MS 628’de, Rajasthan’daki bir dağda yaşayan bir Hintli bilge, dünyanın en önemli matematiksel keşiflerinden birini yaptı. Büyük matematikçi Brahmagupta (598-670), hiçlik ve boşluk hakkındaki Hint felsefi fikirlerini araştırdı ve sıfır kavramını tanımlayan bir inceleme ortaya koydu.
Biz ona sıfır desek de, dünya onu farklı isimlerle tanımladı: sūnya, nulla, ṣifr, zevero, zip ve zilch. Hepsi, olmayan bir şeyi, hiçliği ifade etmeye çalıştı. Ancak sıfırın kökeni konusunda tarihçiler farklı görüşler öne sürdü ve bu sayının doğum yerini kesin olarak belirlemek kolay olmadı.
Sıfır, bir şeyin yokluğunu temsil eder ve bu kavram, aslında insan zihni için kavranması zor bir fikirdir. Önceki tüm gösterimlerde sıfır, bir sayı olarak değil, yalnızca bir yer tutucu olarak görev görüyordu. Aşağıdaki görselde, bilinen en eski sıfır örneğini görebilirsiniz.
Gördüğünüz nokta sembolü daha sonrasında günümüz sıfır sayısına evrilecekti. Noktanın sayı statüsünü kazanması is Hintli gökbilimci ve matematikçi Brahmagupta sayesinde mümkün olacaktı.
Brahmagupta Kimdir?
Brahmagupta’nın kişisel hayatı hakkında çok az şey biliniyor. Günümüze ulaşan kayıtlar, daha çok onun matematik ve bilim alanındaki katkılarına odaklanıyor. Ancak, 598 yılında Hindistan’ın Gurjaradesa bölgesindeki Bhillamala kentinde doğduğu kabul ediliyor.
Bhillamala, o dönemde Gurjaradesa bölgesinin başkenti ve Hindistan’ın en büyük şehirlerinden biriydi. Bilim insanları ve matematikçiler için önemli bir merkez hâline gelmişti. Bölgenin en parlak akademisyenlerini kendine çekiyordu. Brahmagupta da burada astronomi eğitimi aldı ve önemli Hintli astronomların eserlerini inceledi.
Brahmagupta, 30 yaşında ilk büyük eserini, “Brahmashuptasiddhanta” adlı risalesini tamamladı. Brahmagupta, bu eserinde astronomi ve saf matematikle ilgili birçok yeni kavram ve fikir sundu. Üstelik, bu çalışmasını tamamen ölçülü şiir formunda yazdı.
Hayatının son yıllarında Ujjain’e taşındı. O dönemde Ujjain, Hindistan’daki en önemli astronomi merkezi hâline gelmişti. Brahmagupta, buradaki astronomi gözlemevinin başına geçti. Birkaç yıl sonra hayatını kaybetti
Brahmagupta’nın Matematiğe Katkıları Nelerdir?
Brahmagupta öncelikli olarak bir astronomdu, ancak astronomi alanındaki çalışmaları matematiğe önemli katkılar sundu. Dünya’nın Ay’a, Güneş’ten daha yakın olduğunu keşfetti. Bunu, ışığın ve gölgelerin oluşturduğu açılara dayanarak geometrik hesaplamalarla belirledi. Ay’ın evrelerinin nasıl oluştuğunu açıkladı. Ayrıca bir yılın uzunluğunu ve Dünya’nın çevresini olağanüstü bir doğrulukla hesapladı.
Ancak onun en kalıcı ve önemli keşifleri cebir, sayı teorisi ve geometri alanlarında oldu. Brahmasphutasiddhanta adlı eserinde, genel doğrusal denklemin ve genel ikinci dereceden denklemin çözümünü sundu.
Bugün, bx + c = dx + e gibi bir denklemin çözümünü öğrenmek, temel matematik eğitiminin bir parçasıdır. Ancak bu yöntemin temellerini atan kişinin Brahmagupta’dır. Brahmagupta, kesirleri günümüzde kullandığımız görsel forma getiren ilk matematikçiydi.
Brahmasphutasiddhanta adlı eserinde, kesirlerin nasıl toplandığını, çıkarıldığını, çarpıldığını ve bölündüğünü ayrıntılı olarak açıkladı. Ayrıca, ilk n tam sayının kareleri ve küplerinin toplamını hesaplama yöntemlerini de geliştirdi. O dönemde aritmetik için tamamen yeni olan bu keşifler, kendisinden sonra gelen öğrencileri büyük ölçüde etkiledi.
Geometri alanında da önemli keşifler yaptı. Brahmagupta formülü, çevrel çerçeveye sahip dörtgenlerin alanını hesaplamak için geliştirdiği bir yöntemdir. Aynı zamanda, üçgen geometrisinde karmaşık hesaplamalar yaptı ve Pi sayısının değerini oldukça küçük bir hata payıyla belirledi.
Brahmagupta, sayısız önemli keşfine rağmen en çok sıfır sayısını tanımlamasıyla hatırlanır. Sıfır, onun döneminde zaten var olan bir kavramdı. Ancak Brahmagupta, sıfırı yalnızca bir sembol ya da boşluk olarak değil, bağımsız bir sayı olarak ele aldı ve ona matematiksel bir kimlik kazandırdı. Sıfır ile işlem yapma kurallarını ilk kez sistematik olarak ortaya koydu.
Sonuç olarak;
Antik Hint matematikçilerinin bilgi mirası sayesinde, Brahmagupta’nın fikirleri tüm dünyaya yayıldı. Bugün, onun eserlerinde ortaya koyduğu birçok matematiksel kural, modern matematiğin temel taşları arasında yer alıyor. Kendisi sayı sistemimizin en önemli unsurlarından biri olan sıfırın gerçek anlamını şekillendiren kişi olarak da kabul ediliyor.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- ‘In Britain, we are still astonishingly ignorant. The hidden story of how ancient India shaped the west. Yayınlanma tarihi: 1 Temmuz 2024. Kaynak site: Guardian. Bağlantı: ‘In Britain, we are still astonishingly ignorant. The hidden story of how ancient India shaped the west
- “Brahmagupta” (Erişim Tarihi: 17.11.2019); http://mathshistory.st-andrews.ac.uk/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
