
Birine “Kara Cuma” adının nereden geldiğini sorarsanız, kulağa doğru gelen ama aslında doğru olmayan bir hikaye duyma ihtimaliniz yüksektir. “Kara Cuma” adının finansal jargona dayandığı yaygın bir yanılgıdır. Sonucunda bir işletme finansal bir zararla faaliyet gösterdiğinde, “tehlikededir”. Bu durum kırmızı ile gösterilecektir.
Ancak sonucunda bir işletme harcadığından fazlasını kazanıyorsa yani kar ediyorsa bu renk siyah ile gösterilir. Perakende şirketlerinin muhasebe yaparken zararları kırmızı, karları siyah olarak kaydettikleri doğru olsa da, Kara Cuma’nın bununla bir ilgisi yoktur. Aslında bugünün adının alışveriş ile de pek bir ilgisi yok!
“Kara Cuma”nın Asıl Çıkış Hikayesi 1960’ların Başında Philadelphia’dan Geçer.
“Kara Cuma” terimi ilk olarak 1869’da Jay Gould ve Jim Fisk adlı iki yatırımcının altın fiyatını yükselterek piyasanın çökmesine neden olmasıyla ortaya çıktı. Sonuç olarak borsa %20 düştü, dış ticaret durdu ve çiftçiler mısır ve buğday değerinde büyük düşüşe tanık oldu. Amerikan ekonomisine önemli bir darbe vuran bu olay tahmin ettiğiniz gibi 24 Kasım tarihinde ve Cuma günü gerçekleşmişti. İlerleyen süreçte, magazin dergileri bu kasvetli günden ‘Kara Cuma’ olarak bahsetmeye başlayacaktı.
1950’lerde Kara Cuma terimi, özellikle Philadelphia ve Pittsburgh’daki polis memurları arasında yaygınlaştı. Bu terimi, alışveriş yapanların Şükran Günü’nün ertesi günü tatil sezonunun en iyi fırsatlarını yakalamak için şehre akın ettiği kaotik girdaba olumsuz bir gönderme olarak kullandılar.
1960’lara gelindiğinde Kara Cuma terimi ABD ve ötesinde yaygın olarak kullanılıyordu;. Ancak bu ifade daha çok kalabalık, kargaşa ve şiddet gibi olumsuz şeylere bir gönderme anlamı taşıyordu. 1961’e gelindiğinde de, Philadelphia’da tüccarlar kelimenin yarattığı olumsuz çağrışımları ortadan kaldırmak için ismi “Büyük Cuma” olarak değiştirmeye çalıştılar. Ancak bir biçimde Black Friday adı akıllarda takılıp kaldı. Zaman içinde şirketler tarihleri ve ismi kendi pazarlama stratejisi doğrultusunda değiştirmeye başladı.
Kara Cuma Adı ilerleyen Yıllarda Alışveriş ile Eş Anlamlı Hale Gelecekti.
Terim, 1985’te tüm Amerika’da popülerlik kazandı. 2013’ten sonra ise Kara Cuma tüm dünyada kabul görecekti. Ülkemizde de bunun Efsane Kasım ya da Süper Kasım gibi versiyonlarla gözlemlememiz mümkün. Bunu takip eden yalnızca çevrimiçi satış etkinliği olan Siber Pazartesi ise 28 Kasım’da başlıyor. Son yıllarda, iki alışveriş etkinliği yakınlıkları nedeniyle eşanlamlı hale gelmiş durumda.
Son olarak hatırlatalım. Gerçek şu ki, büyük perakendeciler kar etmek için böyle özel bir güne ihtiyaç duymuyor çünkü genellikle tüm yıl boyunca para kazanıyorlar. Ancak elbette biz tüketiciler için bilinçli davranırsak, ihtiyaçlarımızı elde etmek için bu günler, bir fırsat da olacaktır.
Ancak görselde gördüğümüz ve çeşitli videolarda izlediğimiz gibi abartmaya da gerek yok. Unutmayalım. En trajik Kara Cuma, 34 yaşındaki Walmart çalışanı Jdimytai Damour’un, bir perakende satış noktasında kalabalığının neden olduğu izdiham sonucunda öldüğü 2008 yılıdır. Yazının devamında göz atmak isterseniz: Black-Scholes Denklemi İle Piyasaların Matematiğini Öğrenelim
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Why Is It Called “Black Friday”? Yayınlanma tarihi: 6 Kasım 2022; Bağlantı: https://www.howtogeek.com/
- Black Friday 2022: Why is it called Black Friday? All you need to know about the date, history and significance. Yayınlanma tarihi: 25 Kasım 2022; Bağlantı: https://www.hindustantimes.com/
- What’s the Real History of Black Friday? Yayınlanma tarihi: 16 Kasım 2022; Bağlantı: https://www.history.com/
- A Brief History of Black Friday. Yayınlanma tarihi: 25 Ekim 2022; Bağlantı: https://www.mentalfloss.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
