Rapamisin, bilim dünyasında etkileyici ve bir o kadar da kafa karıştırıcı bir ilaç olarak öne çıkıyor. Çelişkili etkileri nedeniyle “paradoksal ilaç” unvanını taşıyor.
Bilim insanları kanserle mücadelede bağışıklık sistemini güçlendirdiğini, ancak aynı zamanda kanser riskini artırabildiğini belirtiyor. Bakteriyel enfeksiyonlara karşı koruma sağlarken bağışıklık sistemini baskıladığını gözlemliyorlar.
Alzheimer hastalığının semptomlarını hafifletmesine rağmen, beyin plaklarının artışına neden olduğunu da saptıyorlar. Metabolik fonksiyonu iyileştirirken, tip 2 diyabet riskini tetiklediğini dile getiriyorlar. Tüm bu çelişkili etkilerine rağmen, araştırmacılar Rapamisin’i şimdiye kadar keşfedilmiş en güçlü yaşlanma karşıtı ilaçlardan biri olarak görüyor.
Rapamisin Nasıl Keşfedildi?
Rapamisin, 1960’larda Şili hükümetinin Easter Adası’nda bir uluslararası havaalanı inşa etme planı sırasında tamamen tesadüfen keşfedildi. İki Kanadalı bilim insanı, Stanley Skoryna ve Georges Nogrady, bu projeyi adanın çevresini ve ekosistemini incelemek için bir fırsat olarak değerlendirdi.
Araştırmaları sırasında, adanın yaklaşık 1.000 kişilik nüfusunun sağlık verilerini topladılar ve farklı bölgelerden toprak örnekleri aldılar. Topladıkları bu örnekleri daha sonra Surendra Sehgal’ın liderliğini yaptığı Ayerst Pharmaceuticals ekibine ilettiler. 1972 yılında Sehgal ve ekibi, bu toprak örneklerinde yeni bir antifungal bileşik keşfetti. Easter Adası’nın Polinezya’daki adı olan “Rapa Nui”den esinlenerek, bu bileşiğe “rapamisin” adını verdiler.
Başlangıçta Rapamisin, antifungal bir ilaç olarak büyük umut vaat etti. Ancak, araştırmalar ilerledikçe rapamisinin bağışıklık hücrelerinin üretimini engellediği anlaşıldı. Bu özellik, enfeksiyonlarla mücadele eden hastalar için olumsuz bir durum yarattı. Bu nedenle, Rapamisin antifungal ilaç olarak geliştirilmeyi bıraktı ve immünosüpresan bir ilaç olarak sınıflandırılacaktı.
Rapamisin Kanser Tedavisinde Yeni Umut Oldu
Surendra Sehgal, Rapamisin üzerindeki araştırmalarına olan inancını hiçbir zaman kaybetmedi. Yaptığı testlerin umut verici sonuçlar vermesine rağmen, Ayerst Pharmaceuticals’taki zorlu ekonomik koşullar nedeniyle program askıya alındı. Ancak Sehgal, Rapamisin’in potansiyelini görmezden gelmeyi reddetti. Bakteri örneklerini evine götürerek dondurucusunda altı yıl boyunca sakladı.
1987 yılında, Ayerst Pharmaceuticals’ın Wyeth ile birleşmesi, Rapamisin araştırmalarını yeniden gündeme getirdi. Çalışmalar ilacın, hücresel büyüme ve bölünme süreçlerini genel anlamda kontrol eden bir mekanizmayı etkilediğini gösterdi. Araştırmacılar, mTOR adı verilen bir protein kompleksini hedeflediğini keşfetti. Bu protein kompleksi, hücre büyümesi, enerji üretimi ve metabolik süreçler gibi temel biyolojik işlevleri düzenliyordu.
Bu keşif, ilacın etkilerini anlamada bir dönüm noktası oldu. Wyeth, Rapamisin’i geliştirmeye karar verdi ve bu karar, organ nakli hastalarının bağışıklık sistemini baskılamada etkili olan Sirolimus adlı ilacın ortaya çıkmasını sağladı.
Rapamisin Yaşlanma Karşıtı Araştırmaların Kapıları Açtı
Rapamisin, bu yeni rolünde organ reddini önlemek için yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Ayrıca bu süreçte bilim insanları, mTOR’un hücre onarımı ve metabolizma üzerindeki etkilerini, yaşlanma karşıtı süreçte de kullanılabileceklerini fark edecekti.
Son yıllarda, Rapamisin’in yaşlanma sürecine karşı sağladığı potansiyel faydaları ortaya koyan araştırmalar giderek artıyor. Fareler üzerinde yapılan çalışmalar, yaşa bağlı kas kaybını önleyebildiğini gösteriyor. Rapamisin verilen yaşlı farelerde, yaşam süresinin %10 oranında uzadığı görülecekti.
Rapamisin, doğurganlık üzerinde de etkili olma potansiyeline sahiptir. Yapılan araştırmalar, farelerde yumurtalık yaşlanmasını ve menopozu geciktirdiğini ortaya koyuyor. Bulgular, Rapamisin’in kadınlarda erken menopozu geciktirme potansiyeline sahip olabileceğini düşündürüyor.
Rapamisin’ in yaşlanma karşıtı etkileri insanlar üzerinde de inceleniyor. Bir çalışma, Rapamisin’in yaşlanma sırasında aşırı aktif hale gelen mTOR’u baskılayarak bağışıklık sistemini yeniden düzenlediğini ve daha verimli hale getirdiğini ortaya koydu. Araştırmacılar, bu yenileyici etkinin yalnızca bağışıklık sistemini güçlendirmekle kalmayıp, yaşlanmaya bağlı hastalıklara karşı da koruma sağlayabileceğini belirtti.
Sonuç Olarak;
Rapamisin, hem paradoksları hem de potansiyeliyle bilim dünyasında benzersiz bir yere sahip. Gelecekte, bu ilacın daha güvenli ve etkili formlarının geliştirilmesi, yaşlanma karşıtı tedavilerde yeni bir çağın başlangıcını müjdeleyebilir. İnsan sağlığını dönüştürme potansiyeline sahip olan bu ilaç, bilim insanlarının merak ve azmiyle şekillenmeye devam ediyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Rapamycin: The unlucky history of the most powerful anti-aging drug. Yayınlanma tarihi: 6 Mayıs 2023. Kaynak site: Big think. Bağlantı: Rapamycin: The unlucky history of the most powerful anti-aging drug
- Blagosklonny MV. Rapamycin for longevity: opinion article. Aging (Albany NY). 2019 Oct 4;11(19):8048-8067. doi: 10.18632/aging.102355. Epub 2019 Oct 4. PMID: 31586989; PMCID: PMC6814615.
- Rapamycin may slow aging. Here’s one way the drug will be tested. Yayınlanma tarihi: 1 Temmuz 2024. Kaynak site: NPR. Bağlantı: Rapamycin may slow aging. Here’s one way the drug will be tested
- Samanta, Debopam. Surendra Nath Sehgal: A pioneer in rapamycin discovery. Indian Journal of Cancer 54(4):p 697-698, October–December 2017. | DOI: 10.4103/ijc.IJC_84_18
- Loewith R, Hall MN. Target of rapamycin (TOR) in nutrient signaling and growth control. Genetics. 2011 Dec;189(4):1177-201. doi: 10.1534/genetics.111.133363. PMID: 22174183; PMCID: PMC3241408.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
