Pek çok Avrupa ülkesinde, bir doktora tezi, bir üniversitede profesörlük elde etmek için tek başına yeterli değildir. Bir de Habilitasyon süreci vardır. Habilitasyon, bir konuyu üniversite düzeyinde bağımsız olarak öğretmek için gerekli olan doktora sonrası bir yeterliliktir. Bir danışman rehberliği olmadan gerçekleştirilmelidir. Süresi genelde dört ila on yıldır. Bu süre zarfında, yüksek kaliteli bilimsel dergilerde çok sayıda araştırma makalesi yayınlanmalıdır.
1853’te Bernhard Riemann, Göttingen Üniversitesi’nde habilitasyonunun son aşamalarındaydı. Zaten bir matematikçi olarak ün kazanmıştı. Ancak yeterliliğini tamamlamak için gereken tek eksik adım, habilitasyon komitesi önünde halka açık bir konferans vermekti. Üniversite kurallarına göre, Riemann, matematiğin farklı alanlarına ait üç farklı dersin başlıklarını sunmak zorundaydı. Daha sonra komite onun belirlediği üç konudan birini seçecekti. Komite başkanı ise o devirde Avrupa’da efsane olmuş matematikçi Carl Frideric Gauss’tu.
Aynı zamanda Riemann’ın doktora tezi danışmanı Carl Friedrich Gauss Bernhard Riemann’ın “Geometrinin Temelinde Yatan Varsayımlar Üzerine” (Über die Hypothesen, die der Geometrie zu Grunde liegen) başlıklı tez çalışmasını anlatmasını istedi. Riemann bu seçimi pek de beklemiyordu. Devamında evine kapandı ve başlığın içini doldurmaya çalıştı. 10 Haziran 1854 tarihinde yirmi sekiz yaşındaki bu genç, Gauss başkanlığında toplanmış sınav jürisi önünde geometrinin temellerinde yatan önermeleri anlatmaya başladı. Sunduğu tezi bugün karmaşık analizin başyapıtıdır. Konuya çağdaşlarından çok farklı, algoritmik değil kavramsal olarak yaklaşmış ve hem matematikte hem de fizikte önemli bir yer tutan Riemann yüzeyleri kavramını ortaya atmıştı.
Riemann, fiziğin yanı sıra matematiğin çeşitli dallarıyla ilgilenen olağanüstü derecede çok yönlü bir matematikçiydi. Bugün matematikte seksene yakın kavram da Riemann adı ile karşılaşabilirsiniz. Ayrıca, Ay’ın üzerindeki 110 km çapında bir kratere onun adı verilmiştir. 4167 kod numaralı gezegen de onun adını taşır.
Kısaca Bernhard Riemann
Georg Friedrich Bernhard Riemann, 17 Eylül 1826’da Hannover Krallığı’nın (şimdi Almanya) bir köyünde doğdu. Babası fakir bir Lutheran papazıydı; annesi, çocukları yetişkinliğe ulaşmadan öldü. On dört yaşına kadar Bernhard, yerel bir okuldan bir öğretmenin yardımıyla babası tarafından evde eğitim gördü. Utangaç ve endişeli bir çocuktu. On iki yaşında ortaokulun ilk iki sınıfını atlayarak doğrudan üçüncü sınıfa geçti. Devamında da Bernhard, Johanneum Gymnasium’da (lise) eğitimine devam etmek için Lüneburg’a gitti.
Dil, tarih ya da coğrafyada pek iyi olmasa da, matematiğe olağanüstü beceriler ve ilgi gösterdi. Öğretmenleri çok geçmeden onun inanılmaz yeteneğini fark etti. Hatta bir ara bir hocasının kendisine ödünç verdiği, Legendre’ın dokuz yüz sayfalık sayılar kuramı kitabını bir haftada okudu. Riemann, asal sayıların gizemli dünyasına Legendre’in kitabıyla adımını attı.
Riemann aslında babası gibi din adamı olmak istiyordu. Yirmi yaşında ilahiyat okumak için Göttingen Üniversitesi’ne kaydoldu. Riemann, Göttingen’de bir yıl geçirdikten sonra, Peter Gustav Dirichlet (1805–1859), Gotthold Eisenstein (1823–1852), Carl Jacobi (1804–1851) ve Jakob Steiner (1796–1863) eşliğinde ileri düzey konuları incelemek için Berlin’e gitti. Dirichlet, Berlin’deki öğretmenleri arasında muhtemelen Riemann üzerinde en büyük etkiye sahipti.
Riemann, Dirichlet’in matematik yapma tarzını benimsedi ve 1849’da Göttingen’e döndüğünde fikirlerle doluydu. Doktora tezini Gauss gözetiminde yazmaya başladı. Bu esnada teorik fizik hakkında çok şey öğrendiği fizikçi Wilhelm Weber’in (1804–1891) asistanlığını yaptı. Doktora tezi 1851’de tamamlandı. Sürecin devamını yazının başından hatırlayacaksınızdır.
Riemann habilitasyonundan sonra üniversitede ders vermeye başladı. Riemann’ın akıl hocası Gauss 1855’te öldü. Riemann’dan yirmi yaş büyük olan Dirichlet, Gauss’un halefi oldu. 1859’da Dirichlet de öldü. Riemann da sonunda Göttingen Üniversitesi matematik kürsüsüne geçti. Ayrıca Berlin Bilimler Akademisi’ne seçildi. 1862’de Elise Koch ile evlendiler. Ancak mutlu günler uzun sürmedi. Aynı yılın sonbaharında Riemann, tüberküloza dönüşen şiddetli bir soğuk algınlığı geçirdi. Hayatı boyunca zaten sağlığı ile ilgili sorunları vardı. Bunun sonucunda fazla dayanamadı, 1866 yılında, kırk yaşında hayatını kaybetti.
Kaynaklar:
- Prof. Dr. Ali Sinan Sertöz; Bernhard Riemann ve Kütleçekim Dalgaları; Bilim ve Teknik Dergisi, Mayıs 2016, Sayı 582, sayfa 80-85.
- Alfred S. Posamentier and Christian Spreitzer; The Lives and Works of 50 Famous Mathematicians; sayfa 284-294
Matematiksel
Sizlerin neredeyse her paylaşımını hangi sosyal mecrada karşıma çıksa paylaşıyorum. Renk katıyorsunuz hayatıma. Beni gündelik saçmalardan uzak tutuyorsunuz. İyi ki bunu yapmaya karar vermişsiniz. İyiki…..