Sevdiğimiz film sanatçısı 67 yaşındaki Bruce Willis’in ailesi, geçtiğimiz günlerde afazi teşhisi konulduktan sonra aktörün film ve TV kariyerinden uzaklaşacağını dile getirince hem üzüldük hem de büyük bir ihtimal ile o güne kadar adını duymadığımız, Willis’in bilişsel durumunu etkileyen bu hastalığı merak ettik. Bu yazımızda terminolojide Aphasia olarak geçen, dilimize afazi olarak çevirebileceğimiz afazi hastalığı nedir sorusunun cevabını vermeye çalışalım.
Afazi Nedir?
Afazi kişinin konuşma veya konuşmayı anlama yeteneğini etkileyen bir iletişim bozukluğudur. Ayrıca bu hastalık kişinin yazılı kelimeleri nasıl anlağını, okuma ve yazma gibi becerilerini de etkiler. Afazi dili birçok yönden etkiler çünkü beynin dili kontrol eden birkaç bölgesi vardır. Dil bölgelerinden biri yaralandığında ve diğer dil bölgeleri sağlıklı kaldığında, bazı dil işlevleri etkilenirken diğerleri aynı kalabilir.
Bu nedenle de afazi hastalığı karşımıza farklı biçimlerde çıkabilmektedir. Bu hastalığa sahip olan bazı insanlar sadece dili anlamakta zorluk çekerler. Bunun nedeni sesin ve dilin beyinde işlenişinden sorumlu olan temporal lobdaki bir hasardır. Bazı insanlar ise sadece konuşmakta zorluk çeker. Bu da frontal lobun zarar gördüğü anlamına gelir. Hem konuşma hem de dil anlama kaybı, her ikisinde de bir hasar olduğunu düşündürür.
Afazi Türleri Nedir?
Kendine özgü konuşma ve dil kalıplarına sahip çok sayıda iyi bilinen afazi sendromu vardır. Bu kalıplar, beynin zarar gördüğü alanlarla ilgilidir. En yaygın üç afazi türü; Broca afazisi; Wernicke afazisi ve Küresel afazi biçimindedir. Örneğin, Broca afazisi, bir kişinin kendini ifade etmesini zorlaştırır, ancak bu kişiler genellikle dili anlayabilirler. Bu afazi formu, beynin konuşmayı oluşturmaktan sorumlu alanını keşfeden kişinin adını almıştır. Wernicke afazisi, beynin dili anlama yeteneğimizden sorumlu bölgelerini keşfeden kişinin adını almıştır. Bu hastalığa sahip olan kişiler, konuşurken başkalarını ve hatta kendilerini bile anlayamazlar. Son afazi grubundaki kişiler ise ikisinin birleşimidir. Bu kişiler, konuşulan dili anlayamaz veya hiç konuşamazlar.
Afazi Neden Olur?
Afazi tipik olarak inme veya kafa travmasından sonra aniden ortaya çıkar. Ancak yavaş büyüyen bir beyin tümöründen veya ilerleyici, kalıcı hasara (dejeneratif) neden olan bir hastalıktan da sonra da gelişebilecektir. Sorun başlangıçta hafif olsa da semptomlar zaman içinde kötüleşir. Afazi maalesef oldukça yaygın bir hastalıktır. Tüm inme mağdurlarının yaklaşık üçte biri bundan muzdariptir. Bu durumla karşılaşma riski açısından cinsiyet farkı yoktur. Ancak inme riski daha yüksek olan insanlar yani kardiyovasküler hastalıklar ve diyabeti olanlar daha fazla risk altındadır. Bu hastalık her yaşta ortaya çıksa da genellikle 65 yaş üstü insanlarda daha fazla karşılaşılır.
Afazi Hastalığı Nasıl Anlaşılır? Tedavisi Mümkün müdür?
Kısa, eksik ya da anlamsız cümleler ile konuşma, bir kelimeyi ya da bir sesi diğerinin yerine kullanma, bilinmeyen ve anlamsız kelimler söyleme veya yazma, başkasının konuşmasını anlamama bu hastalığın öncül belirtilerindendir. Afazi genellikle felç gibi ciddi bir sorunun işareti olduğundan, buna benzer belirtiler devamında mutlaka tıbbi destek alınması gerekir ve tanı bir nörolog tarafından konur.
Cesaret verici olan şey, afazinin tedavi edilebilir olmasıdır. Ancak her durumda tedavi başarılı olsa bile bir tutam afazi kalacaktır. Bu durumlarda, hastaların iletişim becerilerini yeniden kazanmalarına yardımcı olmak için konuşma-dil terapisine ihtiyaç duyulur. İyileşme miktarını etkileyecek faktörlerden bazıları, beyin hasarının nedenini, beynin hasarlı bölgesini ve kapsamını ve bireyin yaşı ve sağlığını içerir. Son olarak Bruce Willis’e hangi nedenden ötürü bu teşhisin konduğu henüz bilinmemektedir. Kendisinin bir an önce sağlığına kavuşmasını diliyoruz.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- What is aphasia? About the condition forcing Bruce Willis to retire; yayınlanma tarihi: 18 Nisan 2022; Bağlantı:https://bigthink.com/neuropsych/aphasia/
- Aphasia; Bağlantı:https://www.mayoclinic.org/
- 3 Types of Aphasia That May Result From Stroke; yayınlanma tarihi: 3 Ekim 2021; Bağlantı: https://www.verywellhealth.com/
Dip Not
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konularda ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
