Çoğu insana evinde var olan kimyasallar sorulduğunda lavabonun altında saklanan gider tıkanıklıklarını açmak için saklanan sıvılar, gümüş cilaları veya mutfak tezgahlarını dezenfekte etmek için kullanılan şeyler akla gelecektir. Bunlar çoğunlukla içindekiler listesinde ulaşılamayacak şekilde saklanması gerektiği yazan ve oldukça uzun isme sahip olan şeylerdir. Ancak hatırlatalım. Atomlardan oluşan her şey aslında kimyasaldır. Evin etrafını temizlemek, yemek pişirmek, bir şeyler yapıştırmak. Bunlar da temelde kimyasal reaksiyonlardır. Son bir yılda bir çok kişi tarafından önemi ilk kez fark edilen ellerimizi sabunla yıkamamız da aslında kimyasal bir reaksiyondur.
Sabun Kiri Nasıl Temizler?
Bir maddenin diğerinde çözünebilmesi için benzer maddelerin kullanılması gerekir. Bu nedenle normal koşullarda yağ ve su birbirine karışmaz. Ellerinize yağ bulaştığında bunu su ile yıkayarak çıkartmaya çalıştıysanız ne demek istediğimizi anlarsınız. Bu kolay bir iş değildir. Bunun nedeni, su moleküllerinin birbirlerine yağa yaptıklarından çok daha güçlü bağlanmasıdır. Aynı durum elimizdeki virüsleri temizlemede de geçerlidir. Su tek başına virüsü çözemeyecektir. Çünkü virüslerde oldukça yapışkan bir yapıdadır. Sabun tam da bu noktada işin içine karışır. Sabun, emülsifiye edici (birbiri içinde çözülmeyen iki sıvının karışımına yardımcı maddeler) bir madde olması nedeniyle mükemmel bir temizleyicidir. Yani yağ ( dolayısıyla kir) doğal haliyle su ile karışmazken sabun bu sürecin gerçekleşmesini mümkün kılar.
Organik bir bileşiğin (bir yağ asidi) inorganik bir bileşiğe (sodalı su) eklenmesiyle yaratılan sabun molekülü, her iki ebeveyninin bazı özelliklerini korur. Yani sabun moleküllerinin bir ucu suyu sever – hidrofiliktir. Diğer ucu sudan nefret eder – hidrofobiktirler. Başka bir deyişle yağlı organik maddelerle dostluk kurmayı seven organik bir ucu ve suya çeken inorganik bir ucu vardır. Bu nedenle sabun, yağı suyla karışabilen daha küçük damlalara böler. Sabun bunu suyun yüzey gerilimini bozarak başarır. Su moleküllerinin birbirine daha az yapışmasını sağlanması da, sabunun bulaşıkları ve giysileri daha kolay temizlemesine yardımcı olur.
Suyun Yüzey Gerilimi Nedir?
Bir sıvı molekülünün sağında solunda başka sıvı molekülleri vardır ve birbirilerini çekerler. Bu durumda bu çekim kuvvetleri birbirini iptal eder. Ancak yüzeyde duran bir molekül için durum daha farklıdır. Ona üst taraftan bir çekim kuvveti uygulanmadığı için üzerine etki eden net kuvvet sıfır değildir. Bu, yüzey moleküllerinin suya diğer moleküllerden daha sıkı yapışmasını sağlar ve su, yüzeyinde gergin bir deri varmış gibi davranır. Küçük nesneler bu nedenle batmadan suyun yüzeyinde kalabilir. Bu noktada aşağıdaki kısa videoya göz atmanızı öneririz.
Sabun Elimizdeki Mikropları Öldürmez
Evet sabun kiri temizler ama mikropları öldürmez sadece uzaklaştırır. Mikroplar elimizdeki yağlara yapışırlar (kulağa iğrenç geliyor, ama bu tamamen normal). Ellerinizi sabunla yıkadığınızda, yukarıda aktardığımız süreç gerçekleşir. Sabun molekülleri su ve yağ molekülleri arasında aracı görevi görür ve her ikisine aynı anda bağlanır. Sonra elimizi durulayınca suyla birlikte mikropları uzaklaştırır. Suya sabuna hele ki bu günlerde bolca dokunmayı ihmal etmeyelim…
Bunlara da Göz Atmanızı Öneririz
Kaynak: Why do we use soap?; https://www.livescience.com/
Matematiksel
