Tıp ve Sağlık

Bağışıklık Sistemi Nedir? Nasıl Güçlendirilir?

Bugünlerde hiç kimse hastalanmak istemiyor. Bu son derece doğal bir durum. Ancak, hastalanmamak konusunda ciddiyseniz, vücudunuzda özen göstermeniz gereken bir sistem vardır. Bağışıklık sisteminiz, virüsler, bakteriler, mantarlar, parazitler, yabancı cisimler ve hatta kanserli hücreler gibi her türlü tehlikeyi saptayan ve uzaklaştıran şaşırtıcı (ve şaşırtıcı derecede karmaşık) bir hücre ve molekül ağıdır.

Bu sistem olmasaydı, kağıt kesiği veya nezle gibi basit bir şey bile bizler için ölümcül olabilirdi. Bu durum yaşanmadığına göre bir bağışıklık sisteminiz olduğunu biliyorsunuz.

Şu ana dek hastalanmadığınız için gerçekten güçlü bir bağışıklık sistemine sahip olduğunuzu ve bunun kendinize iyi bakmanız ile ilişkili olduğunu düşünebilirsiniz. Ama pek çok şey gerçekten şansa bağlıdır. Bağışıklık sisteminizin etkinliği üzerinde kontrol edemediğiniz bazı şeyler vardır.

Bunlar genleriniz, cinsiyetiniz, yaşınız ve en önemlisi herhangi bir böcek tarafından daha önce ısırılıp ısırılmadığınız ile alakalı durumlardır.

Genel olarak, bağışıklık sistemi bizi hastalıklara karşı koruma konusunda inanılmaz bir iş çıkarır. Ancak bazen başarısız olur ve hastalanırız. Bu nedenle bağışıklık sistemini güçlendirerek sağlığınızı güçlendirme fikri caziptir.

Piyasada “bağışıklık sistemini güçlendirir” olarak etiketlenmiş birçok takviye, meyve suyu ve diğer ürünler var. Ancak bağışıklığınızı güçlendirmek mümkün mü yoksa hepsi sadece bir pazarlama taktiği mi?

bağışıklık sistemi
Bağışıklık sistemi, lökosit olarak bilinen ve kemik iliğinde oluşan milyarlarca beyaz kan hücresinden oluşur. Bu hücreler, adeta güvenlik görevlisi gibidirler. Lökositler yabancı organizmaları fark ettiği an vücudun koruyucu bağışıklık sisteminin devreye girmesi yalnızca dakikalar sürer. Genellikle bağışıklık sistemi bir tehdidi birkaç gün içinde yok eder. Her zaman hasta olmanızın önüne geçemez ama amacı da zaten bu değildir. Asıl amacı bir tehdidin vücudunuzda tehlikeli boyutlara ulaşmasını durdurmaktır. Pek çok birey için sağlıklı bir bağışıklık sistemi tahminen hayatınız boyunca 300 soğuk algınlığı ve sayısız potansiyel enfeksiyon ile başarıyla savaşacaktır.

Bağışıklık Sistemi Hassas Bir şekilde Dengededir

Bağışıklık sistemimizin güçlenebileceği fikri, kulağa basit ve arzu edilir geliyor. Soğuk algınlığından kansere kadar her şeyle savaşabilen süper güçlü bir bağışıklık sistemini kim istemez ki?

Ne yazık ki bağışıklık sisteminizi güçlendirecek ve sizi hastalanmaktan koruyacak sihirli bir hap veya tek bir yiyecek yoktur. Yani üzerinde iddia ettiği gibi, bir şişede satılan şeyi içerek onu güçlendiremezsiniz.

Bağışıklık sisteminde farklı mikroplara yanıt veren birçok farklı hücre türü mevcut. Bu yüzden hangi hücrelerin sayısını arttırmanız gerektiği ve bunun için doğru sayının ne olduğunu bilmek kolay değil. Ancak kesin olan bir şey var ki biraz kereviz suyu ve vitamin takviyesi ile böyle bir sonuç elde edemeyiz.

Ayrıca sanılanın aksine, bağışıklık sisteminiz ne kadar güçlüyse, hastalıklarla savaşma yeteneği de o kadar yüksek olur diye de bir şey yoktur. Bağışıklık sisteminiz zayıflarsa vücudunuz enfeksiyona daha kolay yakalanır.

Tersine, bağışıklık sisteminiz aşırı aktifse, bağışıklık sistemi kendi sağlıklı dokularınıza saldırır. Buna otoimmün hastalık diyoruz. Lupus, romatoid artrit, sedef hastalığı ve multipl skleroz gibi durumların tümü, “güçlendirilmiş” veya aşırı aktif bağışıklık sistemlerinin neden olduğu otoimmün hastalıklardır. Yani bağışıklık sisteminizi gerçekten güçlendirebilseydiniz bu sizi yine hasta edecekti.

Bağışıklık Sistemini Güçlendirmek Diye Bir Şey Yoktur

Yine de bazı ilişkiler olduğu kesin. Fraklı yaş gruplarından 210 sağlıklı ikiz üzerinde yapılan bir bağışıklık tepkisi çalışması, genetiğin bir rol oynamasına rağmen, bağışıklık sistemimizin gücünün esas olarak kalıtsal olmayan faktörler tarafından belirlendiğini belirledi.

Bu, hayatımız boyunca maruz kaldığımız mikropların yanı sıra stres, uyku, diyet ve egzersiz gibi bireysel yaşam tarzı faktörlerinin, vücudumuzun savunma sisteminin gücünde önemli bir rol oynadığı anlamına gelir.

Bağışıklık sistemi, vücuttaki şaşırtıcı derecede karmaşık yapılar ve süreçler topluluğudur. Bunların çoğu kanda bulunabilen hücre türleridir. Bir ürün bağışıklık sisteminizi gerçekten güçlendirdiyse, bu hücre tiplerinden bir veya daha fazlasının sayısını artırması gerekir.

Bu durumda doğrudan ölçülebilecek bir şey değildir. Şu ana kadar ikna olmadıysanız bir de şu çerçeveden bakın. Günümüzde bir kaç on yıl öncesine kadar hiç kimse pazarlama potansiyeli olan bir ürünün bağışıklık sistemini güçlendirdiğini iddia etmiyordu. Ancak insanlar son derece sağlıklı bir biçimde yaşamlarını sürdürüyordu.

Bu argümanlara yanıt olarak şunu düşünmeniz olasıdır. Sağlıksız besleniyoruz, hazır yemekler tüketiyoruz ve her tarafımız kimyasallar ile dolu. Bu da bağışıklık sistemimizin çalışmasını tehlikeye sokuyor. Tüm bunlar elbette zararlıdır ancak bağışıklık sisteminin kendisi üzerinde bunların bir etkisi yoktur.

Soğuk algınlığına yakalanırsanız, semptomlardan bunu kolayca anlarsınız. Tahriş edici maddelere maruz kalırsanız vücudunuzda buna tepki olarak döküntüler veya kaşıntı oluşur. Tüm bunlar bağışıklık sisteminizin işini yaptığının kanıtıdır.

Sağlıklı Bir Yaşam İçin Basit Öneriler

Sonuç olarak bağışıklık sisteminizi güçlendirdiğini iddia eden ürünlerin çoğu, var olmayan bir soruna çözüm getirmek için akıllı pazarlamacılar tarafından icat edilmiştir. Bunun yerine yapmamız gereken şey, kendimize iyi bakmaya çalışmak ve bağışıklık sistemimize işini yapması için en iyi ortamı yaratmaktır.

Beslenme

Bazen büyüklerimizin sözüne dikkat vermek gerekir. Bunlardan bir tanesi soğuk algınlığına karşı tavuk suyu çorbası içmemiz ile ilgilidir. Virüsler, soğuk algınlığı da dahil olmak üzere solunum yolu enfeksiyonlarına neden olma eğilimindeyken, bakteriyel hastalıkların sizi ateşlendirme olasılığı daha yüksektir.

Tavuk çorbasının burun, boğaz ve akciğerlerdeki iltihabı azaltarak soğuk algınlığı semptomlarını hafiflettiği bulunmuştur. Bu nedenle belki de en basit ve denemesi en kolay yöntemlerden birisidir.

Piyasada birçok diyet takviyesi, bağışıklık güçlendirici olarak satılmaktadır. Ancak aslında bunların çok azı gerçekten işe yarar. En iyisi çinkodur; Semptomların ortaya çıkmasından sonraki yirmi dört saat içinde başlanırsa, takviyenin soğuk algınlığının süresini kısaltabileceğine dair sağlam kanıtlar vardır. C vitamini, semptomları biraz hafifletir. Ancak soğuk algınlığını önlemez.

Daha iyi bir bağışıklık sistemi için en iyi yaklaşım bol miktarda meyve ve sebze yemektir. Ve bir süreliğine diyete girmektir. Obezite, solunum, cilt ve idrar yolu enfeksiyonları dahil olmak üzere enfeksiyonlar için bir risk faktörüdür. Ancak nasıl kilo verdiğiniz konusunda da dikkatli olun. Sık alınıp verilen kilolar da bağışıklık sisteminizi zayıflatacaktır.

Antibiyotikler çoğu bakteriyel enfeksiyon için hala oldukça etkili bir tedavi biçimidir. Ancak antibiyotikler patojenleri öldürmenin yanı sıra bağırsakta yaşayan dost bakterileri de yok eder. Oysa ki bu bakteriler sağlıklı bir bağışıklık sistemi için gereklidir. Bu yüzden bu konuda da ölçülü davranmalısınız.

Uyku – Güneş

Uyku yoksunluğu, bağışıklık sisteminizi önemli ölçüde etkiler. Klasik bir çalışmada, gecede yedi saatten az uyuyan kişilerin soğuk algınlığına yakalanma olasılığı grubun geri kalanına göre neredeyse üç kat daha fazlaydı.

Güneş ışığının etkileri, D vitamininin etkilerinin ötesine uzanır. Işıktaki değişikliklere yanıt olarak beyindeki bir bez tarafından salgılanan bir hormon olan melatonin, belirli türdeki bağışıklık hücrelerini uyarır.

Egzersiz – Yaş

Kısa süreli egzersizler bile bağışıklık sisteminizi harekete geçirir. Fiziksel olarak aktif olan (haftada beş veya daha fazla aerobik egzersiz yapan) yetişkinler, hareketsiz insanların yarısı kadar sıklıkla enfeksiyonlara yakalanır. Egzersiz sırasında kandaki seviyeler iki katına çıkar. Bu da bağışıklık sisteminin patojenleri tespit etme ve bunlara tepki verme yeteneğini artırır.

Aşırı spor, bağışıklık sistemini baskılar ama bunun bir risk haline gelmesi için çok fazla egzersiz yapmanız gerekir. Aşırı antrenman sendromu gerçekten sadece bir şampiyonluk için sıkı çalışan sporcular için bir sorundur.

Vücudun çoğu parçası gibi, bağışıklık sistemi de yaşla birlikte zayıflar. Bu nedenle yaşlı insanlar daha fazla enfeksiyon kapar, kansere yakalanma olasılıkları daha yüksektir. Neyse ki bu konuda ki güzel haber ise yaşlanmayı önleme biliminin hızla ilerlemesidir. Konu hakkında öğrenmeye devam etmek isterseniz: Soğuk Hava Sizi Hasta Eder mi? Soğuk Hava İle Soğuk Algınlığı Arasında Bir İlişki Var mı?


Kaynaklar ve ileri okumalar için:

Matematiksel

Sibel Çağlar

Merhabalar. Matematik öğretmeni olarak başladığım hayatıma 2016 yılında kurduğum matematiksel.org web sitesinde içerikler üreterek devam ediyorum. Matematiğin aydınlık yüzünü paylaşıyorum. Amacım matematiğin hayattan kopuk olmadığını kanıtlamaktı. Devamında ekip arkadaşlarımın da dahil olması ile kocaman bir aile olduk. Amacımıza da kısmen ulaştık. Yolumuz daha uzun ama kesinlikle çok keyifli.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu