Günümüzde uydu görüntüleri sayesinde kuşbakışı haritaları incelemeye alışığız. Peki ama bunu 1502 yılında nasıl yapabilirsiniz? Leonardo Da Vinci Imola haritası ile bunu başaracaktı.
Leonardo, matematik ve ölçüm yeteneklerini kullanarak, İtalyan şehri Imola’da bugün bile gezinmek için yeterli olan doğru, güzel ve pratik bir harita oluşturdu. Bu haritasını hayatının sonuna doğru – Vitruvius Adamı’nı yarattıktan sonra, ancak en ünlü başyapıtı Mona Lisa’dan önce yaptı.
16. yüzyılın başında Leonardo da Vinci, Milan Dükü Ludovico Sforza’nın istihdamında yaklaşık yirmi yıl geçirdikten sonra Floransa’ya döndü. O zamanlar yaklaşık 50 yaşında olan Leonardo, bilimsel dehası ve birçok sanatsal başarısıyla oldukça ünlüydü.
Papa VI. Alexander’ın huysuz oğlu Floransalı Cesare Borgia, 1502’de Leonardo’nun patronu oldu. Leonardo’ya verilen ilk görevlerden biri, Bologna yakınlarındaki Imola şehrinin bir haritasını oluşturmaktı. Borgia 1499’da şehri ele geçirmişti. Bu, genç komutan için önemli bir fetihti. Şehri kontrol etmek, coğrafyasını ve önemli yer ve bölgelerini bilmeyi gerektiriyordu. Bunun için Leonardo’ya danıştı.
Kutupsal Koordinatlar Kullanılarak Hazırlanan Imola Haritası
Doğru ve kesin olmasının yanında, Leonardo’nun devrim niteliğindeki bu haritası sanatçının içgüdülerini de ortaya koyuyor. Pusula çizgilerinin ve kare kare ayrılmış sokakların aksine, altta görülen Santerno Nehri kıvrımlı, serbest akış formunda olarak gösterilmiş. Bilginler, Da Vinci’nin kendi çizimleri ve şehrin gerçek ayrıntılarıyla yapılan karşılaştırmalara dayanarak, Imola’nın bu tasvirinde zaman zaman güzelliği kesinliğe tercih ettiğini söylüyorlar.
16. yüzyıl şehir haritaları sembolik olma eğilimi gösterir. Ayrıca çoğu kez dini yapıların boyutları abartılı olur. Leonardo Imola Kentinin Planı ile bu gelenekten uzaklaştı. Amacı yeryüzünü gerçekçi bir biçimde yansıtmak ve daha kullanışlı bir harita sağlamaktı.
Bunun için Leonardo, bir kentin haritasının kutupsal koordinatlar kullanılarak çıkarılabileceğini öne süren Leon Battista Alberti tarafından geliştirilen bir haritalama tekniği kullandı. Leonardo, bu tekniği uyarlayarak belirli yerler arasında daha doğru mesafeler, oranlar ve ilişkiler yakaladı. Oluşturduğu bu harita bilimsel olarak doğru ilk haritalardan biridir.
Kentin meydanı bu haritada merkez olarak alındı. Tarihçiler, Leonardo’nun bu merkezi noktadan başlayıp sokakları ve belirli yerleri ölçmek için bir pusula ve kilometre sayacı kullanarak veri topladığı düşünüyor. Haritanın geri kalanını ise, geometri bilgilerini kullanarak doldurmayı başarmıştı.
Yukarıdaki görselde görebileceğiniz gibi Leonardo’nun teknikleri, günümüzde haritacıların ikonografik dediği, verileri kullanarak “düzleme aktarılmış bir şehri” doğru bir şekilde göstermek için kullanılan ilk haritayı oluşturmaktadır.
Imola Haritası Rönesans’ı Müjdeleyen Bir Harita Oldu
Leonardo haritasının doğruluğu, da Vinci’nin bilimsel bilgilerinin yanı sıra muhtemelen kilometre sayacı ve manyetik pusula gibi doğru bilimsel ölçüm araçlarının kullanılmasının bir sonucudur. Leonardo da Vinci, yolların, duvarların ve binaların uzunluklarını doğru bir şekilde ölçmenin yanı sıra açılarını da ölçmek zorunda kalmıştı. Bunu yapmak için kendi tasarladığı bir manyetik pusulayı kullandı.
Leonardo da Vinci’nin haritasının ne kadar ilerici bir bakış açısı taşıdığını görmek isterseniz bu haritayı Hanns Rüst’ün Mappa Mundi’si ile karşılaştırabilirsiniz. İki harita arasında sadece 22 yıl vardır. Bu nedenle aslında ikisi de aynı döneme aittir. Ancak Hanns Rüst’ün haritası, Orta Çağ’ın bir ürünüdür. Bunun yanında, Leonardo da Vinci’nin bilimsel araçlarla oluşturduğu haritası ise Rönesans’ı bize müjdelemektedir.
Leonardo’nun Yaptığı Bu Harita Tam Olarak Doğru mu?
Yüzde yüz değil. Da Vinci, estetik konusunda titizdi. Bilginler, Da Vinci’nin kendi çizimleri ve şehrin gerçek ayrıntılarıyla yapılan karşılaştırmalara dayanarak, Imola’nın bu tasvirinde zaman zaman güzelliği kesinliğe tercih ettiğini söylüyorlar. Ancak bu şekilde bile Imola Kentinin planı yapılışından beş yüzyıl sonra şehirde gezinmek için bile kullanılmaya uygundur.
Sonuçta Google Haritaların bile pek de mükemmel olmadığı düşünüldüğü zaman bu çok da önemli bir sorun gibi gözükmüyor. Imola haritası bugün sanatçının doğduğu yer olan Vinci, İtalya’daki Leonardiano Müzesi’nde korunmaktadır.
Haritayı ayrıntılı olarak incelemek istiyorsanız, Royal Collection Trust’ta haritanın bir versiyonunu inceleyebilirsiniz. Haritanın etkileşimli bir sürümünü ayrıca Google Arts & Culture’da da görüntüleyebilirsiniz.
Yazının devamında ayrıca göz atmak isterseniz. El-İdrisi: Yanlış Harita İle Anımsanan Ortaçağ Coğrafyacısı
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- This Old Map: Da Vinci’s City Plan, 1502; yayınlanma tarihi: 22 nisan 2016; Bağlantı: https://www.bloomberg.com
- Leonardo da Vinci transformed mapping from art to science. Yyınlanma tarihi: 21 Mayıs 2020; bağlantı: https://www.nationalgeographic.com/
- How Leonardo da Vinci made a “satellite” map in 1502. Yayınlanma tarihi: 15 Nisan 2019; Bağlantı: https://www.vox.com/2019/4/11/18306214/leonardo-map-imola
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
