Söylenene göre, metabolizma dediğimiz anlaşılmaz güç, 30 yaşından itibaren her yıl biraz daha yavaş işlemeye başlar. 40 yaşınıza ulaştıktan sonra da kilonuz söz konusu olduğunda her şey yokuş aşağı duruma geçer. Ancak size iyi bir haberimiz var.
Metabolizmanızın ilerleyen yıllarla birlikte yavaşlama hızı aslında oldukça düşük. Gerçekte, orta yaştan itibaren meydana gelen kilo alımı, yavaş bir metabolizmanın sonucu değil. Yaşlandıkça kilo almamızın nedeni daha az aktif olmamız. Bu iç karartıcı gelse de, aslında harika bir haber. Görünüşte kaçınılmaz olan sonuca karşı koymak için yapabileceğimiz çok şey var.
Metabolizma Nedir?
Metabolizma, tüketilen gıdaları enerjiye çevirmek için vücutta gerçekleşen bir seri kimyasal reaksiyondan oluşuyor. Gıdadan üretilen bu enerji büyümek ve gelişmek, harekete geçmek ya da sağlıklı hücreler üretmek için oldukça önemli. Bir başka deyişle, metabolik reaksiyonlar aslında bizleri sağlıklı yapan
kimyasal süreçlerin toplamıdır.
Metabolizma sürecinin başlıca amacı doku ve kasları tedavi ederek enerji depolamaktır. Depolandığı birim ise vücutta yağa dönüşüyor ki gerektiğinde eritilip kullanılabilsin. Yemek yediğinizde, vücudunuzun metabolizması, organlarınızın yiyecekleri enerjiye dönüştürmesine yardımcı olur. Hiçbir şey yapmasanız bile, metabolizmanız sizin için çalışır.
Aslında, her gün yaktığımız enerjinin yaklaşık yüzde 40 ila 70’i temel metabolik fonksiyonlara gider. Bir insanın metabolizma değerinin hızlı veya yavaş olması ise dinlenme esnasında vücudun hangi oranda enerji tükettiği ile ölçülmektedir.
Dinlenme metabolizma hızımız ( bazal metabolizma hızı) dinlenirken ne kadar enerji harcadığımızın bir ölçüsüdür. Boyunuz, cinsiyetiniz ve ailenizden aldığınız genler gibi koşullar tarafından belirlenir. Ne yaparsanız yapın çok fazla değiştirilemez.
On yedinci yüzyıl doktoru Santorio Sanctorius, metabolizma çalışmasına öncülük etti. Otuz yıl boyunca kendi ağırlığını, tükettiği yiyecek ve içecekleri, idrarını ve dışkısını kaydetti. Tükettiği her 3,6 kilogram için sadece 1,4 kilogram attığını buldu. Geri kalanının derimiz yoluyla vücuttan atılacağını düşündü. Günümüzde bu farkın nedenini neyse ki biliyoruz.
Metabolizma Kilo İlişkisi
Muhtemelen birçok kişinin metabolizmalarının yavaş ya da hızlı olduğunu ve bu nedenle vücut ölçülerini etkilediğini iddia ettiğini duymuşsunuzdur. İnsanlar vücut ölçülerini korumakta veya belirli bir miktarda kilo vermekte zorlandıklarında, suçlu genellikle metabolizma olur. İnternette süreci hızlandırdığını veya yavaşlattığını iddia eden onlarca reçeteye rastlamanız mümkündür. Ancak bu sürecin gerçekleşme hızı, ne yaparsanız yapın çok fazla değiştirilemez.
Ayrıca kilolu veya zayıf insanların metabolizmaları arasında bir fark yoktur. Aksine, vücut ölçüsü büyüdükçe metabolizmanın çalışması hızlanır. Aslında, bir kural olarak, ne kadar şişmansanız, dinlenme sırasında o kadar fazla kalori harcarsınız. Bunun nedeni, büyük ölçüde, hizmet verecek daha fazla hücreye sahip olmanızdır.
Enerji kullanımının merkezi düzenleyicisi, hücrelerin enerji üretme hızını, yani metabolik hızı hızlandıran hormonları salgılayan boyundaki tiroid bezidir. Bu, vücut şeklinizi etkileyebilir. Aşırı aktif tiroidi olan kişiler, ne kadar yediklerine bakılmaksızın zayıf kalırlar. Düşük aktif bir tiroid ise iştah kaybına ve aynı zamanda kilo alımına neden olur. Bununla birlikte, her iki koşul da nadirdir ve bin kişiden yalnızca birini etkiler.
Metabolizma Hızı Temelde Herkes de Aynıdır
Vücuda enerji eklediğinizde (yemek yiyerek), vücudun tamamını kullanması gerekmiyorsa, yağ olarak depolanacaktır. Vücut bu enerjiye ihtiyaç duyduğunda, bu depolar kullanılacaktır. Bu da kilo kaybına neden olur.
Tükettiğiniz ve yaptığınız fiziksel aktivitenin dengesi, kilonuzu yönetmek söz konusu olduğunda başarınızı veya başarısızlığınızı belirleyecektir. Orta yaşı geçtikten sonra bir çok insan kilo alır ancak bunun nedeni metabolizmanın yavaşlaması değil, kişinin hareketinin azalmasıdır. Öte yandan kişinin yemek yeme alışkanlıkları da değişir. Az hareket ve gereğinden fazla beslenme de basit bir denklem ile kilo almanıza neden olur.
Yakın zamanda Science dergisinde metabolizmanın evrensel gerçeklerinden birine meydan okuyan bir makale yayınlandı. Araştırma da Kuzey Karolina’daki Duke Üniversitesi’nde evrimsel antropoloji doçenti olan Herman Pontzer, 8 günlük ve 95 yaş aralığındaki 6400’den fazla kişiden veri topladı. Sonuçlar metabolizma kilo ilişkisi arasında ilginç sonuçlar ortaya koydu.
20 ila 60 yaşları arasında, hamilelik ve menopoz gibi büyük hormonal değişimler sırasında bile metabolizmamızın neredeyse tamamen sabit kaldığı görüldü. Yeni verilere göre, 50 yaşındaki bir kadın, 20 yaşındaki bir kadın kadar etkili bir şekilde kalori yakabiliyor.
Tüm Bunlar Ne Anlama Geliyor?
Yaşlanma sürecinde yaygın olarak gözlenen orta yaşlı kilo alımı, azalan metabolizmadan değil, genetik, hormon değişiklikleri ve stres, uyku, sigara ve belki de en önemlisi diyet gibi yaşam tarzı faktörlerinden kaynaklanmaktadır.
Yaktığımız kaloriler yaşam boyunca büyük ölçüde aynı kalıyorsa, obezitenin gerçek kaynağı yediğimiz miktar ve özellikle yüksek oranda işlenmiş gıdaların tüketimidir. Günlük dalgalanmalar olsa da, vücut genel olarak aynı miktarda kalori yakar. Ancak yaşam tarzımıza bağlı olarak bunun nasıl kullanıldığını ayarlar.
Yıllar boyunca, farklı egzersiz rejimlerini ve sağlıklı yaşam takviyelerini tanıtmak için kullanılan ana pazarlama araçlarından biri, metabolizmanızı hızlandırdıkları iddiaları olmuştur. Artık buna kulak asmayın. Mucize çözüm diye bir şey yok.
Kilo almamızın temel neden, günümüzde çok fazla besine erişim şansımız olması ve bunların çoğunun da işlenmiş besinler olması. Ancak kötü haber, kilo alma eğiliminde bireysel biyolojik farklılıklar olduğunu da biliyoruz.
Bunlar, genel zindelik, kas kütlesi, testosteron seviyeleri, tokluk hormonu leptine tepki verme ve yakıt olarak şeker yerine tercihen yağ yakma eğilimi gibi şeylerdir. Bu da bizi obeziteye dirençli veya obeziteye yatkın insanlar yapar. Spektrumun neresine düştüğünüzü muhtemelen deneyiminizden biliyorsunuzdur. Ne yazık ki, obeziteye yatkınlığınızı değiştirmek için formda kalmak dışında yapabileceğiniz pek bir şey yoktur. Yazının devamında göz atmanızı öneririz: Egzersiz Paradoksu: Egzersiz Yaparak Neden Kilo Veremezsiniz?
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- The biggest reason you gain weight as you age has nothing to do with your metabolism; yayınlanma tarihi: 3 Aralık 2017; Bağlantı: https://www.independent.co.uk/
- The truth about metabolism; Yayınlanma tarihi: 30 Mart 2021; Bağlantı: https://www.health.harvard.edu
- Burn, baby, burn: the new science of metabolism; Yayınlanma tarihi: 30 Ekim 2021; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
- Herman Pontzer et al.,Daily energy expenditure through the human life course.Science373,808-812(2021).DOI:10.1126/science.abe5017
Matematiksel
Merhaba bu sayfayı çok beğeniyorum..
Emeğinize sağlık..
Özellikle.metabolizma konusu çok ilginç geldi…kaydettim…tekrar okumayı düşünüyorum…teşekkürler…