Biyoloji ve Coğrafya

Kayalar Büyüyebilir mi? Romanya’da Yaşıyorsanız Evet! Trovant Taşı İle Tanışın!

Başlık size clicbait yani bir yazıya tıklamanızı sağlamak için yanıltıcı biçimde atılmış gibi gelmiş olmalıdır. Ancak değil. Bu yazıda Romanya’nın Costesti kasabasında bulunan ve gerçekten de büyüyen Trovant taşları ile tanışın!

Trovant Taşı
Yaşayan taşlar olarak adlandırılan trovant taşları uzaktan bakıldığında insan yapımı bir heykel gibi de görünecektir. Bu kayaların büyüklükleri bir kaç santimden başlar.

Ancak baştan sizi yanıltmış olmayalım. Bu kayalar doğanın şaşırtıcı güzelliklerinden biridir. Ve gerçekten de zaman içinde tomurcuklanma, büyüme ve hatta yeni bir taş oluşturma özellikleri göstermektedir. Ancak elbette canlı değildir.

Bu kayalar genellikle pürüzsüz bir yüzeye sahiptir. Boyutları ve şekilleri büyük ölçüde farklılık gösterir. Görünümleri ise genellikle küresel formdadır. Şimdi gelin nasıl oluştuklarını anlayalım.

Trovant Taşı Nedir?

Trovant Taşı
Romanya’daki Trovant taşlarının büyümesinin, yağmur suyunun varlığında tortu katmanları ile mineral karbonatlar arasında bir kimyasal reaksiyon başlaması sonucunda gerçekleştiği düşünülmektedir.

Trovant, Çimentolu Kum anlamına gelen Almanca “Sandsteinkonkretionen” teriminin eş anlamlısıdır. Çakıl taşları olarak dönüşüm sürecine başlayan ve bin yılda yaklaşık 5 santimetre büyüyen trovant taşları, bitki ve memeli yaşamını taklit eden benzersiz mineral yapılara sahiptir. Taşlar bitki dokusu gibi büyürler ve tıpkı bir memeli hayvan gibi yeni taşlar ‘doğururlar’.

Bu tuhaf kayalar hakkında aslında 18. yüzyıldan beri bilgimiz var. Ancak konu hakkındaki araştırmalar oldukça yakın zamanda başladı. Bunun sonucunda da taşların başkalaşım süreçlerini tanımaya başladık.

Trovantlar büyük ölçüde kalsiyum karbonat kristallerinden oluşuyor. Yağmur döneminde bu kristaller suda ve diğer mevcut kayalardaki minerallerle reaksiyona giriyor. Sonrasında ortaya çıkan basınç neticesinde de taşlar büyüyerek çoğalıyor. Ancak bu olay çok yavaş bir hızda gerçekleşiyor. Bu nedenle bir kayanın büyümesini yaşam süremiz içinde gözlemlememiz mümkün olmuyor.

Trovant Taşları Hakkında Başka Neler Biliyoruz?

Aslında bu taşlar hakkında bilmediğimiz çok fazla şey var. Önce bildiklerimizden başlayalım. Bu taşların bir biçimde çoğaldıklarını biliyoruz. Büyüme süreci esnasında bazen büyük olan kayanın yanında daha küçük bir kayanın ortaya çıkıyor. Aşağıdaki görselde örneğini görebileceğiniz bu durumu da taşın çoğalması biçiminde düşünüyoruz.

Burada, daha büyük olana bağlı daha küçük bir trovant görülüyor.

Bir trovant taşını keserseniz ilginç bir süpriz ile karşılaşırsınız. Karşınıza çıkan görünüm ağaç halkalarını andıracaktır. Araştırmacılar ilk başlarda aynı ağaçlarda olduğu gibi bu halkaları sayarak kayaların yaşının tahmin edilebileceği düşünüyorlardı. Ancak sonrasında fikrin yanlış olduğu anlaşıldı. Günümüzde bilim insanları bu halkaların tam olarak neyi temsil ettiğini bilmiyor. Bu nedenle kayaların kaç yaşında olduğu da kesin biçimde hesaplanamıyor.

Bu Trovant’lardan birini kesmek, bir ağaç gövdesinin içinde göreceğinize çok benzeyen eşmerkezli halkalar gösterecektir. Soldaki resim, kesilmiş bir trovanı göstermektedir 

Öte yandan, bu taşlar sadece Romanya’da bulunuyor. Aslında Romanya’yı özel yapan şeyin ne olduğu da araştırma konularından birini oluşturuyor. Araştırmacılar bu gibi sorulara cevap vermeye çalışırken Romanya’da kısa sürede büyüyen ilgiden bir avantaj elde etmiş durumda.

Bu alışılmadık jeolojik oluşumları korumak için, 2004 yılında Valcea İlçesinde Trovants Müzesi Doğa Koruma Alanı geliştirildi. Ayrıca bölge UNESCO tarafından korunuyor. 

Bu güzel yapıların birçoğunu barındıran “Trovants Müzesi” tabiatı koruma alanı, çevreyi koruma konusunda farkındalık yaratmayı amaçlıyor.

Şirin Cotesti köyü de dahil olmak üzere Romanya’da bu taşların bulunabileceği yaklaşık 20 farklı alan var. Bir gün yolunuz düşerse uğramanızı öneririz. Ayrıca başka bir ilginç jeolojik oluşum için: Suudi Arabistan’daki Al Naslaa Kayası Nasıl İkiye Bölündü?


Kaynaklar ve ileri okumalar


Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel

Sibel Çağlar

Merhabalar. Matematik öğretmeni olarak başladığım hayatıma 2016 yılında kurduğum matematiksel.org web sitesinde içerikler üreterek devam ediyorum. Matematiğin aydınlık yüzünü paylaşıyorum. Amacım matematiğin hayattan kopuk olmadığını kanıtlamaktı. Devamında ekip arkadaşlarımın da dahil olması ile kocaman bir aile olduk. Amacımıza da kısmen ulaştık. Yolumuz daha uzun ama kesinlikle çok keyifli.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu