Hepimizin severek yediği çilek aslında bir meyve değil, meyvelerdir topluluğudur. Özünde de sahte bir meyvedir. Çileğin üzerindeki beyaz noktalar ise çekirdekleri değildir. Neler oluyor diye merak ederseniz, okumaya devam ediniz.
Gündelik hayatımızda karşımıza çıkan bazı tanıdık kavramların bilimsel olarak farklı biçimlerde tanımlandığını görmek çoğu zaman bir çoğumuzu şaşırtır. Örneğin uzun süre boyunca bir sebze olarak kabul ettiğimiz domatesin aslında bir meyve olduğunu artık biliyoruz. ( Detayları burada: Meyve ve Sebze Farkı Nedir? Domates Bir Meyve mi Yoksa Sebze mi?) Benzer bir durum çilek için de geçerlidir.
Çileğin İngilizcesi strawberry biçimindedir. İngilizce de “berry” biçiminde farklı önadlar ile tanımlanan bir çok meyve vardır. Bunlardan bize en tanıdık olanları blueberry ( yabanmersini), raspberry ( ahududu) ya da blackberry ( böğürtlen) biçimindedir.
Sonucunda bu saydıklarımızın hepsi bitkilerden toplanan küçük, tatlı, yumuşak meyvelerdir. Ancak çilek bu meyvelerin hiçbirisi ile aynı familyaya ait değildir. Aslına bakarsanız muz ile böğürtlen birbirine daha yakındır.
Meyve nedir?
Bu kafa karışıklığının temel nedeni neyin meyve sayılıp neyin sayılmadığı ile ilgili tanımı bilmediğimizdendir. Yediğimiz bir şeyin meyve olarak sınıflandırılabilmesi için birden fazla tohum içermesi ve bir dış kabuktan (eksokarp), etli bir orta kısımdan (mezokarp) ve tohumları tutan bir iç kabuktan (endokarp) oluşması gerekir.
Normal olarak meyve, döllenmiş çiçeğin yumurtalığından veya yumurtalıkla birlikte diğer çiçek kısımlarından oluşur. Temelinde biz her şeye meyve deme eğilimde olsak da meyveler kendi aralarında farklı biçimlerde sınıflandırılır.
Çilek neden meyve değildir?
Erik, kayısı ya da kiraz gibi meyveler gerçek meyvelerdir. Bunlar sadece çiçeğin ovaryumun gelişimi ile oluşmuşlardır. Bir de çiçeğin diğer organları yardımı aracılığı ile oluşan yalancı meyveler vardır. Çilek bu kategoriye dahil olacaktır.
Çilek gibi bitkilerin çiçeklerinde çok sayıda dişi organ vardır. Bu dişi organların yumurtalıkları gelişerek küçük meyvecikler oluşturur. Bu şekilde, bir çiçeğe ait çok sayıdaki ovaryumlardan oluşan meyveye toplu meyve (aggregate) – bileşik meyve denir. Çilek bilimsel olarak çilek Fragraria cinsine aittir ve bu da onu gülün yakın akrabası yapar.
Çileğin üzerindeki beyaz noktalar da aslında bitkinin yumurtalıklarıdır ve aken olarak adlandırılmaktadır. Her “tohum”, teknik olarak içinde bir tohum bulunan ayrı bir meyvedir. Diğer bir deyişle çilek, gerçek yumuşak meyve grubundan farklı olarak, aslında meyve taşıyan çekirdeği yüzeyinde tutan şişmiş hazne dokusudur.
Çilek tohumları hakkındaki tüm bu kafa karışıklığına rağmen çoğu çilek aslında tohumlardan yetişmez. Çilek bitkileri büyüdükçe ince oluşumlar yayarlar. Bu oluşumlar iplere benzer. Toprağa ulaştıklarında da köklerini toprağın içine gönderirler. Bu kökler ise yeni çilek bitkisinin büyümesini sağlar.
Son olarak meyveyi tatlı, sebzeyi ise tatlı olmayan bir şey olarak düşünmeye eğilimliyiz ama bunun bununla da hiçbir ilgisi yoktur. Meyveler tohum içerirken sebzeler kök, gövde ve yapraklardan oluşur. Bu nedenle domates gibi biber de aslında bir meyvedir.
Sonuç Olarak;
Her ne olursa olsunlar çilekler hem besleyici hem de lezzetlidir. Çok fazla vitamin, lif ve antioksidan içerirler ve sodyum, yağ veya kolesterol içermezler. Biraz tatlı olsalar da aslında göründükleri kadar tatlı da değillerdir. Çilekler aslında kokularını kullanarak sizi gerçekte olduklarından daha tatlı olduklarına inandırırlar! Bir meyve için bu kadar ilginçlik yeter. Sağlıcakla kalın!
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Why are bananas berries, but strawberries aren’t?. Yayınlanma tarihi: 12 Ocak 2017. Kaynak site: Livescience. Bağlantı: Why are bananas berries, but strawberries aren’t?
- Are strawberries berries? Uhm, not really. But bananas are berries, and it gets weirder. Yayınlanma tarihi: 30 Nisan 2023. Kaynak site: Zmescience. Yayınlanma tarihi: Bağlantı: Are strawberries berries? Uhm, not really. But bananas are berries, and it gets weirder
- The White Dots On Strawberries Are Not Strawberry Seeds. Yayınlanma tarihi: 29 Ağustos 2023. Kaynak site: Iflscience. Bağlantı: The White Dots On Strawberries Are Not Strawberry Seeds
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
