Gelir eşitsizliğini ölçme yöntemimiz değişiyor. Yıllarca Gini katsayısı adı verilen karmaşık bir metriğe güvendikten sonra, bazı ekonomistler bir toplumdaki zengin ve fakir arasındaki farkı ölçen Palma oranını benimsememiz gerektiğini savunuyorlar.
Bir ülkedeki eşitsizlik genellikle, nüfus kesimine göre toplam servetin veya gelirin payını gösteren Gini katsayısı kullanılarak ölçülür. Daha yüksek bir Gini katsayısı, yüksek gelirli bireylerin nüfusun toplam gelirinin çok daha büyük bir kısmını aldığını yani daha büyük eşitsizliği gösterir. Ancak bu ölçme tekniği kayıt dışı ekonomiyi göz ardı ettiği nedeniyle çeşitli biçimlerde eleştirilmektedir. Bunun yerine yani eşitsizliği ölçmek için Palma oranlarının kullanılması önerilmektedir.
Gini Katsayısı Nedir?
Yıllardır eşitsizliği ölçmek için kullanılan sayı Gini katsayısı olmuştur. Çekici sadeliği göz önüne alındığında nedenini anlamak zor değildir. 0, herkesin gelirinin aynı olduğu mükemmel eşitliği ifade eder. 1, tek bir bireyin tüm geliri elde ettiği mükemmel eşitsizliği ifade eder. Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade etmektedir.
Gelir veya servet dağılımlarını temsil etmek ve karşılaştırmak ve eşitsizliğin boyutunu göstermek için yararlı bir araç da Lorenz eğrisidir. Bu çizimde köşegen doğrusu ( mutlak eşitlik çizgisi) gelir dağılımında tam eşitlik durumunu yansıtır.
Yukarıdaki grafikte, Lorenz eğrisi ile mutlak eşitlik çizgisi arasında bir boşluk olduğunu görebilirsiniz. Gini katsayısı bu alanın 45 derecelik çizginin altındaki üçgenin tamamının alanına oranı olarak hesaplanır. Yani Gini katsayısı = B / (A + B) biçimindedir. Kısaca aktardıklarımızdan da görmüş olduğunuz gibi Gini katsayısı çok da sezgisel değildir.
Palma Oranları Nedir?
Ekonomistler Alex Cobham ve Andy Sumner 2013 yılında Günü katsayısına bir alternatif olarak Palma Oranını önermişti. Bu oranın adını, Şilili bir ekonomist olan José Gabriel Palma’dan aldılar. Palma oranı, en üstteki %10’un gelir payını alttaki %40’ınkiyle böler. Bu oran ne kadar yüksek olursa, eşitsizlik o kadar büyük olur. Palma oranı 4 olan bir toplumda, en üstteki yüzde 10, en alttaki yüzde 40’ın dört katını kapıyor demektir.
En zenginin daha da zenginleşmesi ve en fakirin daha da fakirleşmesi, eşitsizliğin ana itici gücüdür. Bununla birlikte, Gini, gelirdeki kaymaların daha az sıklıkla meydana geldiği orta gruptaki değişikliklere karşı daha hassastır. Palma, üst ve alt gelir dilimlerindekiler arasındaki farklara odaklanarak bu sorunu çözmek için geliştirildi.
Palma Oranı Nasıl Hesaplanır?
Bu durumda, belirli, yüksek bir Palma değeri için, neyin değişmesi gerektiği açıktır. Ya en yoksul %40’ın milli gelir payını artırılacaktır ya da en tepedeki %10’un payı azaltılarak uçurum daraltılacaktır. Bu nedenle araştırmacılar Palma oranlarının Gini katsayısına göre daha kolay anlaşıldığını düşünmektedir. Aşağıdaki harita Palma oranına göre dünya çapındaki gelir eşitsizliğini göstermektedir.
Bu arada merak edenler için detaylarını aşağıdaki referanslarda bulacağınız bir bilgiyi de aktaralım. Türkiye için Gini katsayısı ve Palma oranı sırasıyla 0,393 ve 1,798 olarak tahmin edilmektedir. Bunun yanı sıra Türkiye’de gelir eşitsizliği coğrafi bölgeler arasında önemli oranda farklılaşmaktadır. İstanbul ve Batı Marmara bölgeleri en yüksek gelir eşitsizliğine sahip bölgelerdir.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Measuring Inequality: Forget Gini, Go With the Palma Ratio Instead. yayınlanma tarihi: 20 Nisan 2022; Bağlantı: https://www.investopedia.com
- Seher Gülşah Topuz; Türkiye’de Gelir Eşitsizliği ve Seçilmiş Hanehalkı Gelir Bileşenlerinin Lorenz ve Yoğunlaşma Eğrileri İle Analiz Edilmesi; Ekim 2020; DOI:10.30613/curesosc.742181
- Map: How the world’s countries compare on income inequality (the U.S. ranks below Nigeria). Yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://www.washingtonpost.com
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
