Rüya görmek son derece gizemli bir olay. Bu konuda hakkında hepimiz merak ettiği birçok şey var. Aynı şey bilim camiası için de geçerli. Bilim insanları rüya görme üzerinde bir dolu araştırma yapıyor. İşte bunlardan birisi de hayvanların rüya görüp görmediği konusuydu.
İnsan dışı bir canlının rüya görüp görmediğine ilişkin ilk fikirler Aristoteles’e aittir. Aristoteles, yaptığı gözlemler sonucunda dört ayaklı memelilerin hepsinin rüya gördüklerini ileri sürmüştü. Hatta Hayvanların Tarihi Üzerine isimli kitabında köpeklerin uykularında rüya görürken havladıklarını yazmıştı. Ve uzun süre boyunca Aristoteles’in bu fikirleri genel kabuldü. Çünkü ancak 1950’lerden sonra rüya görmeye dair somut bilgiler elde edebildik.
Romalı bir şair ve filozof olan Lucretius ise, ateşin başında uyuyan köpeğini gözlemlemişti. Köpeğin bacakları, rüyasında sanki bir avı kovalıyormuşçasına seğirirken gözleri de hızla hareket ediyordu. Bu gözlem, Lucretius’un hayvanların da rüya görebileceklerini düşünmesine yol açmıştı.
İnsan dışı hayvanların rüya görüp görmediklerine dair bir başka görüşse evrimin babası Charles Darwin’e aittir. Darwin, farklı türlerin zihinsel kapasitelerinin tür olarak değil de derece açısından bir süreklilik gösterdiğini düşünüyordu. 1871 yılında yayınladığı İnsanın Türeyişi adlı eserinde köpeklerin, kedilerin, atların ve hatta kuşların rüya gördüğünü ileri sürüyordu. Bu durumun hayvanların uyku hallerinden anlaşıldığını ve bu nedenle onları bir miktar da olsa hayal gücüne sahip olarak kabul etmemiz gerektiğini söylüyordu.
Peki gerçek nedir? Hayvanlar da rüya görüyor mü? Görüyorlarsa ne hakkında görürler? Gelin bu yazımızda bu sorulara cevap arayalım. Fakat işe rüya görmenin mekanizmasını anlayarak başlayalım.
Rüya Görmenin Mekanizması
Daha önceleri uykuyu bir nevi vücudun kapandığı pasif bir eylem olarak görüyorduk. Fakat 1950’de REM uykusunun keşfiyle uyumanın aslında sandığımız kadar pasif bir olay olmadığını fark ettik. Çünkü beynimiz biz uyurken çalışmayı durdurmuyordu. Aksine biz uyurken içeride daha başka hummalı çalışmalar meydana geliyordu.
Ancak bu durum sadece bize özgü değil. İnsanlar gibi birçok gelişmiş hayvanın da karmaşık beyinleri ve nöronları vardır. Dolayısıyla biz uyurken devam eden o hummalı süreç, benzer şekilde birçok gelişmiş hayvanda da gerçekleşir. Bu nedenledir ki günümüzde ispermeçet balinalarından meyve sineklerine kadar birçok hayvanın rüya gördüğünü biliyoruz. Peki rüya görmenin nasıl bir mekanizması var?
Bilim insanları uyku halimizi incelerken EEG yani elektroensefalogram adı verilen bir makineden yararlanıyorlar. Bu makine sayesinde beynimizdeki çok küçük elektrik sinyallerini bile tespit edebiliyorlar. Bilim insanları bu incelemeler sonucunda uykunun 2 farklı fazı olduğunu gördüler. Bu fazlar açılımı hızlı göz hareketi anlamına gelen REM uykusu ve REM dışı uykudur.
REM uykusunda uykumuz çok derin değildir ancak beynimiz çok aktiftir. Ayrıca bu fazda gözler hızlı hızlı hareket eder, kalp atışımız ve nefes alışverişimiz hızlanır. REM uykusu aynı zamanda rüya görmenin gerçekleştiği aşamadır. Eğer bu fazda uyanırsanız rüyalarınızı daha net bir şekilde hatırlama olasılığınız artacaktır.
REM uykusunun keşfinden 10 yıl sonra yani 1960’ta kedilerde de REM uykusunun olduğunu gördük. Kedilerde de tıpkı insanlardaki gibi REM uykusundayken hızlı göz hareketleri mevcuttu. Yanı sıra bazen geçici felç gibi durumlar da gözlemlenebiliyordu. Bu nedenle bilim insanları hayvanların rüya görmesini sağlayan şeylerden birinin de bu bedensel etkenler olduğunu düşünüyor.
O Halde Hayvanlar Rüyalarında Ne Görüyor?
Aslında bugüne kadar yapılan çalışmalar sayesinde insan dışı hayvanların da rüya gördüğünü biliyoruz. Ancak başlangıçta diğer hayvanların rüyalarında ne gördüğüne dair çok fazla bilgimiz yoktu. Bugünse teknolojik gelişmeler sayesinde bu hayvanların beyinlerini inceleyerek rüyalarında ne gördüklerine dair fikir yürütebiliyoruz. İşte MIT’de yapılmış bir çalışma bunun en güzel örneklerinden biridir.
MIT Öğrenme ve Hafıza Merkezi’ndeki araştırmacılar sıçanların rüyalarında ne gördüğünü öğrenmek için beyinlerini inceledi. Araştırmacılar öncelikle sıçanları dairesel bir yolda koşmak üzere eğitti. Daha sonra sıçanların beyin aktivitesini inceleyip özellikle de hipokampusa odaklandılar. Sıçanlar dairesel yolda gezindikçe hipokampuslarında önemli bir aktivite artışı meydana geldi. Hipokampustaki aktivite artışı önemlidir çünkü bu bölge yön bulma ve hafıza ile ilişkilidir.
Araştırmacılar daha sonra koşma durumundaki hipokampus aktivitesi ile REM uykusu esnasındaki hipokampus aktivitesini karşılaştırdı. Buldukları sonuç oldukça şaşırtıcıydı. Sıçanların uyanıkken ve uyku halindeki hipokampus aktiviteleri oldukça benzerdi. Bu da bize sıçanların rüyasında dairesel pistte koştuklarını gösteriyordu. Hatta araştırmacılar hipokampusun belli hücrelerine özellikle odaklandıkları ve bunun yanında kalp atışı gibi diğer faktörleri de detaylıca inceledikleri için sıçanların rüyalarında pistin neresinde olduğunu ya da hareket edip etmediklerini tahmin edebiliyordu.
Rüya Görme ve Öğrenme Arasına Güçlü Bir İlişki Var
Sıçanların uyakken dolaştıkları pisti rüyalarında görmesi çok da şaşırtıcı değil aslında. Sonuçta onlar da bizim gibi hipokampusa sahipler. Ve bu da sıçanların rüyalarında o pisti görerek o deneyimi pekiştirdikleri anlamına geliyor. Bunu günlük hayatımızda biz de yapıyoruz.
Bu durumdan yola çıkarak hayvanların rüyalarında günlük hayattan şeyler gördüğünü söyleyebiliriz. Öyle ki, çeşitli kuşlar da rüyalarında şarkı söylediklerini ve uçtuklarını görmektedir. Hayvanların günlük hayattan şeyler görmelerinin sebebiyse deneyimlerini pekiştirmektir. Ya da belki de rüyalarında sevdikleri yiyeceğin peşinde koşuyor da olabilirler. Sonuçta bu da bir günlük hayat deneyimi.
Kaynaklar ve İleri Okumalar
- What do animals dream about? ; Bağlantı: What do animals dream about? (zmescience.com) ; Yayınlanma tarihi: 9 Nisan 2024
- Do Animals Dream? What Do They Dream About? ; Bağlantı: Do Animals Dream? What Do They Dream About? » Science ABC ; Yayınlanma tarihi: 21 Ağustos 2023
- Do Animals Dream? ; Bağlantı: Do Animals Dream? (with pictures) (allthingsnature.org) ; Yayınlanma tarihi: 5 Mart 2024
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
