Alexander Grothendieck, 20. yüzyılın en önemli matematikçilerinden biriydi. Bilim tarihinde nadir görülen bir yaratıcılık patlamasıyla, matematiği anlama ve kurma biçimimizi kökten değiştirdi.
Alexander Grothendieck, uzay kavramına karşı derin bir takıntı besliyordu ve en büyük dehası, bu ilginin merkezinde yer alan nokta kavramı üzerine yaptığı çalışmalarla ortaya çıktı. Onun yaklaşımıyla, hepimizin bildiği o en basit geometrik varlık — yani nokta — artık sadece boyutsuz bir konum değildi. Grothendieck’in elinde, nokta karmaşık yapılarla dolu, içsel derinliği olan matematiksel bir dünyaya dönüştü.
1958 ile 1973 yılları arasında, Grothendieck adeta matematik dünyasının merkezinde yer alan bir lider gibiydi. Zamanının en parlak matematikçilerini çevresine topladı. Hepsi, olağanüstü bir kararlılık gerektiren ve matematikte köklü bir paradigma değişikliği yaratma amacı taşıyan bir projeye kendi bireysel çalışmalarını bırakarak katıldılar. Amaç, tüm matematiksel yapıların altında yatan temel düzeni açığa çıkarmaktı.
Grothendieck bu hedefe ulaşmak için yıllar boyunca kendini tamamen matematiğe adadı. Günde on iki saat, haftada yedi gün çalıştı. Sıvası dökülmüş, soğuk bir odada, tek pencereye sırtı dönük oturarak, bütün enerjisini yalnızca düşünmeye harcadı. Bu ilginç matematikçiyi biraz daha yakından tanımalısınız.
Kısaca Alexander Grothendieck Kimdir?
Alexander Grothendieck, 28 Mart 1928’de Berlin’de doğdu. Babası, çeşitli takma adlarla bilinen — Alexandr Shapiro, Alexandr Tanaroff, Sascha, Piotr, Sergei — bir anarşistti. 20. yüzyılın başlarında Rus Çarlığı’na karşı mücadele etmiş, bu uğurda savaşta kolunu kaybetmişti. Daha sonra hayatını sokak fotoğrafçılığı yaparak kazanmaya başlamıştı.
Bu dönemde Alexander’ın annesiyle Berlin’de tanıştı ve birlikte Paris’e taşındılar. Ancak 1939 yılında tutuklandı ve Fransa’daki Le Vernet Toplama Kampı’na gönderildi. 1942’de Auschwitz’teki gaz odalarından birinde hayatını kaybetti.
Alexander soyadını annesi Johanna Grothendieck’ten aldı. Johanna, Alexander’ın babasıyla tanıştığında evliydi ve sol görüşlü bir gazetede muhabir olarak çalışıyordu. Kocasını terk etti, yeni sevgilisiyle birlikte devrimci mücadeleye katıldı. Zamanla hem Johanna hem de Alexander, Fransız hükümeti tarafından “istenmeyen kişiler” ilan edilecekti.
Grothendieck, Montpellier Üniversitesi’nde lisans öğrencisiyken, hocası Laurent Schwartz ona kısa süre önce yayımladığı ve içinde çözülmemiş on dört önemli matematik probleminin yer aldığı bir makalesini verdi. Schwartz, Alexander’ın bu problemlerden birini mezuniyet tezi olarak seçmesini umuyordu. Grothendieck, bu sorunların hepsini çoktan çözmüştü.
Ancak Grothendieck ne kadar parlak bir zihin olursa olsun, aile geçmişi ve vatansız oluşu nedeniyle akademide kalıcı bir iş bulması kolay olmadı. Fransız vatandaşlığına başvurma hakkı vardı ama bunu özellikle reddetti; çünkü vatandaşlık alması, askere alınması anlamına gelecekti. Öte yandan vatandaşlık olmadan kadrolu bir pozisyon elde edemezdi.
Bu nedenle yurt dışına yöneldi. São Paulo Üniversitesi’nin matematik bölümünde iki yıl görev yaptı. Ardından Kansas Üniversitesi’nde bir yıl geçirdi. Bu dönemde yaptığı çalışmalar, sonradan Tohoku makalesi olarak anılacak önemli bir yayımla sonuçlandı. Bu çalışmasında, cebirsel topolojide temel bir araç olan spektral dizileri ele aldı, onları genişletti ve daha güçlü hâle getirdi.
Grothendieck’in geliştirdiği cebirsel geometri yöntemleri, yıllar sonra 1994’te Andrew Wiles tarafından ispatlanan Fermat’ın Son Teoremi’nin çözümünde de belirleyici rol oynayacaktı. Onun soyut ama derin katkıları, modern matematiğin yapısını yeniden şekillendirdi.
Bir Aktivist Olarak Alexander Grothendieck
1958 yılında Alexander Grothendieck, Fransa’da kurulan Institut des Hautes Études Scientifiques (İleri Bilimsel Araştırmalar Enstitüsü) bünyesinde çalışmaya başladı. Bu dönem, onun hem kişisel hem bilimsel yaşamının en verimli ve yaratıcı evresiydi. Hedefi büyüktü: matematiğin tüm alanlarını ortak bir çerçevede birleştirmek. Geometri, sayı teorisi ve topolojiyi bir araya getiren, yirmi bini aşkın sayfaya yayılan ve ciltlerce süren çalışmalar ortaya koydu.
1966 yılında, matematiğin Nobel’i sayılan Fields Madalyası’na layık görüldü. Ancak o, Sovyet yazarlar Yuli Daniel ve Andrei Sinyavski’nin hapsedilmesini protesto etmek amacıyla ödülü almak üzere Moskova’ya gitmeyi reddetti.
Bir yıl sonra, 1967’de, seminerler vermek üzere Romanya, Cezayir ve Vietnam’a gitti. Vietnam’da ders verdiği bir okul, daha sonra Amerikan hava saldırısında bombalandı. İki profesör ve onlarca öğrenci yaşamını yitirdi.
Fransa’ya döndüğünde Grothendieck için artık hiçbir şey eskisi gibi değildi. Paris Üniversitesi’nde bir yüksek lisans dersinde, yüzü aşkın öğrenciye seslendi. Onları, insanlığın karşı karşıya olduğu büyük tehditler karşısında “tehlikeli ve kötücül” hale gelen matematiği terk etmeye çağırdı. Ona göre gezegenin çöküşüne yol açacak olanlar siyasetçiler değil, bu yıkımı fark etmeksizin “kıyamete doğru uyurgezer gibi yürüyen” bilim insanlarıydı.
O günden sonra Grothendieck, kendisine ekoloji ve barış hakkında en az matematik kadar konuşma hakkı tanımayan hiçbir matematik kongresine katılmayı kabul etmedi.
1970 yılında, hem ününün hem de bilimsel yaratıcılığının zirvesindeyken, çalıştığı Institut des Hautes Études Scientifiques’in mali olarak Fransa Savunma Bakanlığı tarafından desteklendiğini öğrendi. Bu durum onun için kabul edilemezdi. Kurumdan derhal istifa etti.
Alexander Grothendieck’in İnziva Yılları
Sonraki yıllarda ailesini terk etti. Arkadaşlarını geri çevirdi, meslektaşlarını lanetledi ve dünyanın geri kalanından elini eteğini çekti. Kırk iki yaşındayken hayatının gidişatını bütünüyle farklılaştıran bu değişime “yüz seksen derece dönüş” adını vermişti.
Giysisini kendi üretmeye, dönüştürdüğü lastiklerden sandalet yapmaya, eski çuvallardan pantolon dikmeye başladı. Kendisini sadece gençlerin, fakirlerin ve marjinallerin arasında rahat hissettiğini söylüyordu.
Grothendieck, doğanın kendine özgü bir bilinci olduğuna inandı ve bunu korumanın kişisel bir sorumluluk olduğunu düşündü. Önce haftada bir gün, sonra haftada iki gün oruç tuttu. Zamanla bedenini sınırlamak ve disipline etmek bir alışkanlığa dönüştü.
Daha sonra evinde kurduğu ve herkese açık olan küçük komün topluluğunu da dağıttı. Yalnızca on iki haneli Villecun köyüne yerleşti. Burada, elektriği ve içme suyu olmayan bir kulübede yaşamaya başladı. 1983 ile 1986 yılları arasında, bir meslektaşının “matematikçinin hayal dünyası” olarak tanımladığı uzun bir kitap yazdı. Ardından yaşamını, bir keşiş gibi okuyarak, yazarak ve meditasyon yaparak geçirdi.
Grothendieck Yalnız Bir Matematikçi Olarak Ölecekti
Alexander Grothendieck, 1988’de İsveç Akademisi tarafından Crafoord Ödülü’ne layık görüldü. Ancak 160.000 dolar değerindeki bu ödülü reddederek matematik dünyasını bir kez daha şaşkınlığa uğrattı. Temmuz 1991’de, dünyayla tüm bağlarını kopardı. Yirmi beş bin sayfalık kişisel el yazmalarını ve fotoğraflarını yaktı. Son yaptığı araştırmaları ise, mezun olduğu okul olan Montpellier Üniversitesi’ne bağışlanmak üzere dostu Jean Malgoire’a teslim etti. Ardından ortadan kayboldu.
On yıldan fazla süre boyunca kimse nerede olduğunu bilemedi. Öldüğü, aklını yitirdiği, ya da kalıntılarını kimsenin bulmaması için bir ormanın derinliklerine çekildiği söylendi. Sonunda, Fransa’nın güneyinde bir köyde yaşadığı ortaya çıktı. 2010 yılında öğrencilerinden biri ondan bir mektup aldı. Grothendieck bu mektubunda, eserlerinin gelecekte herhangi bir şekilde satılmasını yasakladığını bildiriyor, ayrıca tüm üniversite ve kütüphanelerden çıkarılmasını istiyordu.
Alexander Grothendieck, 13 Kasım 2014’te, Saint-Girons Hastanesi’nde öldü. Ölüm sebebi bilinemiyor. Bunun gizli kalmasını istemişti.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Alexander Grothendieck; Bağlantı: www.thefamouspeople.com/
- Alexander Grothendieck and the search for the heart of the mathematical universe. Yayınlanma tarihi: 3 Kasım 2020. Bağlantı: Alexander Grothendieck and the search for the heart of the mathematical universe
- Hermit ‘scribblings’ of eccentric French math genius unveiled. Yayınlanma tarihi: 29 Temmuz 2023. Kaynak site: Physics. Bağlant: Hermit ‘scribblings’ of eccentric French math genius unveiled
Matematiksel
