Machu Picchu: Fayların Üzerine Kurulmuş Bir Mühendislik Harikası

300 yıldan daha uzun bir süre İnkalar, Ekvador’dan Şili’ye kadar Kolomb öncesi dönemde Güney Amerika’nın büyük bir bölümünü yönetti. Dünyayı Machu Picchu’yla tanıştıran Amerikalı kaşif Hiram Bingham, 1913’te “İnkaların iyi mühendisler olduğunu” yazmıştı. İnkalar gerçekten büyük mimarlar ve mühendislerdi.

Olağanüstü mühendislik yeteneklerinin en iyi örneği, Dünyanın Yeni Yedi Harikasından biri olarak seçilen Machu Picchu’dur. Bununla birlikte, sitenin kapsamlı bir incelemesi, Bingham’ın sözlerinin neredeyse yetersiz olduğu hissine kapılmanıza neden olur.

Adeta bulutlara asılı vaziyette, bir dağ zirvesinde inşa edilen bin kişilik Machu Picchu Antik Kenti, yüzyıllardır depremlere karşı dimdik ayakta durmaktadır. Peru’nun güneyinde bulunan bu kent And Dağları’nda 2430 metre yükseklikteki bir tepenin üzerinde yer alır. Şimdi gelin günümüzde bizleri etkileyen İnkaların bazı mühendislik başarılarına bir göz atalım.

İnkaların Machu Picchu’daki Mühendislik Harikaları

Mükemmel Kesimli Taşlar ve Duvar İşçiliği

Machu Picchu özel konumu sayesinde yılın her gününde güneş ışınlarını hem gündoğumunda, hem de gün batımında direkt olarak alır. Yapımı şehircilik ve mimari adına bir mucizedir. Konumu düşünüldüğünde günümüze kadar ulaşan duvarları inşa etmenin güçlüğü aşikardır.

Machu Picchu’da ilk göze çarpan çimento veya benzeri bir birleştirici kullanılmadan birbirlerine kenetlenmiş dev taş bloklardan oluşan duvarlardır. Bu dev bloklar birçok açı oluşturacak şekilde çok kenarlı olarak kesilmiştir. Hatta bunlardan bazılarının kesimleri tam 32 kenara kadar çıkar.

Bu kadar büyük kütleleri kesmek kolay bir iş değildir. Hatta bu taşlardan en büyük ve uzun olanının 3 m’ye 1.5 m genişliğindedir. Ayrıca yaklaşık 200 ton ağırlığında olduğu düşünülürse, işin zorluğu daha iyi anlaşılacaktır.

İnka duvar işçiliğinin en güzel örnekleri en çok değer verdikleri yapılar olan tapınakların duvarlarıdır. Bu duvarlar içe doğru eğimli ve üst sıralara doğru çıktıkça incelen taşlardan yapılmıştı. Duvarların bu şekilde inşa edilmesi hem estetik bir değer, hem de dayanıklılık kazandırmak içindir.

Bu inşa şeklinin asıl amacı ise sismik sarsıntılara karşı daha dayanıklı bir yapı oluşturmaktır. And bölgesi bir deprem bölgesi olmasına rağmen İnka yapıları yüzlerce yıl yıkılmadan günümüze kadar gelebilmiştir. Aslında bölgedeki en dayanıklı İspanyol binaları da İnka duvarlarının üzerine inşa edilenler olmuştur.

İnka mimarisindeki en baskın şekil ikizkenar yamuktur. İkizkenar yamuk biçimindeki kapılar, pencereler ve duvarlardaki nişler her tipteki İnka yapısında görülmektedir. Kullanışlılığın etkilenmediği her yerde İnkalar bu yamuklardan mümkün olduğunca yararlanılmıştır. İnka’nın çelik veya demir aletleri olmadığını unutmayın. Bu bloklar bronz ve taştan tahmin edemeyeceğiniz kadar incelikle işlenmişti. 

40 Bin Kilometrelik İnka Yolları

İnka hükümdarları, devasa imparatorluklarını yönetmek için imparatorluklarının çeşitli kısımlarını birbirine bağlamanın bir yolunu aradılar. Böylece, yaklaşık 40.000 kilometre boyunca uzanan ve 3.000.000 kilometrekare alana erişim sağlayan ayrıntılı bir yol sistemi ortaya çıktı. İnkalar bu yolları yeryüzündeki en zor arazilerden birinde inşa ettiler. Aradan geçen onca zamanın ardından yolların hala oldukça iyi durumda olması onların olağanüstü mühendislik becerilerinin kanıtıdır. 

İnka yolları yalnızca tahta, taş ve bronz aletler kullanılarak gelişmiş ölçme ekipmanları olmadan inşa edilmiştir.  Yerel halkı kullanarak farklı coğrafi alanlarda inşa edildikleri için, yollar tasarım ve materyal olarak bir uyum içerisinde değildir. Amerika’daki en büyük ve en kapsamlı ulaşım sistemi olan İnka yol sistemi, tarihteki devasa mühendislik başarılarından biri olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle 2014 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmiştir.

Karmaşık Bir Su Yönetim Sistemi

İnka medeniyetin hidrolik mühendisliğinde de muazzam başarılar elde etmiştir. Kanallar, çeşmeler, su kemerleri ve drenaj sistemleri dahil olmak üzere etkileyici bir su sistemi inşa ettikleri günümüzde anlaşılmıştır. And Dağları’nın yüksek kesimlerinde yer alan Machu Picchu, yıl boyunca yoğun yağış alır. İnkalar tarafından inşa edilen yeraltı drenaj sistemi, şehrin bugün hala ayakta olmasının önemli bir nedenidir.

Mühendisler ayrıca, yakındaki dağ pınarından su çekmek için yerçekimi kullanan ve yağmur mevsimi boyunca herhangi bir taşmayı kontrol etmek için valfler içeren eğimli bir kanal sistemi inşa etmişlerdir. İnkalar tarafından inşa edilen su kemerlerinin bir kısmı, yapımından yüzyıllar sonra bugün hala kullanılmaktadır.

İnka’lar Machu Picchu’yi Neden Yapmıştı?

Machu Picchu’daki dini yapıların astronomik bilgiler ışığında yapıldığı anlaşılmaktadır. Bir tepeye döşenmiş merdivenlerin en üst noktasındaki bu anıt, “Intihuatana” adıyla bilinmektedir. Güneş tanrısı lnti için yapılan tek parça bir kayadan oluşan bu anıtın ayın hareketlerini ve gün doğumlarını hesaplamak üzere yapıldığı tahmin ediliyor.

Günümüzde hala arkeologlar bu muhteşem şehrin bir şehir mi yoksa bir kale mi olduğunu tartışıyorlar. Aslında bir çoğu buranın ne amaçla kullanıldığı ve neden bu kadar yüksekte inşa edildiği konusunda da uzlaşmaya varmış durumda değil.

Çoğunluk buranın bir kale olduğu ya da sadece İnka elit sınıfının yaşadığı bir yer olabileceği yönündeki fikirde birleşiyor. Aslında şehrin ilk projelendirilme tarihinin MÖ 4000’lerle 2000’ler arasında olduğu düşünülmektedir. Yani aslında Machu Picchu İnkalar tarafından sıfırdan yapılmamıştı.

Ancak kesin olan bir şey var ki o da burada yaşayan son kişiler onlardı. Onlar gitti ancak  Machu Picchu arkalarından ayakta kaldı. Yazının devamında göz atmak isterseniz: Khipu Düğümleri: İnka Uygarlığının Kadim Hesaplama Sistemi

Kaynaklar ve İleri Okumalar

• Machu Picchu; https://www.nationalgeographic.com/
• İnka mimarisi; https://tr.wikipedia.org
• Inca Architecture and Civil Engineering; https://www.tcsworldtravel.com/
• How the Inca Built Machu Picchu; Yayınlanma tarihi: 18 Mart 2021; Bağlantı: https://www.discovermagazine.com

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel