Rakamları Göremeyen Adam Beynin Gizemlerinden Birini Bize Gösteriyor

Bir adamın bazı rakamları görememesi gibi şaşırtıcı bir durum, beynimizin nasıl çalıştığına dair önemli ipuçları sunabilir.

Dönem dönem algılarımız bizi yanıltacaktır. Örneğin, aşağıdaki klasik görsele bir bakın: Bir tavşan mı görüyorsunuz, yoksa bir kuzgun mu? Cevaplar değişir çünkü görsel beynimizde birden fazla biçimde yorumlanır. Ancak söz konusu rakamlar olduğunda, çoğumuz bu kadar esneklik olmadığını düşünürüz. Sayılar nettir, evrenseldir, algıdan bağımsızdır. Peki ya bir gün beyniniz sayıları tanımayı bırakırsa?

İşte tam da bu soru, Johns Hopkins Üniversitesi’nde yapılan bir çalışmanın temelini oluşturuyor. Araştırmada, nadir görülen bir beyin anomalisine sahip bir adam incelendi. Bu adam, bazı rakamları göremiyor; onun yerine, bu rakamların bulunduğu yerde spagettiye benzeyen kıvrımlı şekiller gördüğünü söylüyor.

Ancak bu durum sadece bir algı meselesi değil. Ne bir optik illüzyon ne de bir Rorschach testinin açıklayabileceği türden psikolojik bir yorumlama. Bu durum, beynimizin çevremizdeki dünyayı işleyebildiğini fakat buna rağmen bazı şeylerin farkında olamayabileceğimizi gösteren bir kanıt niteliğinde.

Rakamları Göremeyen Adam RFS İle Tanışalım

Araştırmacıların RFS adını verdikleri adam, nadir görülen dejeneratif bir beyin hastalığıyla teşhis edildi. Bu hastalık, beynindeki korteks ve bazal gangliyon bölgelerinde ciddi bir doku kaybına yani atrofiye yol açmış durumda. Atrofi, sinir hücrelerinin ve bağ dokularının kaybı anlamına gelir. Bu da bir bakıma beynin küçülmesi gibidir.

Korteks, beynin dikkat, algı, farkındalık ve bilinç gibi yüksek bilişsel işlevlerini yöneten gri madde bölgesidir. Bazal gangliyonlar ise motor öğrenme, karar verme (yürütücü işlevler) ve duygusal davranışlar gibi süreçlerden sorumludur. Bu bölgelerdeki hasar, kişinin sadece hareketleri ya da duygusal tepkileriyle değil, çevresini algılayış biçimiyle de doğrudan ilişkilidir.

Hastada görülen bazı yan etkiler—kas spazmları ve hafıza kaybı gibi—bekleniyordu. Ancak R.F.S.’in 2 ile 9 arasındaki rakamları görememesi, buna karşın 0 ve 1’i, harfleri ve sembolleri tanıyabilmesi, Johns Hopkins’teki araştırmacıları açıkça şaşkına çevirdi.

Bu kadar özgül bir durumun ortaya çıkabilmesi için, R.F.S.’in beyninin bu rakamları bir şekilde tanıması gerekiyordu. Aksi takdirde yalnızca belirli sayılarla ilgili böylesine ciddi bir sorun yaşayıp, diğer hiçbir sembolde sorun yaşamaması mümkün olmazdı. Bu da beynin, algıyı ve farkındalığı birbirinden bağımsız şekilde işleyebildiğini düşündürüyor.

Bilim insanları, R.F.S.’in sadece belirli rakamları göremediğini değil, bu rakamların yakınında ya da üstünde bulunan nesneleri de algılayamadığını fark etti. Örneğin, üzerinde bir keman resmi bulunan 3 rakamı gösterildiğinde, hem rakamı hem de kemanı göremedi. Ancak araştırmacılar keman görselini biraz uzaklaştırıp rakamın şeklini bozduğunda, R.F.S. kemanı gördü.

Bütün bunlar ne anlama geliyor?

Araştırmacıların bazı hipotezleri var. Sıfır ve bir çok basit şekillerdir. Bu nedenle farklı biçimlerde algılanması olasıdır. Örneğin sıfır, bir daire ya da “o” harfi gibi, bir, sadece bir çizgi, “I” ya da küçük “l” harfi olarak yorumlanabilir.

Alternatif bir hipoteze göre ise sıfır ve birin korunmasının nedeni, sayı ve değerleri anlamamızda oynadıkları özel rollerdir. Sıfır kavramı, insanlar rakamları kullanmaya başladıktan çok sonra icat edildi. Bu yüzden yokluk değeri ya da farklı büyüklük mertebelerini düşündüğümüzde, sıfır ve birin miktarları temsil etmede özel rolleri vardır. “Bu özel roller, diğer rakamlar (iki ila dokuz) zarar görürken, onların korunmasına neden olmuş olabilir.”

Sonuç olarak

Bu araştırma, görsel farkındalığın doğrudan beyin aktivitesiyle ilişkili olduğu yönündeki yaygın varsayımı sorguluyor. Araştırmacılara göre, görsel kortekste gerçekleşen sinirsel işlem tek başına görsel farkındalık için yeterli değil. Farkındalık için bunun ötesinde, başka bir sinirsel işlemenin de devreye girmesi gerekiyor.

Ve bu ekstra işlem RFS’nin beyninde hatalı olan şey gibi gözüküyor. RFS’in sayı kavramı ya da matematiksel düşünme yetisi zarar görmüş değil. Hâlen güçlü bir zihinsel aritmetik becerisine sahip. Dünyadaki birçok sayısal bilgi onun için artık erişilemez durumda olsa da, RFS yaşamını büyük ölçüde normal şekilde sürdürüyor. Ayrıca, RFS’nin çalışılmalara istekli olarak katılması, Phineas Gage ve HM gibi hastaların yaptığı gibi, beynimizin nasıl çalıştığı konusunda bize çok önemli bilgiler sağlayacaktır.

Kaynaklar ve ileri okumalar:

• Why This Guy Sees Spaghetti Squiggles Instead of Numbers. Yayınlanma tarihi: 24 Haziran 2020; Bağlantı: Why This Guy Sees Spaghetti Squiggles Instead of Numbers./
• Schubert TM, Rothlein D, Brothers T, Coderre EL, Ledoux K, Gordon B, McCloskey M. Lack of awareness despite complex visual processing. Evidence from event-related potentials in a case of selective metamorphopsia. Proc Natl Acad Sci U S A. 2020 Jul 7;117(27):16055-16064. doi: 10.1073/pnas.2000424117. Epub 2020 Jun 22. PMID: 32571942; PMCID: PMC7355000.
• This Man Sees Numbers as Squiggles; Yayınlanma tarihi: 22 Haziran 2020; Bağlantı: https://gizmodo.com/

Size Bir Mesajımız Var!

Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.

Matematiksel