Herman Melville’nin kaleme aldığı büyük beyaz bir balinanın hikâyesini anlattığı klasik romanı Moby Dick, 1851 yılında yayınlandığından bugüne bir çok kişinin hayal gücünü harekete geçirdi. Filmlere, şarkılara konu olan bu beyaz balinanın ünü aslında kitabın konu aldığı gerçek hikayeyi geride bıraktı.
Romanda yer alan devasa balina kurgusal olsa da aslında büyük bir beyaz albino ispermeçet balinası, Melville kitabını yayınlamadan on yıllar önce insanları büyülemişti. Adını Şili kıyılarında Pasifik Okyanusu’nda bulunan Mocha Adası’ndan alan Mocha Dick adlı bu balina, aktarılanlara göre 30’dan fazla kişiyi öldürmüş, üç balina gemisine ve 14 balina avcısı taşıyan bota saldırmıştı. Hatta, bu beyaz balinanın iki ticari gemiyi batırdığına dair de söylentiler vardı.
İspermeçet Balinaları Gerçekten İnsanlara Saldırır mı?
İspermeçet balinaları devasa boyutlarına rağmen aslında sakin memelilerdir. Günümüze kadar çok az olay bunun aksini göstermiştir. Esas olarak kalamarla beslenirler ve nadiren saldırırlar.
Bir balina gemisinde cerrah olan Thomas Beale, ispermeçet balinalarının doğal tarihi hakkındaki 1839 tarihinde bir kitap kaleme almıştı. Kitabında, onları “olağandışı bir görünüme sahip olan ancak en ufak bir şeyden kolayca kaçmaya çalışan, çekingen ve zararsız bir hayvanlar” olarak tanımlamıştı.
Ancak sonraki araştırmalardan biliyoruz ki sakin canlılar olsalar da ispermeçet balinaları geçmişleri hakkında bazı detayları hatırlayabilirler. Yani bir kişinin kendisini önceden zıpkınladığı gibi detayları hatırlayacaklardır. Bunun sonucunda da yeni bir tehdit anında bu sefer saldırgan davranabilirler.
Mocha Dick – Moby Dick’e Nasıl İlham Verdi?
19. yüzyıl edebiyatı, gemilere kasten saldıran sayısız ispermeçet balina hikayesiyle dolu olsa da bu saldırının arka planında başka nedenler aramak gereklidir. 1820’de, dev bir ispermeçet balinası, Essex adlı bir balina gemisine saldırmıştı. Devamında da onun batmasına neden olmuştu. Essex’teki 21 mürettebattan sadece sekizi denizde 80 günden fazla kaldıktan sonra kurtarılacaktı.
Adamlar hayatta kalmak için yamyamlık yapmak yani insan eti yemek zorunda kalmışlardı. İşte bu olaya neden olan balina yazının başında aktardığımız Mocha Dick idi. Hayatta kalan mürettebatın ikisi başlarından geçenleri kaleme aldı.
İkinci kaptan Owen Chase’in anlattıkları, zamanında geniş çapta ilgi uyandırdı. Thomas Nickerson tarafından yazılan diğer kitap ise yayımlanmadı, ancak ölümünden sonra bulundu. Anlattıkları hikaye kısmen farklılıklar gösterse de ikisinin de ortak anlatısı gemilerinin dev bir beyaz balina saldırısı sonrasında batışıydı.
Mayıs 1839’da, New York’ta popüler bir yayın olan Knickerbocker dergisi, Mocha Dick hakkında Amerikalı gazeteci ve kaşif Jeremiah N. Reynolds tarafından kaleme alınmış olan uzun bir makale yayınladı. Hikayenin adı “Mocha Dick: Or The White Whale of the Pacific” idi. Kendisi bu hikayesi için yıllar boyunca Mocha Dick’in ilk elden gözlemlerini toplamıştı. Herman Melville bu hikayeyi duydu ve klasik romanı Moby Dick’i yazmak için ilham aldı.
Moby Dick Hikayesinin Ardındaki Gerçek Bize Ne Anlatıyor?
Bazen Leviathanlar olarak tanımlanan ispermeçet balinaları gerçekten de efsanevi boyutlarda yaratıklardır. 60 yıldan fazla yaşarlar. En sevdikleri derin deniz ürünlerini yakalamak çok derinlere dalabilirler. Ancak, belki de en şaşırtıcı olan, dünyadaki en büyük beyinlere sahip olmalarıdır. Serebral korteksleri insan korteksinden çok daha kıvrımlıdır ve güçlü bağlara sahip sosyal yaratıklardır. Sosyal gruplarda kalırlar ve yaşamları boyunca sürekli arkadaşlıklar kurarlar.
Aslında, travmatik geçmiş olayları hatırlamak, Essex’e çarpan balinanın tetikleyicisi olabilirdi. İntikam gibi duyguları hissedip hissedemeyecekleri tartışmalıdır. Balinanın su altında son dakikada rotasını değiştirmiş ve farkında olmadan gemiyle çarpışması olasıdır. Ancak Essex’in batması durumunda dikkat çekici olan, balinanın ikinci kez saldırmak için geri gelmesidir.
19. yüzyılda balina yağı, kandilleri yakmak ve mum ve sabun yapmak için kullanılmaktaydı. Bu nedenle balina avcılığı kazançlı bir işti. 19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde balina sayıları hızla tükeniyordu. İkinci Kaptan Starbuck, Kaptan Ahab’a “Moby Dick seni aramıyor. Onu çılgınca arayan sensin!” derken korkunç ve akıldan çıkmayan bir gerçeği söylüyordu.
20 Kasım 1820 gecesi Essex balina gemisine saldıran ispermeçet balinasının bunu bilerek yapıp yapmadığını asla bilemeyeceğiz. 1850’lerin sonlarına doğru, başka avcılar tarafından Mocha Dick’in öldürüldüğü hikayede aktarılmaktadır. Bedeni zıpkın yaraları ile doludur. Gerçek Moby Dick hikayesi bizlere kimin masum kimin canavar olduğunu bir kere daha düşündürüyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Was There a Real Moby Dick?; yayınlanma tarihi: 11 Temmuz 2021; Bağlantı: https://www.history.com/
- In the Heart of the Sea: the horrific true story behind Moby-Dick. Yayınlanma tarihi: 28 Aralık 2015; Bağlantı: https://theconversation.com/
- Was Moby Dick a Real Whale?; Yayınlanma tarihi: 24 Ocak 2020; Bağlantı: https://www.thoughtco.com/
- The real Moby Dick: Do whales really attack humans?. Yayınlanma tarihi: 20 Aralık 2013; Bağlantı: https://www.bbc.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
