Ertesi gün teslim etmeniz gereken bir iş ya da yaklaşan bir sınav için sabaha kadar çalışanlardan mısınız? Peki, en fazla ne kadar süre uykusuz kalabilirsiniz? 24, 36 veya 48 saat uyumazsak vücudunuzda neler olur?
Beyin ve beden kendini onarıp dinlenebilmek için uykuya ihtiyaç duyar. Üstelik bu sadece insanlara özgü bir durum değil. Sinekler de dahil olmak üzere tüm hayvanlar uyur. Bu evrensellik, uykunun temel bir gereklilik olduğunu gösterir.
Yine de insanlar sınırlarını zorlamayı sever. Tüm bu gerçeklere rağmen, üniversite öğrencileri, yeni ebeveynler ya da yoğun çalışanlar için bütün gece uykusuz kalmak bazen bir çözüm gibi görünür. Ancak uykusuzluğun bedeli çoğu kişinin düşündüğünden çok daha ağırdır.
Gereğinden az uyuduğunuzda ya da hiç uyumadığınızda uyku yoksunluğu ortaya çıkar. Genel olarak, bu durum beş aşamada incelenmektedir.
1. Aşama: 24 saat uyumazsak ne olur?
24 saat uykusuz kalmak ciddi sağlık sorunlarına yol açmasa da kişiyi yorgun, huzursuz ve depresif hissettirir. Vücut açısından bakıldığında, 24 saat boyunca uyanık kalmak, kandaki alkol oranının yaklaşık yüzde 0,10 seviyesine ulaşmasıyla benzer etkiler gösterir. Bu oran, yasal olarak araç kullanma sınırının üzerindedir ve sarhoşluk düzeyinde sayılır.
Bu durumda uyuşukluk, sinirlilik, konsantrasyon ve hafıza sorunları, yargı hataları, yorgunluk, artan kaza riski, yemek isteği, kas gerginliği ve stres hormonlarının yükselmesi gibi belirtiler ortaya çıkar. Beyin enerji tasarrufu yapmak için bazı bölgelerinde geçici olarak nöronları kapatır, bu duruma “yerel uyku” denir. Kişi tamamen uyanık görünse bile karmaşık görevlerde ciddi performans düşüşü yaşar.
2. Aşama: 36 saat uyumazsak ne olur?
36 saat uykusuz kaldığınızda uyuma isteği dayanılmaz hale gelir. Bu duruma uyku baskısı denir. 24 saatlik uykusuzluğun getirdiği etkilerin yanında iştah artışı ve aşırı yorgunluk da yaşanır.
Ayrıca farkına bile varmadan mikro uykular geçirmeye başlarsınız. Mikro uyku genelde sadece birkaç saniye sürer. 24 saatten sonra ise halüsinasyonlar görülmeye başlanabilir. Bu durumda kişi aslında orada olmayan şeyleri görür, duyar ya da hisseder.
3. Aşama: 48 saat uyumazsak ne olur?
48 saat uykusuz kalmak aşırı uyku yoksunluğu olarak bilinir. Bu aşamada uyanık kalmak çok daha güçleşir ve mikro uyku sayısı artar. Ayrıca halüsinasyonlar görmeye, yani gerçekte olmayan şeyleri görmeye, duymaya ya da hissetmeye başlayabilirsiniz. Diğer olası etkiler arasında duyarsızlaşma, kaygı, artan stres ve sinirlilik yer alır.
4. Aşama: 72 saat uyumazsak ne olur?
72 saat uykusuz kaldığınızda uyku isteği çok daha güçlenir ve kontrol edilemez hale gelebilir. Mikro uykular daha sık ve uzun süreli olur. Bu düzeyde uyku yoksunluğu algıyı ciddi biçimde bozar. Halüsinasyonlar daha sık ve karmaşık hale gelir. Ayrıca illüzyonlar, sanrılar ve düzensiz düşünceler ortaya çıkar.
5. Aşama: 96 saat uyumazsak ne olur?
Uykusuz geçen 4 günün ardından gerçeklik algısı ciddi biçimde bozulur. Uyuma isteği dayanılmaz bir seviyeye ulaşır. Gerçeği sağlıklı şekilde yorumlayamayacak kadar uykusuz kalındığında uyku yoksunluğu psikozu denilen evreye girilir. Neyse ki bu durum, yeterli uyku alındığında düzelir.
Ancak şunu unutmamak gerekir: Uzun süreli uykusuzluğun yarattığı sorunlar sadece bir gece 7-8 saat uyuyarak hemen ortadan kalkmaz. Vücudun normal ritmine dönmesi zaman ister. Ne kadar uzun süre uyanık kalırsanız, günlük yaşantınızın normal akışına geri dönmeniz de o kadar uzun sürer.
Guinness Rekorlar Kitabı, uykusuz geçirilen en uzun süre için girişleri kabul etmiyor. Çünkü günlerce ve haftalarca uyanık kalmak insan sağlığı için yukarıda aktarmaya çalıştığımız gibi oldukça tehlikeli. Ancak bir zamanlar şu anki rekorun sahibi bunu denemişti. Randy Gardner tam 264 saat yani 11 gün uykusuz kalmayı başarmıştı!
Kaynaklar ve ileri Okumalar:
- Brandão, Luiz & Zhang, Lei & Grip, Anastasia & Hong, Mun-Gwan & Kåks, Emil & Benfeitas, Rui & Sigurdardottir, Fjola D. & Blennow, Kaj & Zetterberg, Henrik & Espes, Daniel & Omland, Torbjørn & Khoonsari, Payam & Benedict, Christian & Cedernaes, Jonathan. (2025). The overlooked trio: sleep duration, sampling time and physical exercise alter levels of olink-assessed blood biomarkers of cardiovascular risk. Biomarker Research. 13. 10.1186/s40364-025-00776-0.
- What Happens to You When You Don’t Sleep for Days; https://www.everydayhealth.com/
- Yetish, G., Kaplan, H., Gurven, M. et al. (2015). ‘Natural Sleep and Its Seasonal Variations in Three Pre-industrial Societies’, Current Biology 25, 21, 2862–8. https://doi.org/10.1016/j.cub.2015.09.046
- Gottlieb, D. J., Hek, K. and Chen T. H. (2015). ‘Novel Loci Associated with Usual Sleep Duration: the CHARGE Consortium Genome-Wide Association Study’, Molecular Psychiatry 20, 10, 1232–9. https://doi.org/10.1038/mp.2014.133
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
