Yüz yıl önce, Albert Einstein herkesin bildiği bir isim değildi. Onun süper starlığa yükselişi, 29 Mayıs 1919’da, ay ve güneşin güneş tutulması için tam olarak sıraya dizildiği zaman başladı. Bu astronomik olayın fotoğrafları bize garip bir şey gösterdi: Karartma sırasında görünen yıldızlardan birkaçı yanlış yerdeydi. Einstein bunu öngörmüştü. Genel görelilik teorisini kullanarak, bir tutulma sırasında yıldızların gökyüzündeki konumlarının değişeceği ileri sürmüş hatta bu konu üzerine bahse bile girmişti. Ona göre iki görüntü arasında 1,7 arksaniyelik fark olmalıydı. (1 arksaniye 1 derecenin 3600’de biri kadardır). İşin ilginç yanı, Einstein bu hesaplamayı uzayı gözlemleyerek değil, masa başında denklemler aracılığı ile yapmıştı.
Bu çılgın fikir kimileri tarafından zırvalık olarak nitelendirilse de onu ciddiye alanlar oldu ve iddianın doğruluğunu test edebilmek adına güneş tutulması zamanını beklemeye karar verdiler. Neyse ki fazla beklemelerine gerek kalmadı. 29 Mayıs 1919’da 20. yüzyılda gerçekleşecek en uzun süreli tutulma olacaktı. Tam Güneş tutulması esnasında çekilecek olan ve arka plandaki yıldızları gösterecek bir fotoğraf, aynı bölgede daha önce çekilen veya çekilecek olan bir fotoğrafla kıyaslandığında, Güneşe yakın bölgedeki yıldızların konumlarında belirlenebilecek sapmalar, Einstein’in önermesinin ispatı olabilirdi.
Genel Görelilik Teorisi’ni kanıtlayan ilk isim: Arthur Stanley Eddington
Neyse ki, Einstein’ın teorisinin bir kopyası, Cambridge Gözlemevi’nin yöneticisi ve bir matematik dehası olan Sir Arthur Eddington’ın eline geçti. Kendisi Einstein’a inandı ve göreliliği test etmek için Kraliyet Astronomu Sir Frank Watson Dyson ile birlikte çalışmaya başladı. 1919 yılının Mayıs ayıydı. Sir Arthur Stanley Eddington rehberliğindeki bir grup araştırmacı güneş tutulmasını gözlemlemek için Afrika’nın güneyinde doğru yol alırken, Charles Rundle Davidson rehberliğindeki bir başka grup ise, Brezilya’ya doğru İngiltere’den yola çıkmışlardı. Bu iş için olası olumsuz hava koşulları nedeniyle iki farklı bölgede çekim yapacak, iki ekip hazırlandı. Bir ekip Brezilya’nın yolunu tutarken, diğeri de Afrika’ya doğru yol aldı. Ölçümler yapıldı ve bilim dünyası nefesleri tutup gelecek haberi beklemeye başladı.
O günkü koşullar altında aylar süren bu bekleyiş, sonucunda Eddington, Brezilya ve Afrika’dan alınan yıldız görüntülerini analiz ederek, fotoğraflarda belirlenen yıldız pozisyonlarının arasındaki farkları 1,61 ve 1,98 arksaniye olarak açıklamasıyla sonlandı. Cisimlerin uzay-zamanı büktüğü iddiası gerçekti. Newton’un “uzay statiktir” düşüncesi geçerliliğini yitirmişti.
Matematiğin fiziğe yaptığı bu katkı o yıllarda birçok bilim dalını da etkiledi. Herkes devamında matematik kullanarak dünyayı keşfetmenin büyüsüne kapıldı. Bu durum sadece fizikçileri değil, ekonomistleri bile etkiledi zamanla. Sonuçta üretim, tüketim, harcama hepsi sayılarla ifade edilen değerlerdi. 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren matematiksel modeller birçok bilimde kullanılmaya başlandı.
Einstein’ın genel görelilik kuramı, karadeliklerin davranışından gezegen yörüngelerinin hesaplanmasına, kütleçekimsel mercek etkisinden Büyük Patlama olayına, karanlık madde ölçümlerinden genişleyen evren modellerine kadar pek çok farklı alanda son derece başarılı sonuçlar verdi ve modern fiziğin temelini değiştirdi. Ancak Einstein belki de farkında olmadan bir devrim yapmıştı aslında, bu bilişsel devrim ve tetikledikleri ile devamında gelen hiçbir şey artık eskisi gibi olmayacaktı.
Kaynaklar ve İleri Okumalar: How The 1919 Solar Eclipse Made Einstein The World’s Most Famous Scientist; https://www.discovermagazine.com/
Matematiksel
