Dil, dünyayla etkileşimimizin neredeyse her yönüne öylesine nüfuz etmiştir ki, ona sahip olmamanın nasıl bir şey olduğunu hayal etmek zordur. İnsanlar on binlerce hatta belki de yüz binlerce yıldır düşüncelerini dille ifade ediyor. Öyle ki uzun yıllar boyunca dili, insanları diğer hayvanlardan ayıran bir unsur olarak gördük.
Gelin beraber düşünelim, ya şeyler için isimlerimiz olmasaydı? Ya açıklama yapma, soru sorma veya gerçekte olmayan şeyler hakkında konuşma yeteneğimiz olmasaydı? Sizce yine de düşünebilir miydik? Yani dil olmadan düşünmek mümkün olur muydu? Düşünebilirsek, düşüncelerimiz nasıl olurdu?
Dil olmadan düşünmenin mümkün olup olmadığının cevabı, düşünme ile neyi kast ettiğimize bağlıdır. Duyumları, izlenimleri, duyguları dil olmadan deneyimleyebilir miyiz? Cevap evet, deneyimleyebilirsiniz. Çünkü acıyı ve ışığı deneyimleyebilmek ile acı ve ışık kavramları arasında fark vardır.
Yine de bilim insanları uzunca bir süre dil olmadan düşünemeyeceğimize inanıyordu. Ancak yeni kanıtlar araştırmacıları, nasıl düşündüğümüz ve dilin bu süreçte ne gibi bir rol oynadığı konusundaki eski varsayımlarını yeniden gözden geçirmeye teşvik etti.
Dil Olmadan Düşünenler Var
Birçok sanatçı ve bilim insanı, çalışırken karşılaştıkları bir problemi çözecekleri zaman kelimeleri değil, görselleri kullandığını ifade ediyor. İşitme engelli ve dolayısıyla da dilden kopuk insanların, dili kullanmadan düşünebildiklerine dair kanıtlar da bulunmaktadır.
Nikaragua gibi dil modeli olmayan yerlerde işitme engelli öğrencilerin geliştirdiği işaret dilleri, sadece duyusal izlenim veya pratik problem çözmenin çok ötesine geçen düşünce türüne örnektir.
Dil Olmadan Düşünebildiğimizin Bilimsel Kanıtı Var mıdır?
Bu konu hakkında çok sayıda araştırma ve deney yapılmıştır. Ve bu araştırmaların sonucunda bugün bilim insanları, dil olmadan düşünebileceğimizi söylüyorlar. Örneğin; bilim insanları araştırmalardan birinde her insanın bir iç sese sahip olmadığını keşfettiler.
Yani bu insanlar, kafalarının içinde kendileriyle konuşamıyorlar. Eğer sizde böyle bir durum söz konusu değilse hayal etmek zor gelmiş olabilir. Bilim insanları başka bir çalışmada ise insanların sözsüz mantık problemlerini çözerken beyinlerinin dil bölgelerinin aktifleşmediğini tespit ettiler. ( Detaylar: Zihin Gözü Körlüğü: Aphantasia ( Afantazya) Nedir? Neden Bazı İnsanlar Hayal Kurmakta Zorlanır?)
Bununla birlikte, bazı araştırmacılar dile ve düşünce arasındaki bağlantıyı daha iyi gözlemleyebilmek adına yeni teknolojiler geliştirmeye çalışıyor. Fonksiyonel manyetik rezonans (fMRI) ve mikroskopi gibi yöntemler, bu konuda onlara yardımcı oluyor. Bu teknolojiler sayesinde bugün beyinciğin dengede, oksipital lobunsa görmede rol aldığını biliyoruz.
Eğer dil, düşünme için kritik öneme sahipse düşünmeye başladığımızda nöronlarımızda bazı değişiklikler olmalıdır. Başka bir deyişle, eğer dil düşünme için gerekliyse dil işlemeyle görevli beyin bölgeleri biz bir sorunu çözmek için akıl yürütmeye başladığımızda aktifleşmelidir.
Bilim insanları tam da bu hipotezleri test etmek için bir deney tasarladılar. Deney katılımcılarına sudoku veya kelimesiz bir mantık problemi (Örneğin görsellerle anlatılan bir cebir problemi gibi) verdiler. Daha sonra araştırmacılar, katılımcılar bulmacayı çözerken fMRI ile onların beyinlerini incelediler. Deneyin sonucunda katılımcıların beynin dille ilişkili bölgelerinin aktifleşmediğini tespit ettiler. Yani katılımcılar soruları çözmek için dil kullanmadan düşünebiliyorlardı!
Sonuç Olarak;
Bilim insanları dilin insan bilişi için sandığımız kadar gerekli olmadığını; bunun da afazi gibi belirli nörolojik durumları anlamak için önemli bir bulgu olduğu görüşündeler. Ancak dil olmadan mümkün olmayan düşünme biçimleri de bulunmaktadır. Kısacası; dil olmadan düşünmek mümkündür fakat bu, düşünmenin dilsiz daha kolay olduğu anlamına gelmemektedir.
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- Can we think without using language? ; Bağlantı: Can we think without using language? | Live Science ; Yayınlama tarihi: 19 Haziran 2022
- Is It Possible To Think Without Language? ; Bağlantı: Is It Possible To Think Without Language? | Mental Floss ; Yayınlanma tarihi: 23 Mayıs 2013
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
