Luca Pacioli Neden Muhasebenin Babası Olarak Bilinir?

Luca Pacioli matematiksel olarak çok önemli çalışmalar yapmadı. Ancak muhasebenin iş dünyasında kullanılmasına en büyük katkıyı veren kişi de o olacaktı.

İşletmelerde ticari işlemlerin, biri borçlu ve diğeri alacaklı olmak üzere, en az iki hesaba kaydedildiği kayıt yöntemine çift taraflı kayıt yöntemi denir. Bu konuyu kapsamlı bir biçimde ele aldığı için Luca Paccioli muhasebenin babası olarak da anılmaktadır.

Luca Paccioli Kimdir?

Paccioli 1445 yılı civarında, Borgo San Sepulcro’da dünyaya gelmişti. Ailesi iş dünyasında bir kariyere hazırlanmasında ısrar etse de sanat ve tarih üzerine eğitim almayı tercih etmiş ve yakınlarındaki Urbino Sarayı’nın kütüphanesinden bolca yararlanmıştı. Paccioli’nin buradaki çalışmaları, matematikçi olarak daha sonra kazanacağı şöhretin temeli olacaktı.

Paccioli 20 yaşına geldiğinde Venedikli zengin bir tüccarın oğullarına öğretmenlik yapmaya başlamıştı. Aynı zamanda felsefe ve teolojiyle ilgili halka açık seminerlere katılıyor ve özel bir öğretmenden de matematik dersleri alıyordu.

Paccioli 1470 yılında çalışmalarına devam etmek üzere Roma’ya yerleşti. 27 yaşında Fransisken keşişi oldu. Ancak bir yandan da oradan oraya dolaşmayı sürdürüyordu. İtalya’nın farklı üniversitelerinde matematik öğretmenliği yapmaya başladı. 1477’de Perugia Üniversitesi’ne katıldı ve burada matematik bölümünün başkanı oldu.

Matematik öğrettiği diğer enstitüler arasında Venedik İmparatorluğu’ndaki Zara (şimdi Hırvatistan’da Jadera olarak biliniyor), Napoli Üniversitesi ve Roma Üniversitesi yer alıyordu. O sırada da, bugünkü doktora derecesine karşılık gelen magister ünvanını aldı.

1489’da memleketi Sansepulcro’ya döndü. Sansepulcro’da kaldığı süre boyunca ilk kitabını tamamladı ve 1494’te Summa de arithmetica, geometria, proportioni et proportionalita  (Aritmetik, Geometri ve Oransallığın Özeti) adıyla ya­yınlandı. Kendisi aslında bu kitapta herhangi bir yeni buluş sunmamış, bunun yerine o zamana kadar yapılan matematiksel çalışmaları derleyip özetlemişti. Ancak bu kitap, Avrupa’nın gelecekteki matematikçilerinin önemli ilerlemeler kaydetmesine yardımcı olacaktı.

Luca Paccioli Çift Taraflı Kayıt Sisteminin Yaygınlaşmasını Sağlayacaktı

Summa belli başlı cebir ilkelerini ortaya koyuyordu. Ayrıca 60 X 60’a kadar ulaşan bir çarpım tablosu içeriyordu. Bu matbaanın yeni sayı sisteminin kullanımını yaygınlaştırdığı bir dönemde, bu faydalı bir özellikti. Kitabın en kalıcı katkılarından biri, muhasebede çift taraflı defter tutma sistemini tanıtmasıydı.

Bir zamanlar farklı kaynaklardan ya da kişilerden toplanan parayı takip etmek, o zamanın rakam ve matematik hesap sistemine göre hiç de kolay değildi. Zamanın Romen rakamları muhasebe için yetersizdi ve ondalık sistem henüz bilinmiyordu.

Çift taraflı def­ter tutma kavramı ilk kez Fibonacci ele almış­tı. Ayrıca bu sistem bir İtalyan şirketinin Londra bürosunun 1305 yılında yayınladı­ğı bir kitapta da geçiyordu. Pacioli, Venedikli tüccarlar tarafından kullanılan sistemi daha uygulanabilir bir hale getirecekti. Bunu da muhasebe ve defter tutma işlemlerini Arap harfleri ile çağdaş bir uygulamasını ortaya koyarak yapacaktı. Sonucunda bugün tüm dünyada kullanılan sistem, esasen Pacioli’nin tanımladığı sistemdir.

Luca Paccioli Ve Leonardo Da Vinci

Paciolo, 1496 yılında özel bir davetle Milano’ya gitti. Orada matematiğe büyük ilgisi olan Leonardo Da Vinci ile tanıştı. Kendisi Leonardo’nun yeteneklerinden muazzam etkilenmişti ve or­tak yönleri oldukça fazlaydı.

Leonardo oranlar ve geometri konusunda içgüdüsel bir sezgiye sa­hipti. Bununla birlikte, Paccioli ile tanışmadan önce matematikle ilgili pek az şey bilmekteydi. Günümüzde defterleri, cetvel ve pergelle yaptığı çizimlerle doludur. Ancak aslında sezgisel olarak kullandığı kavramlarda uzmanlaşma­sı yönünde cesaretlendiren kişi Paccioli olmuştur.

Leonardo Da Vinci ayrıca Paccioli’nin kitabını detaylıca incelemişti. Defterlerindeki notlar, orantılarda yardımcı olması için çarpma ve bölme işlemlerini defalarca anlamaya çalıştığını göstermektedir. Bunlardan birine “Üstat Luca’dan köklerin çarpımını öğren” diye bir not bile düşmüştür.

Leonardo da, bunun karşılığında, 1498 yılında Paccioli’nin bir diğer önemli eseri De Divine Propor­tione (İlahi Orantı Hakkında) karmaşık çizimleri gerçekleştir­miştir. 21. yy’a yalnızca iki kopyası ulaşan kitabın ilk yayın tarihi 1509 olarak bilinmektedir. Dâhi sanatkârın İtalya, Milan’da 1982 yılında yeniden basılan kitaptaki çizimlerinden bazıları yukarıdaki gibidir.

Ancak 1499’da Milano Dükü’nün Fransızlar tarafından sürgüne gönderilmesinin ardından Luca Paciolo ve Leonardo da pek çok kişiyle birlikte ülkeyi terk etmek zorunda kalacaktı. Paciolo önce Perugia’ya gitti ve orada birçok konferans verdi. Daha sonra 1514’te Roma’ya döndü ve burada 1517’de ölümüne kadar ikamet etti.

Kaynaklar ve ileri okumalar

• Leonardo da Vinci’s Geometric Sketches – Introduction. Bağlantı: https://www.maa.org/
• Smith, Murphy. (2013). Luca Pacioli: The Father of Accounting. SSRN Electronic Journal. 10.2139/ssrn.2320658.
• Is this the most influential work in the history of capitalism? Yayınlanma tarihi: 23 Ekim 2017. Bağlantı: Is this the most influential work in the history of capitalism?/

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel