Fizik alanındaki öncü çalışmaları ile yalnızca ülkemizde değil dünyada bir bilim ekolü yaratan Feza Gürsey…
Annesi Sorbonne’dan doktoralı kimyager Prof.Dr. Remziye Hisar. Darülfünun’un fen okuyan ilk kız öğrencilerinden. Babası tıp doktoru, aynı zamanda fizikçi ve öğretmen Reşit Süreyya Bey.
Galatasaray Lisesi, İstanbul Üniversitesi Matematik ve Fizik Bölümlerinden birincilikle mezun.
Lise mezuniyetinden sonra Fransız hocalarından biri, notları onun kadar iyi başka bir öğrenci ile onu kıyaslaması istendiğinde, “Bir köy öğretmeni ile ordinaryüs profesör arasında ne kadar fark varsa diğer öğrenci ile arasında o kadar fark vardı” şeklinde cevap verir.
Doktorasını Imperial College’da yaptıktan sonra, cebinizdeki 10 TL’nin üzerindeki resminden hatırlayacağınız Cahit Arf’ın desteğiyle İstanbul Üniversitesi’nde asistanlığa başlar.
Bu sırada eşi Süha Hanım’la tanışıp evlenir ve sonrasında 1957-1961 arasındaki zamanı Brookehaven Ulusal Hızlandırıcı Laboratuvarında geçirir.
Bu esnada dünyanın en ünlü fizikçileriyle beraber çalışma imkânı bulur ve fizik dünyasında çığır açan bazı makalelere imza atar. Çalışmalarını Princeton Üniversitesi’nde sürdürmek amacıyla referans istediği Wolfgang Pauli yazdığı cevap mektubunda,
“Ben, seni Princeton’a tavsiye edebilir miyim, diye düşünmüyorum. Tam tersi, Princeton Enstitüsü’nü sana tavsiye edebilir miyim diye düşünüyorum” der.
1961 yılında Türkiye’ye döndüğünde Erdal İnönü’nün yoğun ısrarlarıyla 1974’e dek ODTÜ Fizik Bölümü’nde çalışır, 1968’de Tübitak Bilim Ödülü’nü alır. 1965-1974 yılları arasında ODTÜ’ye devam ederken yarı zamanlı olarak Yale Üniversitesi’nde de çalışmalarına devam eder ancak 1974’de bu izni kaldırılıp ODTÜ’den ayrılmak zorunda kalır.
Bir konuşmasında, ayrılmasına neden olan koşulları esprili bir ifade ile anlatır: Birincisi, sık sık ve ücretli izinli olarak dışarıdaki bilim merkezlerinde çalışmam ve bu bilimsel alışverişe öğrencilerimi de katmam. İkincisi, Türkiye’mizin seviyesine ve ihtiyaçlarına uygun olmayan üst düzeyde bir araştırma yaparak gençliğe zararlı bir örnek olmam.
1991 yılına kadar Yale Üniversitesi’nde bulunur, 1977’de Sheldon Glashow ile fizik alanında dünyada en prestijli ödüllerden biri olan Oppenheimer Ödülü’nü paylaşır. 1991’de emeklilik sonrası Boğaziçi Üniversitesi’nin teklifini kabul eder ancak geri dönüşü aynı yıl yakalandığı prostat kanseri yüzünden kısa sürer ne yazık ki. 13 Nisan 1992’de Yale Üniversitesi Hastanesi’nde aramızdan ayrılır.
Dünyanın yaşayan en ünlü bilim insanlarından, çoğu bilim insanının 20’nci yüzyılın ikinci yarısının Einstein’ı olarak nitelendirdiği fizikçi Edward Witten, onun için;
“Bilimsel çalışmaları hem büyük bir orijinallik ve zarafet hem de entelektüel cesaret örnekleriydi. Hayatının sonuna dek uğraşılabilecek en zor problemleri ele alıp hiç girilmemiş alanlarda ardından gelenler için tohumlar ekmiştir.
Bilim adamı kişiliği bir yana Schubert’ten Dede Efendi’nin müziğine, Goethe’den Yunus Emre’nin şiirlerine, Proust’un kitaplarından Van Gogh’un resimlerine dek her alanda sohbet edebileceğiniz derin bir insandı” ifadelerini kullanmıştır.
“Yaşadıklarımdan öğrendiğim bir şey var. Bilim insanlarını unutan milletleri tarih de unutur.”
Kendisi fiziksel problemlerde kullandığı matematiksel yöntemlerin (özellikle grup teorisi) özgünlüğü, zarafeti ve etkililiği ile hem de çok sayıdaki öğrencisi ile gayet yakından ilgilenen olağanüstü bir hoca olarak hatırlanacak..
Matematiksel
