Bazı insanlar dünyaya geldikleri andan itibaren mücadele etmek zorunda kalır. Caroline Herschel bu insanlardan birisidir. İlk profesyonel kadın gökbilimci Herschel, astronomiye bugün hala önemini koruyan katkılarda bulunmuştur. Ancak pek çok gökbilimci bile onun adını tanımayacaktır.
Çoğu bilim insanı kendi alanlarındaki en yeni teknikleri, verileri ve teorileri önemser, ancak genellikle kendi disiplinlerinin tarihi hakkında çok az şey bilir. Oysa ki Caroline Herschel’in mücadelesi sonucu elde ettiği başarılar ise birçok insana güç verecektir cinstendir.
Caroline Herschel Kimdir?
1750 yılında Almanya’da doğan Caroline Lucretia Herschel, ailenin sekizinci çocuğuydu. 10 yaşında tifüs hastalığına yakalanması sonucu, gelişimi durdu ve boyu 1.30 metrede kaldı. Sol gözünde oluşan görme kaybı da buna eklenince annesi ondan umudunu kesti. Annesi bu noktadan sonra, onun bir hizmetçi olmasının en doğru seçenek olacağını düşünmeye başlamıştı. Neyse ki babası aynı görüşte değildi.
Baba Isaac Herschel, kızına gizliden eğitim verdi ve erkek kardeşinin derslerine girmesini de sağladı. Isaac Herschel hem bir işçi hem de iyi bir müzisyen idi. Donanımlı bir kişiydi. Bu nedenle çocuklarının dil, müzik ve matematik eğitimleri alması için elinden geleni yaptı. Çocukları da onun ayak izlerini takip etti.
Babasının ölümünden sonra da Caroline Herschel, 20’li yaşlarının başında, Almanya’nın Hanover kentinden İngiltere’ye abisinin yanına taşındı. Erkek kardeşi William Herschel o sırada İngiltere’nin Bath kentinde müzik öğretmeni olarak çalışıyordu. Abisinin desteğiyle eğitimine devam etti ve abisi de ona şan dersleri verdi.
Sonrasında da Bath şehri orkestrasının en başarılı sopranolarından biri oldu. Bu sırada abisi William Herschel’de aynı orkestrada müzik yapıyordu. İki kardeş bir yandan müzikle uğraşırken bir yandan da teleskop ile gökyüzünde kuyruklu yıldızların peşine düştüler. Abi William geçimini müzikten sağlıyordu ama asıl tutkusu astronomiydi.
Caroline Herschel’in başarısında abisinin payı büyüktü
Astronomi alanındaki en önemli katkıları, birkaç kuyruklu yıldızın ve özellikle Uranüs gezegeninin keşfidir.
O zamanlar gökbilimciler esas olarak yeni nesneler bulmak ve gökyüzünü hassas bir şekilde haritalandırmakla ilgileniyorlardı. Yeni kuyruklu yıldızları ve bulutsuları aramak için teleskop kullanmak da popülerdi.
Caroline, kariyerinin başında William’ın asistanı olarak çalıştı. Çoğunlukla teleskop aynalarının parlatılması gibi işlere odaklandı. Ayrıca katalogların kopyalanmasına da yardımcı oldu ve William’ın gözlemleri hakkında notlar aldı. Ancak daha sonra kendi gözlemlerini yapmaya başladı.
1782’de Caroline yeni nesnelerin konumlarını kendi kayıt defterine kaydetmeye başladı. Bu çalışma sayesinde birçok kuyruklu yıldız ve bulutsu keşfetti. 1 Ağustos 1782’de bir kuyruklu yıldız keşfetti; bu da bir kuyrukluyıldızı teleskop ile gören ilk kişi yaptı. Sonraki 11 yıl içinde yedi kuyrukluyıldız daha keşfedecekti.
Herschel kardeşler ve Uranüs’ün keşfi
İkili, 13 Mart 1781 gecesi bulanık bir yıldız fark etti. Önce bir kuyruklu yıldız gördüklerini düşündüler. Ama sonraki gecelerde bu cisim arka plandaki sabit yıldızların arasından ağır ağır ilerlerken, onun kuyruklu yıldızlar gibi çok uzun bir yörüngede değil, gezegenler gibi daireye yakın bir yörüngede hareket ettiğini fark ettiler. Bu antik çağda bilinmeyen ve teleskop çağında keşfedilen ilk gezegendi.
William Herschel yeni gezegene İngiltere Kralı III. George’un adını verdi. Bu isim kabul edilseydi bugün gezegenleri Güneş’ten uzaklık sırasına Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn… ve George biçiminde sayacaktık. Neyse ki Alman astronom Johann Bode, Roma tanrısı Satürn’ün babasının adını önerdi: Uranüs. Bu isim kabul gördü.
Herschel kardeşlerin çalışmaları William’ın evlenmesiyle birlikte azaldı. Bu durum, Caroline’i derinden etkilese de çalışmalarına devam etti. Abisinin ölümünden sonra, abisiyle yaptıkları tüm keşiflerini katalogladı. Bu katalog William’ın adıyla yayımlandı ve Caroline’dan gazetede yalnızca “asistan” olarak bahsediliyordu.
Caroline Herschel bilim insanı olarak maaş alan ilk kadındı.
Bununla birlikte, keşifleri ve William’ın asistanı olarak yaptığı çalışmalar nedeniyle, İngiltere Kralı III. George, Caroline’a maaş vererek onu ilk profesyonel kadın gökbilimci yaptı. Caroline hayatının ilerleyen dönemlerinde katalogları düzenlemeye devam etti. Bu katalog günümüz gökbilimcilerinin kullandıkları kataloğun temelini oluşturacaktı.
Çalışmalarıyla Caroline’e Kraliyet Astronomi Derneği ve Kraliyet İrlanda Akademisi’nin fahri üyeliği takdim edildi. Prusya Kralı ise, başarıları için Caroline’e, Altın Bilim Madalyası verdi. Caroline Herschel 1848 yılında öldü. Ölümünden kırk yıl sonra keşfedilen küçük bir gezegene Caroline‘in astronomiye yaptığı katkıların bir sembolü olarak ‘‘LUCRETİA’’ ismi verilecekti.
Gökbilimciler artık nadiren teleskop merceklerine bakıyorlar ve en önemli keşiflerin çoğu uzaydaki teleskoplar tarafından yapılıyor. Ancak gökbilimcilerin hâlâ bu teleskoplardan gelen tüm verileri anlamlandırabilmeleri gerekiyor. Sonucunda Caroline’ın hazırladığı kataloglar bunun için önemli araçlardır.
Sonuç Olarak;
Günümüzde çoğu insan Caroline Herschel’in adını duymadı. Kendi adını taşıyan birçok astronomik nesneye ve hatta bir uyduya sahip olmasına rağmen, zamanının diğer gökbilimcileriyle aynı biçimde tanınmadı. Bu tanınma eksikliğinin bir kısmı muhtemelen erkek kardeşinin kataloğunun tüm övgüyü almasından ve kendisinin de bunu kabullenmesinden geliyor.
Herschel, hak ettikleri takdiri alamayan ve çalışmaları erkek bilim insanlarına atfedilen kadın bilim insanlarından sadece biri. Astronomi 18. yüzyıldan bu yana uzun bir yol kat etmiş olsa da, astronomların bilimsel keşiflere katılan insanları nasıl adil bir şekilde tanıyabilecekleri konusunda hâlâ dikkatli düşünmeleri gerekiyor. Bu nedenle Caroline Herschel gibi gökbilimcilerin katkılarını takdir etmek, hak ettiği yere itibar etme yolunda küçük bir adımdır.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Caroline Herschel was the first female astronomer, but she still lacks name recognition two centuries later. Yayınlanma tarihi: 21 Ağustos 2023. Bağlantı: Caroline Herschel was the first female astronomer, but she still lacks name recognition two centuries later
- Herschel Caroline 1787I. An account of a new comet. In a letter from Miss Caroline Herschel to Charles Blagden, M.D. Sec. R. SPhil. Trans. R. Soc.771–3 http://doi.org/10.1098/rstl.1787.0001
- Olson, Roberta & Pasachoff, Jay. (2012). The Comets of Caroline Herschel (1750-1848), Sleuth of the Skies at Slough. Culture and Cosmos. 16. 10.46472/CC.01216.0213.
- 8 Facts About Pioneering Astronomer Caroline Herschel; Yayınlanma tarihi: 15 Mayıs 2022; Bağlantı: 8 Facts About Pioneering Astronomer Caroline Herschel
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
