“Sizi ne mutlu eder? Para, güç, arkadaşlar, yemek, eğlence belki de müzik… Hepimiz bizi mutlu edeceğini düşündüğümüz şeyleri sıralayabiliriz. Ancak bu bilgiyle yol alma konusunda pek de iyi değiliz. Aslında bizi neyin mutlu ettiği ve bu bilgiyle nasıl hareket edeceğimiz sorunu, felsefenin en eski sorularından biridir.
Mutluluk kavramıyla ilgili olarak tarih boyunca birçok anlayış ortaya çıktı. Ancak mutluluk kavramına odaklanan en büyük akıllardan biri, MÖ 341 ile MÖ 270 yılları arasında yaşayan Yunan filozof Epikuros (kısaca Epikür) idi. Ancak Epikür felsefesi bir çok açıdan diğer felsefelerden ayrılır.
Ayrıca fizik, epistemoloji, toplum sözleşmesi ve din gibi konuları kapsayan kapsamlı bir felsefesi vardır.
Epikür, Ege Denizi’nde bir Yunan adası olan Sisam’da doğdu. Hayatının çoğunu Atina’da geçirdi. Burada bir grup öğrenciyi çevresine topladı ve onlarla tarihin ilk komün hayatını yaşadı. Bahçeli bir evde eğitim veren bu felsefe okulu, sonrasında Kepos yani Bahçe olarak tanındı.
Epikür’ün okulu için nispeten uzak bir yerde duvarlarla çevrili bir bahçe seçimi tesadüf değildi. Stoacılar ve diğer felsefi okullarla keskin bir kopuş içinde, takipçilerini “dünyasının hapishanesinden” kaçınmaya çağırıyordu. Bizi mutlu eden şeylerin günlük olarak aradığımız şeylerden genellikle biraz farklı olduğunu biliyordu.
Hepimizin arkadaşlığa çok değer verdiğimizin ama arkadaşlarımızla nadiren görüştüğümüzün farkındaydı. Hepimizin sahip olduklarımızın tadını çıkarmak istediğimizi, ancak nadiren elde edebileceğimiz şeyler için çabaladığımızı da biliyordu. Bu çelişkiler ve bunlara benzer diğerleri, onu cesur bir deneye yöneltti. Bu deney onun bahçesiydi. Epikürcüler mutluluğu bu komünde aradılar.
Epikür kurduğu bu okula diğer felsefe okullarından farklı olarak kadınları ve köleleri de dahil. Sonucunda burada da otuz beş yıldan fazla bir süre öğretmenlik yaptı. Öğrencileri tarafından saygı gördü ve yaklaşık üç yüz eser yazdı. Ne yazık ki, sadece birkaç kısa yazı günümüzde hayatta kaldı.
Epikür Felsefesi Neydi?
Epikür, mutluluğun nihai insan arayışımız olduğu konusunda diğer filozoflarla aynı fikirdeydi. Ancak karar verme ve davranışlarımızda bunun nasıl görüneceği konusunda diğerlerinin önerdiğinden farklı bir şey önerdi. Epikür bizi kendimize ilişkin anlayışımızı değiştirmeye ve toplumu buna göre şekillendirmeye davet etti. Hepimiz büyük bir kır evine taşınıp en iyi arkadaşlarımızla birlikte yaşayamasak da, yine de Epikür’den bir şeyler öğrenebiliriz.
Epikür felsefesi hazcı bir felsefedir. Bu, hayattaki en önemli şeyin mutluluk veya acıdan kaçınmak olduğu fikrine dayandığı anlamına gelir. Ancak hazcılığı genellikle ahlaksızlık, sefahat ve kötülükle ilişkilendirirken, Epikür daha ılımlı bir yaklaşım benimser. ( Ek okumalar için: Hedonizm Nedir? Hedonist Kime Denir? Hepimiz Doğuştan Hedonist miyiz?)
Sade bir yaşam tarzı benimsemek, etrafınızdakilere nazik olmak ve dostlarınızın çevrenizde olması. Bu şekilde arzularınızın çoğunu tatmin edebilirdiniz. Elde edemeyeceğiniz bir şeyi de isteyip durmazdınız. Bir ev alacak paranız yoksa, ev sahibi olmak için umutsuz bir dürtü duymanın da yararı yoktur.
Bütün hayatınızı, muhtemelen ulaşamayacağınız bir şeyi elde etmeye çalışarak harcamayın. Sade bir şekilde yaşamak çok daha iyidir. Arzularınız basitse, onları tatmin etmek kolaylaşır. İlgilendiğiniz şeylerde keyif almak için zamanınız ve enerjiniz olur. Bu Epikür felsefesi açısından mutluluk tarifidir, çok da mantıklıdır.
Epikür de tüm hayatı boyunca sade bir yaşam sürdü. Onun için felsefe her şeyden önce bir terapi biçimiydi. Sonunda da “İnsanın hiçbir acısını iyileştirmeyen bir filozofun sözü boştur” diye yazdı.
Epikür Felsefesi Mutluluğu Nasıl Görür?
Düşünce ve tartışma yoluyla mutlu bir yaşamın elde edileceğine inandı. Ona göre mutluluk, korkuların, acıların ve sahte umutların bilinçli olarak ortadan kaldırılmasını gerektirirdi. Bu sayede beden sağlığı, gönül rahatlığı ve korkusuz sakin bir yaşam elde edilebilirdi. Mutluluk halinin ancak erdemli bir yaşam, ayık düşünme ve güvenli bilgi ile sağlanabileceğini vurguladı. Vücudun tek istediği donmamak, açlıktan ölmemek, susamamaktır. Ruhun tek istediği korkmamaktır.
Felsefesinin önemli bir bölümünü fizik, özellikle astrofizik araştırması oluşturmuştur. Demokritos’un izin giderek fizikte atomizmi savunur. Buna göre evren, mekanik yasalar doğrultusunda dönen atomlardan oluşuyordu. Biz insanlar öldüğümüzde çözülüp bu göksel atom çorbasına karışırız. Ancak hayattayken, olağanüstü iyi bir talihle bilincimiz, aklımız ve özgür irademiz olur ki, bunlar da mutluluk ve haz dolu bir yaşam sürmek için gereksindiğimiz her şeydir.
Epikür, yok olana kadar bu gezegende sayılı günümüz olduğunu, bu sırada da yapmak zorunda olduğumuz hiçbir şey olmadığını söyler. Uymamız gereken hiçbir emir yoktur. Mutsuz olmaya çabalamak yerine varlığımızdan zevk alarak mutluluğu seçebiliriz. Bu skandal yaratan bir öneriydi, öyle de oldu. Bu nedenle diğer felsefe okulları Epikür felsefesine derin bir kuşkuyla yaklaşır.
Epikür “Mutluluk getiren şeylerin alıştırmasını yapmalıyız” diye yazar. Hazzı genelde yanlış yerlerde aradığımızdan haz dolu bir hayat çaba gerektirir. Yanlış seçimler yaparız, bunlar bizi duygusal olarak telaşlı kılar. Onun için akılcı hazcılar yapmalıyız. Bunu da “erdem” ya da “ödev” gibi kavramlar nedeniyle değil, rasyonel çıkarımız öylesini gerektirdiğinden yapmalıyız.
Mutluluk Konusunda Ondan Ne Öğrenebiliriz?
Arzuların bazıları doğal, diğerleri temelsizdir. Doğal olmayan ve gereksiz ihtiyaçlar (güzellik, zenginlik, güç) duygusal huzursuzluğun kaynağı oldukları için her zaman reddedilmelidir. Yiyecek ve içecek gibi birincil doğal ve gerekli ihtiyaçlar, iç huzuru için gerekli oldukları için her zaman karşılanmalıdır.
Dingin bir yaşama ulaşmak için Epikürcü bakış açısıyla arzularımızı gözden geçirmeli ve bunların doğal ve gerekli olup olmadığını kendimize sormalıyız. Yol açtığı zevki, acıyı ve sakıncasını düşünmeliyiz. Arzularınız ne kadar az ise karşılanması kolay olur. Bu sayede daha az çalışarak dostlarınızla geçirecek daha fazla zaman bulursunuz. Aslında iyi bir hayat için bütün gereksindiğiniz temel bir güvenlik, sağlığınız, aklınız ve dostlarınızdır.
Mutluluğumuzu geleceğe ilişkin kaygılarla mahvedebiliriz. Epikürcüler bütün bunlara omuz silker. Gelecek ile ilgili kaygı duyarak şimdiki anı berbat ettiğimizi düşünürler. Epikürcü ozan Horace şöyle der. “An ile mutlu olan ruha gelecekte olabileceklerden kaygılanmaktan nefret etmeyi öğretelim.” Gelecekte başımıza kötü bir şey gelirse felsefe bize bununla baş etmenin çaresini verir, ölürsek de artık var olmayacağımızdan sorun kalmayacaktır.
Epikür’ün yaşamı süresince küçük ama sadık bir destekçiler kitlesi oldu. Ancak felsefesi dini önemsemediği şeklinde algılandığı için sevilmedi. Bu nedenle asırlar boyunca ana akım felsefe tarafından görmezden gelindi. Ancak 18. yüzyılda Jeremy Bentham ve John Stuart Mill tarafından tekrar su yüzüne çıkabildi.
Felsefesi Amerika Birleşik Devletleri Bağımsızlık Beyannamesi’ndeki şu sözlerle yankı buldu: “Yaşam, özgürlük ve mutluluğun izinde”. Ayrıca göz atmak isterseniz: Matematikte İyi İseniz, Para Mutluluğu Satın Almanızı Sağlayabilir
Kaynaklar ve İleri Okumalar için
- Using Epicurean Philosophy for Finding Happiness; Yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://www.verywellmind.com/
- The happiness contradiction: Essential ways to find value in life from Epicurus; Yayınlanma tarihi: 22 Şubat 2018; bağlantı: https://bigthink.com/
Matematiksel
