Diyelim ki çok açsınız, elinizde çok sevdiğiniz bir çikolata var ve tam ısırık alırken siz onu yanlışlıkla yere düşürdünüz. Çikolatayı hiçbir şey olmamış gibi yerden alıp yemeye devam eder miydiniz? Aslında bu durumda kimilerine göre “5 saniye kuralı” geçerli oluyor.
5 saniye kuralına göre; yere düşen bir yiyeceği 5 saniye geçmeden önce almayı başarırsanız, yerde bulunan bakterilerin yiyeceğe geçebilecek vakitleri olmuyor. Peki bu doğru mu?
Beş Saniye Kuralı Gerçek mi Yoksa Bir Efsane mi?
İnsanların mikroorganizmalar ve bunların insan hastalıkları ile ilişkileri hakkında yakın zamana kadar çok az temel bilgisi vardı. Bu nedenle, bir zamanlar yere düşen yiyeceği almak ve sonra yemek bir tabu sayılmamaktaydı. Sonuçta insanlar bakterileri göremiyordu. Bu yüzden görünür kirleri silmenin her şeyi düzelteceğini düşünüyorlardı.
Beş saniye kuralını doğrudan ele alan ilk araştırma çalışması, Illinois Üniversitesi’nde 2003 yılında yapıldı. Çalışmada şekerlemeler Koli basili aşılanmış yer karolarına bırakıldı. Bunun sonucunda da bakteriler karolardan şekerlemelere beş saniye içinde atladı.
Konu daha sonra Popüler Discovery Channel televizyon dizisi MythBusters’ta 2005 yılında ele alındı. Birkaç çalışmanın ardından, bakterilerin gıdaya geçiş süresinin 2 – 6 saniye arası olduğu biçiminde bir karara varılacaktı.
Ayrıca ıslak yiyeceklerin (karpuz gibi) ve kuru yiyeceklere (krakerler) oranla daha fazla bakteri topladığı ortaya kondu. Ancak elbette çoğu MythBusters bölümü gibi, bu bilgiler doğru tasarlanmış araştırma çalışmalarına dayanmadığı için yeterli güvenilirlikte sayılmaz. İlgili bölüme buradan göz atabilirsiniz.
5 Saniye Kuralı İle İlgili Yapılan Araştırmalar
2006 yılında, Clemson Üniversitesinden bu konuda o tarihe kadar yayınlanan ilk bilimsel makale yayınlandı. Devamında bir çok farklı araştırma daha gerçekleşti. 2016 yılında Rutgers Üniversitesi’nden konuyla ilgili ikinci bir hakemli makale yayınlandı. Araştırmacılar çeşitli besin maddelerini farklı sürelerde farklı yüzeylerde test ettiler.
Sonuç olarak araştırmalar, yere düşen bir yiyeceğin 1 saniye sonra bile bakteri içeren duruma gelebildiğini gösterdi. Ama bu biraz da bakterilerin cinsine bağlı idi. Yiyeceğinizi nispeten temiz olduğunu düşündüğünüz bir yere düşürdüyseniz ya da halının üstüne düştüyse birkaç saniye içinde almanız onu kurtardığınız anlamına gelecekti.
Bakteriler, halı gibi yüzeylerde hemen transfer olamıyorlardı. Ama bu kuralın geçerli olması için halıya düşen yiyeceğin de kuru olması gerekiyordu.
Düşürdüğünüz yiyecek çevresine su salıyorsa, ahşap ve laminat yüzeylerde bu süre daha da uzuyordu. Yani yarısı yenmiş elmanızı ahşap bir zeminden 3 saniye içinde almayı başarırsanız risksiz olarak tüketme ihtimaliniz var.
Ancak yine de belli olmaz. Çünkü düşürdüğünüz zeminde hangi bakterilerin olduğunu bilemezsiniz. Bazı patojenler öyle hızlı hareket ediyor ki yiyeceğiniz düştüğü anda ona hücum edebiliyorlar. Yiyecekler kontamine bir yüzeyle temas ettiğinde bakterilerin neredeyse anında aktarıldığına dair kesin kanıtlar var. Yere düşen yiyecekleri yemek, emniyet kemeri takmadan araba sürmeye benzer.
İş yerindeki masanız gibi diğer yüzeylere düşen yiyecekler ne olacak?
Tüm hayatınız boyunca emniyet kemeri takmadan araba sürüp, herhangi bir kaza yapmayabilirsiniz. Ancak emniyet kemeri takmanın bir kaza durumunda yaralanmayı engellemeyeceğini kanıtlamaz. Benzer şekilde, kontamine olmayan bir yüzeyden yemek yemek herhangi bir risk oluşturmaz. Bununla birlikte, birçok faktör, bir yüzeye temas eden yiyecekleri yemenin ilgili güvenlik riskini etkiler.
Araştırmacılar, her şeyin hastalığa neden olan bakterilerin olup olmadığına bağlı olduğunu söylüyor. Arizona Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre, ortalama bir ofis masası, ortalama bir ofis klozet kapağından yüzlerce kat daha fazla mikrop barındırıyor.
Sonuç olarak karar sizin ancak özetle 5 saniye kuralı için bir şehir efsanesidir diyebiliriz. Beslenme bilimi ile ilgili bir başka soruya cevap bulmak için de bu yazımıza göz atınız:. Besinlerin Küflü Kısmını Kesip Kalanını Yemek Sağlıklı mıdır?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- You Asked: Is the 5-Second Rule Legit?; yyaınlanma tarihi: 25 Haziran 2015; Bağlantı: https://time.com
- The Science Behind The Five-Second Rule; yayınlanma tarihi: 21 Aralık 2018; Bağlantı: https://www.sciencefriday.com/
- Rethinking The Five-Second Rule. With Carpet, There’s No Rush; yayınlanma tarihi: 15 Mart 2014; Bağlantı: https://www.npr.org
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
