Ne kadar bağlarsak bağlayalım, bize bir türlü itaat etmeyen ayakkabı bağcıklarımız. Muhtemel bugüne kadar doğru dürüst bağlamayı beceremediğiniz için kendinize kızıp durdunuz ancak size güzel bir haber verelim, sorun aslında sizde değil…
Sonuçta, muhtemel kendileri de bu durumdan muzdarip olan UC Berkeley’de görev yapmakta olan mühendisler bu soruya bilimsel bir cevap aramaya başladılar.
Görünen o ki, bağcıkların kendiliğinden çözülmesinin en önemli nedeni, ayağımızın öne olan hareketinin sona erdiği anda, bağcıkların daha ileri gitmeye devam etmesine neden olan atalet kuvveti ile ayağımızı yere vurduğumuz andaki kuvvetin, tekrar eden bir şekilde, en sonunda çözülene kadar bağcıklar üzerine etkimesi.
Elbette çalışmanın amacı yalnızca ayakkabı bağcıklarının neden çözüldüğünü değil, genel olarak “düğümlü yapılarda” çözülmenin nedenlerini ortaya çıkarmak.
Araştırmacılardan Christopher Daily-Diamond, “Düğümlü yapılar hakkında çalışırken, eğer ayakkabı bağcığını anlayabilirseniz, bunu DNA veya mikro-yapılar gibi, dinamik kuvvetler altında bozulan farklı şeylere de uygulayabilirsiniz,” diyor.
Ayakkabı bağcıklarını bağlamak için yaygın olarak kullanılan iki yöntem bulunuyor. Bunlardan biri, diğerinden daha zor çözülüyor. Ancak çözülme şekilleri arasında, etkiyen kuvvetler açısından bir fark bulunmuyor.
Araştırmacılar düğümleri, neden bir şekilde bağlamanın çözülmesi zor, diğer bir şekilde bağlamanın ise daha kolay bir şekilde gerçekleştiğini, mekanik perspektifinden anlamaya çalışıyor. Ancak sonuçlar gösteriyor ki aslında iki bağlama yöntemi arasında temel mekanik ilkeleri açısından bir fark bulunmuyor ve ikisi de er geç çözülüyor.
Credit: University of California – Berkeley
Uzmanlar, bağcıkların ne şekilde çözüldüğünü araştırmak için, koşan bir kişiye ait ağır çekim videonun yanı sıra, “darbe sarkacı” adını verdikleri bir mekanizma kullandılar. Burada, farklı türde bağcıkların, aynı kuvvetlere maruz bırakılarak sonuçların karşılaştırıldığı belirtiliyor.
Araştırmacılardan Christine Gregg “bazı bağcıklar, düğümleme konusunda diğerlerinden daha iyi, ancak çözülmelerine neden olan prensiplerin temelde aynı olduğunu düşünüyoruz,” diyor.
Elbette, bir insan yürümeye veya koşmaya gittiğinde, ayakkabı bağcığı her zaman çözülmez. Sıkıca bağlanmış bağcıkların çözülmesi için daha fazla çarpma ve bacak salınımı gerekebilir. Sürecin içerdiği tüm değişkenleri birbirinden ayırmak için daha çok araştırmaya ihtiyaç var.
Bu nedenle bağcıklarınızın uzun bir süre boyunca hiç sorun çıkarmayabiliyor oluşu sizi mutlu etmesin, gevşemeye neden olan bir tek hareketten sonra, olaylar er ya da geç hızlı biçimde çözülmesine neden olacak şekilde gelişecektir.
Çalışmanın tamamını incelemek isterseniz: Proceedings of the Royal Society A
Kaynaklar:
- https://phys.org/news/2017-04-shoe-string-theory-science-shoelaces-untied.html
- http://www.bilimvesaire.com/2017/04/haber/ayakkabi-bagciklarinin-kendi-kendine-nasil-cozuldugu-kesfedildi/
Matematiksel
