Thomas Robert Malthus, hemen hemen her disiplinde önerilen en kasvetli teoriyle hatırlanır. Ancak, insanlık tarihi boyunca var olan bir durumu, özlü bir şekilde açıklayan birini göz ardı etmek haksızlık olacaktır. Bu yazıda kötümser bir demografi teorisi olan Malthus Nüfus Teorisini kısaca inceleyeceğiz.
Matematiksel bir model, gerçek hayattaki bir durumun matematik diliyle, değişkenler ve denklemler aracılığı ile incelenmesidir. Bir matematiksel mekanizma kurulur ve sonra bu mekanizmanın geçerli olup olmadığı, modelin gerçek hayattaki durumu yansıtıp yansıtmadığı kontrol edilir.
Matematiksel modeller fizikte tarih boyunca sıklıkla kullanılmıştır. Ancak günümüzde demografi, ekonomi, coğrafya, psikoloji, biyoloji, tıp, mühendislik vs. birçok alandaki durumlar matematiksel modeller yardımı ile incelenmektedir. Bunun öncüllerinden birisi de, İngiliz iktisatçı Thomas Malthus’un 1798’de yayımlanan An Essay on the Principle of Population (Nüfus İlkesi Üzerine Bir Deneme) adlı kitabında karşımıza çıkar.
Malthus bu denemede karamsar bir sonuca, artan nüfusun yeryüzünün yiyecek üretme kapasitesini aşacağı sonucuna varıyor; salgın hastalıklar, veba, cüzam nüfusun geniş kesimlerini öldürmezse “muazzam boyutlarda bir açlığın” aynı sonuca yol açacağını söylüyordu.
ilk olarak 1798’de yayınlanan ve sonraki baskılarda genişletilen
Nüfus İlkesi Üzerine Deneme’siydi . Bu çalışma, insan popülasyonlarının tarımsal üretimden daha hızlı artma eğiliminde olduğu ve bunun da kıtlıklara veya krizlere yol açtığı şeklindeki ünlü argümanını içeriyordu.
Nüfusun gücü, insana besin sağlamada yeryüzünün sahip olduğu güçten sınırsız ölçüde daha büyüktür. Kontrol altına alınmayan bir nüfus geometrik oranla artar. Geçim araçları ise yalnızca aritmetik oranla artar. Sayılarla az çok tanışıklığı olan bir kişi, birincinin ikinciye kıyasla ne denli güçlü olduğunu görecektir.
İnsan doğasının yaşam için besini gerekli kılması durumu söz konusu olduğunda birbirine eşit olmayan bu iki gücün birbirine eşitlenmesi için birinin dizginlenmesi gerekir. Geçim araçlarının sağlanmasındaki zorluk, nüfus üzerinde güçlü ve sürekli bir kısıtlamayı gerektirir. Bu zorluğun etkisini bir yerde ortaya koyması ve insanlığın geniş bir bölümüne kendisini zorunlu olarak şiddetli bir biçimde duyurması gerekir.
Malthus Nüfus Teorisi Nedir?
18. yüzyılın sonuna gelindiğinde, Avrupa’nın tarımsal üretkenliğindeki ani yükseliş, artan nüfusun ihtiyaçlarını karşılayamaz bir hale gelmişti. Bu sorun, kendisini en açık haliyle İngiltere’de gösteriyordu. Malthus, İngiltere’deki koşullara ilişkin gözlemlerine dayanarak, mevcut tarım arazilerinin artan nüfusu beslemek için yetersiz olduğuna dikkat çekmek için bu teorisini ileri sürmüştü.
Malthus, her ülkenin bir “taşıma kapasitesi” olduğuna, yani destekleyebileceği maksimum insan sayısına inanıyordu. Bunu desteklemek için, insan nüfusunun büyümesinin geometrik arttığı ancak gıda üretiminin ise aritmetik olarak arttığını belirtti. Bir noktada, nüfus artışı tarımsal üretimi baskılayacak ve bu da bir gıda krizine yol açacaktı.
Modelleme açısından Malthus’un kuramı nüfusun her 25 yılda bir ikiye katlandığı varsayımında bulunuyordu. Bu yüzden örneğin N nüfusu 25 yıl sonra 2 X N, 25 yıl daha sonraysa 4 X N olacaktı. Nüfus artışı çarpanları 25 yıllık aralıklarla 1, 2, 4, 8, 16, 32 … biçiminde devam edecekti.
Malthus ayrıca başta nüfusa yetecek kadar yiyecek (Y) olduğunu varsayarak yiyecek üretimine müsait araziler sınırlı olduğundan yiyecek miktarının nüfus kadar hızlı artmasının düşünülemez olduğunu savunuyordu.
Dolayısıyla her 25 yıl için Y’yi topladı. Böylece 25 yıl sonra F + F = 2 X F yiyecek olacaktı, 50 yıl sonraysa yiyecek miktarı F + F + F = 3 X F olacak, böylece devam edecekti. Bu kurama göre yiyecek artışı çarpanları da 1, 2, 3, 4, 5, 6 … biçimindeydi.
Yukarıdaki sayıların artışına dikkat ederseniz, nüfus artışı çarpanları geometrik bir artış gösterirken (her seferinde 2’ye katlanırken) yiyecek artışı çarpanları aritmetik bir artış gösteriyor. (her seferinde 1 artıyordu). Malthus dolayısıyla artan nüfus için yeterli yiyecek olmayacağı sonucuna varmıştı.
Malthus Nüfus Teorisi Nasıl Yorumlanmalıdır?
Thomas Malthus, artan nüfusun ve ekonomilerin günün birinde gelip toslayacağı ekolojik bir sınırın olduğu sonucuna varmıştı. Malthus’un erişebildiği veriler oldukça sınırlı olsa da, tarihsel kayıtlar onun yanında gibi görünüyordu. Britanya’da yaşam standartlarında gözle görülür bir artış olmadan yüzyıllar geçti. Ancak İngiltere, Malthus’un öngördüğü o ekolojik duvara hiçbir zaman toslamadı.
19. yüzyıl boyunca İngiltere’deki nüfus üç misli büyüdü. İngiltere olası besin kıtlıklarına karşı mücadele etme amacıyla ekonomiye yeni bir düzen verdi. Sonucunda da tarımdan imalat sanayisine geçerek dünyada sanayileşen ilk ülke oldu.
Malthus nüfus teorisi, zamanla büyük ölçüde gözden düştü. Teknolojik gelişmeler, ana sonucunu geçersiz kıldı. Ancak yine de Malthusçu model bir zaman kaybı değildir. Daha iyi varsayımlar kurulmasının, orijinal modelin geliştirilebileceği daha incelikli yaklaşımların önünü açmıştır.
Sonuç olarak;
Günümüzde de Malthus Teorisi’nin hatalı olduğuna karar verildi. Ancak bazı çelişkili sonuçları da gözlemliyoruz. Bu durumda gelecek hakkında coşkulu mu yoksa korkmuş mu hissetmeliyiz? Tarihin gidişatından cesaret mi almalıyız, yoksa endişe mi duymalıyız? İyimserlik mi yoksa kötümserlik mi içinde bulunduğumuz anın mantıklı sonucu?
Sağduyumuzun bize göstermesi gereken şey hiçbir büyümenin sonsuza kadar devam edemeyeceği olmalıdır. Yani er geç bir kapana sıkışma ihtimalimiz vardır. Göz atmak isterseniz: Bu Yüzyıl İçerisinde Nüfus Düzeltmesiyle Karşı Karşıya Kalabiliriz! Peki İnsanlık Gerçekten Yok Oluşun Eşiğinde mi?
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
- Books That Shook the Business World. An Essay on the Principle of Population by Thomas Robert Malthus. Yayınlanma tarihi: 22 Temmuz 2024. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Books That Shook the Business World. An Essay on the Principle of Population by Thomas Robert Malthus
- Who Is Thomas Malthus? Yayınlanma tarihi: 5 Şubat 2023; Bağlantı: https://www.investopedia.com/
- Progress or Pessimism: How Should We Think about the Future? Yayınlanma tarihi: 17 Mart 2013; Bağlantı: https://bigthink.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
