Hepimiz başarıya ulaşmak isteriz. Bunun için de hem zihinsel hem de fiziksel yeteneklerimizi arttıracak seçenekler peşinde koşarız. Bununla birlikte, hepimizin bir sınırı vardır. Ancak ya bu sınırı kabul etmek istemezsek? Sınırlarımızı arttırmanın bir yolunu bulabilirsek? Bu noktada bazı kişilerin aklına piyasada zeka arttırıcı ve beyin dopingi olarak pazarlanan nootropik ilaçlar gelebilir.
Bir dahaki sefere eczanenize gittiğinizde bitkisel ilaçların bulunduğu raflara dikkatle bakın. Burada hafızayı güçlendirmek için tasarlanmış ilaçlardan oluşan bir koleksiyon göreceksiniz. Ginkgo; E vitamini ve hatta telaffuz edilemeyen, ancak kulağa bilimsel gelen fosfatidilserin, sitikolin ve pirasetam gibi isimleri olan ilaçlar. Bunlardan herhangi biri, bu sabah anahtarlarımızı nereye koyduğumuzu hatırlamamıza, dün geceki partide tanıştığımız 10 kişinin adını ezberlememize veya fosfatidilserin’in nasıl yazılacağını hatırlamamıza yardımcı olabilir mi?
Nootropik İlaçlar Nedir?
Nootropikler beyin metabolizmasını ve beyin kimyasını etkileyerek zihinsel keskinliği ve performansı artırdığı iddia edilen kimyasal bileşiklerdir. Proteinler ve vitaminler fiziksel performansı artıran besinlerken, nootropiklerin de aynı şeyi zihinsel performans için yaptığı söylenir. Bunun neticesinde de bu “bilişsel güçlendirici” ilaçları kullanan insanların sayısı her geçen gün artmaktadır. Buraya kadar her şey harika gözüküyor ancak asıl sorun bu noktada başlıyor.
Bu ilaçlar, odaklanma, dikkat ve diğer bilişsel işlevlere yardımcı olmak için çoğunlukla dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) olanlara reçete edilmektedir. Ve bu ilaçların çoğunun reçetesiz ve kontrolsüz biçimlerde kullanılması durumunda da aynı işlevleri bozduğu gözlemlenmiştir.
Daha da endişe verici olan, yüksek dozlarda alındıklarında, psikoza neden olma potansiyeline sahip olmalarıdır. ABD’de çoğu nootropik ilaç veya besin takviyesinin kullanımı onaylanmamıştır. Bu nedenle internet üzerinden kolayca reçetesiz erişebileceğiniz bu tür ilaçları doktor denetimi olmadan kesinlikle kullanmamalıyız.
Muhtemelen hafıza gelişimi için en yaygın bilinen bitkisel ilaç, ginkgo ağacının yapraklarından elde edilen eski bir Çin ilacı olan ginkgo’dur. Ginkgo üreticileri, bu ilacın normal insanların hafızasını dört hafta gibi kısa bir sürede önemli ölçüde geliştirebileceği gibi iddiaları vardır. Ancak elbette binlerce kişi aslında boş yere para harcamaktadır.
Nootropik İlaçların Kullanım Oranında Endişe Veren Artış
Özellikle ABD’de yapılan anketler, üniversite öğrencilerinin yüzde 30’una yakınının, ders çalışırken veya sınavlara girerken konsantre olmalarına yardımcı olmak için dikkat eksikliği / hiperaktivite bozukluğu için yaygın olarak reçete edilen Ritalin, Adderall ve benzeri uyarıcıları kullandığını göstermektedir.
Türkiye’de bu konu ile ilgili yapılmış bir istatistiğe rastlamadığımız için tam yüzdeler belli değildir. Ancak internette yapacağınız basit bir aramada bu tip ilaçların ülkemizde de popülerliği doldukça fazladır. Bunu aşağıdaki sorgulardan da anlamamız mümkündür. Sorguların arasında en çok Ritalin ve Adderall dikkt çekmektedir.
Ritalin ve Adderall Nedir? Aralarındaki Farklar Nelerdir?
Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) için ilaç alan çoğu kişi, uyarıcı adı verilen bir ilaç alır. Adderall ve Ritalin bu kategoridedir. İki ilaç da konsantre olma becerisinde etkili olduğu bilinen dopamin ve norepinefrin adlı iki kimyasalın seviyelerini kontrol etmeye yardımcı olurlar.
Çalışmalar, her iki ilacın da onları alan kişilerin yaklaşık %80’inde DEHB semptomları üzerinde başarılı olduğunu göstermektedir. Ancak bu insanların yaklaşık yarısı, Adderall veya Ritalin’den aynı sonuçları alır. Diğer yarısı için bir ilaç diğerinden daha iyi çalışır. Bunun nedeni, farklı şekillerde çalışmaları ve farklı yan etkilere neden olabilmeleridir.
Adderall, amfetamin – dekstroamfetamin adı verilen iki uyarıcı karışımının marka adıdır. Ritalin ise metilfenidat adı verilen bir uyarıcının marka adıdır. FDA, her iki ilacı da Çizelge II kontrollü maddeler olarak sınıflandırır. Bu, onlara güvenmenizin mümkün olduğu anlamına gelir.
Ancak her ikisinin de kalp sorunları, akıl sağlığı sorunları, bulanık görme ve el ve ayak parmaklarınızda dolaşım sorunları gibi bir çok sağlık sorununa neden olma riski vardır. Özellikle Adderall erkekler de cinsel dürtülerde azalmaya neden olabilmektedir. Ayrıca kas yıkımı, saç dökülmesi gibi sorunlara da neden olduğu bilinmektedir.
Sonuç olarak bu iki ilaç da doktor kontrolünde ve gerçekten gerekli durumlarda alınmalıdır. Kesinlikle internet ortamından alınıp, dikkat arttırmak amacıyla kullanılmamaları gerekmektedir. Aksi halde sonuçlar ölümcül olabilecektir.
Modafinil Nedir? Ne İçin Kullanılır?
2014 yılında, etkin maddesi modafinil olan bir ilaç haberlere konu olmuştu. Beyin performansını artırdığı öne sürülen bu ilaca devamında “zekâ hapı” denmeye başladı. Bu ilaç da diğerleri gibi dikkat eksikliği olanlar, şizofreni hastaları ve ayrıca uyku sorunu çekenlere destek amaçlı geliştirilmişti.
Ancak 2007’de Cambridge Üniversitesi’nden psikologlar Barbara Sahakian ve Sharon Morein-Zamir birçok meslektaşlarının jetlag ile mücadele etmek veya akademik üretkenliklerini artırmak için Modafinil aldığını bildiklerini yazdıklarında ilaca ilgi arttı.
Şimdiye kadarki kanıtlar Modafinil’in diğer uyarıcılarla karşılaştırıldığında daha az sağlık sorununa neden olduğunu göstermektedir. Ancak uzun vadeli riskleri belirsizdir.
Nootropik İlaçlardan Vazgeçin, Zeka Bu Biçimde Gelişmez!
Genel kanı bu ilaçların etik ve düzenlemelerini tartışmak için daha fazlasının yapılması gerektiği yönündedir. Çünkü bilim insanları bu ilaçların önümüzdeki yıllarda daha da erişilebilir olmasından ve benzerlerinin artmasından endişe duymaktadır.
Ayrıca araştırmalar, bu tip ilaçların bilişsel işlevleri iyileştirmediğini ortaya koymuştur. Hatta plasebo ilaç verilenlere kıyasla deneklerin tepki vermesini yavaşlattığını da göstermiştir. İlaç kullananlar daha akıllı, daha motive olmuş durumda hissettiğini ifade etse de performansları bu düşüncelerini desteklememiştir. Tersine belleklerinde daha da kötüleşme durumu ortaya çıkmıştır.
Zihinsel işlevler eğitim, öğretim, ilişkiler, sosyal yaşam, sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz gibi yaşam alışkanlıkları ile artar. Bunlar yerine bağımlılık potansiyeli olan maddeleri hızlı çözüm olarak görmek sağlık ve sosyal yaşam için tehlikeli sonuçlar doğuracaktır.
Medyada pazarlananlara inanarak bir gecede hafızasının gelişeceğini ümit edenlere bizim tavsiyemiz eski bildiklerinden şaşmamaları olacaktır. Yani siz yine bulmaca çözmeye lütfen devam ediniz. Konsantrasyonu artıracak bir şeye ihtiyaç duyuyorsanız da herhangi bir ilacın yerine gidip bir fincan kahve içiniz. Benzer bir uyarıcı etkiye sahip olacaktır üstelik çok daha güvenlidir! Yazının bitiminde göz atmak isterseniz: Dünyayı Değiştiren Ancak Süreçte Sorun Yaratan 5 İlaç
Kaynaklar ve İleri okumalar:
- The Truth About Study Drugs; Bağlantı https://www.psycom.net/
- Can a Pill Make You Smarter?; Bağlantı https://www.verywellmind.com/
- Can a daily pill really boost your brain power?; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
- Adderall vs. Ritalin: The Differences Explained. Yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://www.webmd.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
