Her yıl dünya genelinde milyonlarca bilimsel makale yayımlanır. Bilim, teknoloji, mühendislik, matematik ve tıp alanlarındaki bu çalışmalar, sıradan ayrıntılardan derin keşiflere kadar uzanan bulgular sunar.
1900’den bu yana yayımlanan bilimsel makale sayısı yaklaşık her 10 ila 15 yılda bir iki katına çıktı. 1980’den beri ise yıllık artış oranı yaklaşık yüzde 8 ila 9 civarında. Bu hızlanma, evrenin en uzak köşelerinden Dünya’daki yaşamın karmaşık yapısına ve insan doğasına kadar sayısız konudaki araştırmaların kapsamının büyüklüğünü ve sürekli artışını yansıtır.
Araştırma yapmak, akademik dünyanın temel unsurlarından biridir. Araştırmacılar yeni keşifler yapmayı ve mevcut bilgi birikimine katkıda bulunmayı hedefler. Bu sürecin önemli bir aşaması ise bilimsel makale yazmaktır.
Makale yazmak, araştırmacının bulgularını meslektaşlarına ve daha geniş bilim topluluğuna iletmesini sağlar. Ancak bir makale yazmaya başlamadan önce, araştırmacının katkısının hangi bağlamda yer aldığını iyi kavraması ve hedef okuyucu kitlesinin yanı sıra çalışmasını değerlendirecek bilimsel hakemlerin beklentilerinin farkında olması gerekir.
Bilimsel Makale Yazma Süreci Nasıl Gerçekleşir?
Bilimsel makale yazmak, teknik bilgiyle yaratıcı becerilerin birleşimini gerektiren zorlu bir iştir. Araştırmayı yürütürken sistemli yöntemler kullanmak, verileri toplamak ve sonuçları analiz etmek, çalışmanın titizliğini ve bulguların doğruluğunu sağlar.
Literatür Araştırması
Ancak yalnızca veri toplamak ve analiz etmek yeterli değildir. Araştırmacının bulgularını açık, öz ve anlaşılır bir şekilde sunabilmesi de kritik önemdedir. Bu sayede bilim topluluğu araştırmayı anlayar ve değerini takdir eder. Ayrıca bu tür bir sunum, alandaki başka araştırmaları da teşvik edebilir.
Öncelikle net bir araştırma sorusu veya konusu belirlemek gerekir. Ne incelemek istediğinizi açıkça ortaya koymadan literatür aramaya başlamak verimsiz olur.
Sonrasında kapsamlı bir literatür taraması yapılmalıdır. Bulunan kaynaklar dikkatle okunmalı ve değerlendirilmelidir. Notlar alınarak literatür temalara veya alt başlıklara göre düzenlenmelidir.
Literatürü iyice anladıktan sonra benzer fikir ve kavramlar bir araya getirilerek bilgiler sentezlenmelidir. Bu süreçte, literatürdeki boşluklar ya da çelişkili bilgiler de belirlenmelidir. Ardından, toplanan ve sentezlenen bilgiler kullanılarak literatür taraması yazılmalıdır. Bu bölümde bir giriş yer almalı; konuya dair arka plan bilgisi verilmeli ve incelemenin çerçevesi çizilmelidir. Gövde kısmında literatür eleştirel bir şekilde değerlendirilip bulgular tartışılmalıdır. Sonuç kısmında ise ana noktalar özetlenmeli ve incelemenin ortaya koyduğu sonuçların önemi vurgulanmalıdır.
Son olarak yazılan metin gözden geçirilmeli ve düzenlenmelidir. Metnin açık, iyi yapılandırılmış ve hatasız olması önemlidir. Google Scholar gibi araçlar doğru anahtar kelimeler ve etkili arama stratejileriyle kullanıldığında kaynak bulmak için pratik ve düzenli bir yol sağlar. Ancak en iyi sonuçları elde etmek için hangi kelimelerin ve hangi stratejilerin kullanılacağına dikkat edilmelidir.
Bir literatür taramasında bağlantılı ve bağımlı bölümler inşa ederken dikkat edilmesi gereken yazım kuralları şunlardır: Bölümler net bir sırayla ilerlemeli, her başlık önceki bilgileri tamamlayarak yeni bir katman eklemelidir. Her bölüm yalnızca bilgi aktarmamalı, aynı zamanda bilgiyi eleştirel olarak analiz ederek okuyucuya rehberlik etmelidir.
Yapısal Düzenleme
Bir araştırma veya bilimsel makale genellikle belirli bölümlerden oluşur. Başlık sayfası, makalenin başlığını, yazarların isimlerini ve bağlı oldukları kurumları, ayrıca ilgili iletişim bilgilerini içermelidir.
- Özet bölümü, çalışmanın ana noktalarını net ve öz bir şekilde sunan kısa bir özet olmalıdır. Araştırma sorusu, yöntemler, sonuçlar ve çıkarımlar özet içinde yer almalıdır.
- Giriş kısmı, araştırma sorusuna veya konusuna dair arka plan bilgisi sunar. Bu bölümde ilgili literatür taraması ve çalışmanın hedefleri de açıklanır.
- Yöntem bölümü, çalışmanın tasarımını ve kullanılan yöntemleri ayrıntılı olarak anlatır. Katılımcılar, materyaller ve veri toplama ile analiz süreçleri bu kısımda yer alır.
- Bulgular bölümü, araştırmanın uygulama ve deneysel sonuçlarını sunar. Tablo, grafik ve diğer veriler, sonuçların desteklenmesine yardımcı olur.
- Tartışma bölümü ise bulguları yorumlar, literatür taramasıyla ilişkilendirir ve sonuçların önemini açıklar. Ayrıca çalışmanın sınırlılıklarını da bu kısımda ele almak gerekir.
- Sonuç bölümü, araştırma sorusu, yöntemler, bulgular ve çıkarımları kısaca özetler. Ayrıca çalışmanın ortaya koyduğu sonuçların ne anlama geldiğini de içerir.
- Kaynakça bölümü, makalede atıf yapılan tüm kaynakların uygun bir atıf stiline göre düzenli listesidir.
- Ekler bölümü, makalenin esas metni için zorunlu olmayan ancak okuyucuya ek bilgi veya bağlam sağlayacak materyalleri içerir. Örneğin anketler veya görüşme dökümleri gibi.
Bu yapıyı takip etmek, makalenin düzenli ve anlaşılır olmasını sağlar ve yayımlanma olasılığını artırır. Ancak, farklı dergilerin veya konferansların farklı format ve stil gereksinimleri olabileceğini unutmamak önemlidir.
Bilimsel Makale Yazımı Bitiminde
Yükseköğretim kurumları ve araştırma enstitüleri, Scopus ve Web of Science gibi ticari bilimsel dergi dizinlerini yakından kullanır. Bu platformlar genelde akademik başarı ve araştırma performansı için temel ölçütler olarak görülür.
Ancak bu yaklaşım, önemli bir yanılgıyı da beraberinde getirir: Bir derginin dizinde yer alması, doğrudan o çalışmanın kaliteli olduğu anlamına gelmez. Dizinlenme, aslında yalnızca belirli idari ve teknik gerekliliklerin karşılandığını gösterir. Örneğin, hakemli bir değerlendirme süreci, şeffaf editoryal politikalar ve düzenli yapılandırılmış veri gibi kriterlerdir bunlar.
Araştırma kalitesini belirleyen pek çok unsur vardır. Araştırma sorusu ile kullanılan yöntem arasındaki uyum, sürecin şeffaflığı ve bütünlüğü, kullanılan verilerin ve ek materyallerin (veri setleri, analiz yöntemleri, araştırma günlükleri) erişilebilir olması bu unsurların başında gelir. Hakem değerlendirme süreçleri de genellikle bu yönleri dikkate alır.
Web of Science indeksine göre Nature dergisinin etki faktörü 50,5’tir ve Scopus’un ScimagoJR indeksinde çok disiplinli kategoride Q1 (18,51) dilimindedir. Ancak etki faktörü, yalnızca bir dergide son iki yılda yayımlanan makalelerin ortalama atıf sayısını ölçer. Ancak atıf dağılımı genellikle eşit değildir. Bazı makaleler çok sayıda atıf alırken, bazıları hiç atıf almaz. Bu nedenle, etki faktörü bir dergide yayımlanan tüm makalelerin genel kalitesini her zaman doğru şekilde yansıtmaz
Sonuç olarak
Sonuç olarak, bilimsel makale yazmak hem teknik hem de yaratıcı beceriler gerektiren zorlu bir iştir. Ayrıca, her alanın kendine özgü kurallarını ve yönergelerini bilmek de önemlidir. Araştırmacılar, alanlarındaki en son gelişmeleri ve eğilimleri takip etmeli ve yeni araştırma yapma ve iletişim kurma yöntemlerine açık olmalıdır.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Ecarnot, Fiona & Seronde, Marie-France & Chopard, Romain & Schiele, François & Meneveau, Nicolas. (2015). Writing a scientific article: A step-by-step guide for beginners. European Geriatric Medicine. 6. 10.1016/j.eurger.2015.08.005.
- Plaxco KW. The art of writing science. Protein Sci. 2010 Dec;19(12):2261-6. doi: 10.1002/pro.514. PMID: 20954234; PMCID: PMC3009394.
- Iskander JK, Wolicki SB, Leeb RT, Siegel PZ. Successful Scientific Writing and Publishing: A Step-by-Step Approach. Prev Chronic Dis. 2018 Jun 14;15:E79. doi: 10.5888/pcd15.180085. Erratum in: Prev Chronic Dis. 2018 Oct 18;15:E125. PMID: 29908052; PMCID: PMC6016396.
- Journal indexation: The misconception of guaranteed quality. Yayınlanma tarihi: 11 Mart 2025. Kaynak site: Conversation: Bağlantı: Journal indexation: The misconception of guaranteed quality
Matematiksel
