Hepimiz okulda ve işte daha başarılı olmak isteriz. Özellikle de başarı garantisi için çok çalışmak zorunda değilsek bu daha da iyi olur. Peki, telefonunuzda hafızanızı geliştirecek bir uygulama olsaydı, dener miydiniz? Daha zeki görünmenin çok yolu var ama gerçekten daha zeki olabilir misiniz? “Beyin gücünüzü artırmak” mümkün müdür?
Muhtemelen belli bir para karşılığında beyin gücünüzü artırdığını iddia eden maddeler, araçlar ya da teknikler içeren reklamlar görmüşsünüzdür. Gerçekten günümüzde, beyin eğitimi için kurulu milyarlarca dolarlık bir endüstri var. Telefonlar ve tabletler için çok sayıda uygulama sağlayarak beyin egzersizleri ile bizi daha akıllı yapacaklarını iddia ediyorlar.
Sadece telefon ya da tablet değil. Bilişsel yetenekleri geliştirdiğini iddia eden milyonlarca aboneye sahip web siteleri de mevcut. İddia ettiklerine göre kaslarımızı çalıştırılarak güçlendirdiğimiz gibi belli egzersizler ile beynimizi de güçlendirebiliriz.
Keşke mümkün olsaydı. Ancak maalesef beyin bir kas değildir. Bu nedenle beyin egzersizleri diğer adıyla zeka oyunları sizi daha akıllı yapmaz. Bunlardan herhangi birinin kayda değer biçimde işe yarama ihtimali pek yoktur. Ortaya atılan iddiaları destekleyen herhangi bir bilimsel kanıt bulunmamaktadır. Bu bizim değil dünyanın önde gelen bilişsel psikologlarının ve sinirbilimcilerinin ortak görüşüdür.
İnsanlar belli bir görevi uzun süre uyguladığı zaman o görevde ve belki de benzer görevlerde beceriler gelişecektir. Ancak bu iyileşme durumu diğer görevlere yansımaz. Bir video oyunu oynadığınızı düşünün. Belli bir süre oynadıktan sonra bu oyunda başarınız artar.
Belki de çok benzer video oyunlarında da aynı başarıyı devam ettirebilirsiniz. Ancak bu sizin daha akıllı olduğunuz ve diğer işlerinizin üstesinden daha kolay geldiğiniz anlamı taşımaz. Diğer bir deyişle beyin egzersizleri zekanızı artırmaz veya akıl yürütme ve soyut düşünme yeteneğinizi geliştirmez.
Bulmaca Çözmek Ve Beyin Egzersizleri Nasıl Çalışır?
Bu egzersizler genellikle bilgisayardaki görüntülere ve seslere dikkat etmeyi ve hatırlamayı içerir. En çok kullanılan beyin egzersizi alıştırması, bir harf, sayı veya sembol akışındaki mevcut öğenin daha önce gösterilenle aynı olduğu zaman tespit etme ile ilgilidir.
Bu antrenman oyunlarının çoğunun önemli bir bileşeni, koşu bandında hızı artırmaya benzer şekilde, siz geliştikçe daha da zorlaşmasıdır. Beyin eğitimi savunucuları da bunun genel zihinsel zindeliğinizi artırdığını iddia eder.
Alıştırmalar genellikle psikoloji laboratuvarlarında kullanılan, daha eğlenceli ve çekici görünmek için şekiller ve renklerle süslenmiş geleneksel bilişsel testlerin uyarlamalarıdır. Bu egzersizler çoğu zaman “çalışan hafızayı” hedef alır. Yani alakasız bilgileri göz ardı ederken ilgili bilgileri aklımızda tutma ve kullanma yeteneğimizi arttırmak üzere tasarlanırlar.
Sayısız şirket artık zekâyı artırma yeteneğinde olduğunu iddia eden “beyin eğitimi” oyunları ve egzersizleri satıyor. Bunlar neredeyse benzer şekilde farklı zorluk seviyelerine sahip bulmacalar ve benzer şeyler içeriyor. Eğer yeterince sık oynarsanız bunlarda gitgide daha başarılı hale geleceğiniz de doğrudur. Ama bu durum sadece bunlar için geçerlidir.
Yirmili yaşlarımızın ortalarına ulaştığımızda beyinlerimiz temelde tam olarak gelişmiştir. Bundan sonrası ince ayardır. Her halükârda, şu anda üstünde anlaşılan görüş bu. Aynı şekilde genel görüş, akıcı zekânın yetişkinlerde “sabitlendiği” ve büyük oranda yetişmemiz sırasındaki genetik ve gelişimsel faktörlere (ebeveynlerimizin tutumları, sosyal arka planımız ve eğitimimiz de içinde olmak üzere) bağlı olduğudur. Çoğu insan için bu karamsar bir sonuç olsa da beyin bilimi kısa yollar denememize izin vermiyor.
Sınavlara Hazırlanmak da Zekamızı Arttırmıyor
Günümüzde öğrenciler, hayatları boyunca çok çeşitli standart sınavlara giriyor. Bu tür sınavlar için yapılan test hazırlığı olgusal bilgiyi elbette arttırır. Ancak genel anlamda zekanın artmasına bir katkı sağlamaz. Bir çalışmada, araştırmacılar yaklaşık 1.400 sekizinci sınıf öğrencisinin IQ puanlarına ve test puanlarına baktılar.
Sonucunda test çözmenin öğrencilerin test puanlarını artırmada işe yaradığı ancak akıcı zeka üzerinde hiçbir etkisi olmadığı anlaşıldı. Yazarlar, akıcı zekanın problem çözme yeteneği, soyut düşünme becerileri, hafıza kapasitesi ve işlem hızı gibi yeteneklerin çok daha iyi bir göstergesi olduğunu öne sürüyorlar. ( Detaylar için: Akıcı ve Kristalize Zeka: Aradaki Fark Nedir?)
Sonuç Olarak;
Bu tür çalışmaların sonuçları göz önüne alındığında, beyin eğitiminin herhangi bir değeri olup olmadığını merak ediyor olabilirsiniz. Öncelikle bir konuya dikkatinizi çekelim. Bilim camiası şu an da bu konuda ikiye ayrılmış durumda. Bir kısım yukarıda aktardığımız çalışmalar ile sürecin geçerli olmadığını öne sürerken, bir kısmı da faydalarını gösteren çalışmalar yapmakta.
Çalışmaların bulgularının açıklanması, uygulamalarının genel bilişsel işlevi artırdığını iddia eden “beyin eğitimi” programlarının tepki göstermesine enden oldu. Bazı beyin oyunu geliştiricileri, bulguların ürünleri için geçerli olmadığını savunarak çalışmanın sonuçlarına itiraz ettiler. Ve karşı araştırmaları desteklemeye başladılar.
Arka plandaki milyon dolarlık sermayeyi düşününce insan emin olmak da elbette zorlanıyor. Bu nedenle bizim için farkındalık önemlidir. Bu tür araçları kullanmaktan ne elde edebileceğinizin farkında olun. IQ’nuzun yükseleceğini öne süren yanlış vaatleri görmezden gelin.
Paranızı boşa harcamayın. Bunun yerine gerçek bilginizi artırmaya, kendinize meydan okumaya ve biraz eğlenmeye odaklanın. Ayrıca göz atmak isterseniz: Egzersiz Paradoksu: Egzersiz Yaparak Neden Kilo Veremezsiniz?
Kaynaklar ve İleri okumalar:
- Does Brain Training Really Increase IQ?; Yayınlanma tarihi: 9 Şubat 2020; Bağlantı:https://www.verywellmind.com/
- Brain Training Doesn’t Make You Smarter; Yayınlanma tarihi: 2 Kasım 2014; Bağlantı: https://www.scientificamerican.com
- Does ‘Brain Training’ Actually Work?; Yayınlanma tarihi: 24 Eylül 2020; Bağlantı: https://www.scientificamerican.com
- Brain training habits are not associated with generalized benefits to cognition: An online study of over 1000 “brain trainers”.; Bağlantı: https://doi.apa.org/record/2020-71662-001?doi=1
- Test Prep Doesn’t Help Raise Intelligence Scores; Yayınlanma tarihi: 19 Ekim 2013; Bağlantı: https://www.scientificamerican.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel