Yüz onuncu doğum gününüzü görmeniz olasılığı, yaklaşık yedi milyonda birdir. Kadın olmak, bu açıdan bir avantaj sayılmaktadır. Çünkü kadınların bu konuda şansları, erkeklerden daha fazladır. Gerçekten de uzun yaşam deyince kadınlar bir adım önde gelir. 19. yüzyıldan itibaren giderek artan bir biçimde dünyanın her yerinde kadınlar erkeklerden ortalama 6 yıl daha uzun yaşamaktadır.
Kadınların genelde hep erkeklerden uzun yaşamış olmaları aslında ilginçtir. Hiçbir erkeğin doğum yaparken ölmediği düşünülürse biraz akla aykırı bir durumdur bu. Dahası, erkekler tarihin çoğu boyunca, hastalara bakma yoluyla bulaşıcı hastalıklara kadınlar kadar maruz da kalmamıştır. Yine de tarihin her döneminde ve incelenen her toplumda kadınların, ortalamada erkeklerden hep birkaç yıl daha fazla yaşadıkları saptanmıştır. Günümüzde kadınlar ve erkeklerin aşağı yukarı aynı sağlık hizmetlerinden yararlansa da durum değişmemektedir.
Kadınlar Erkeklerden Neden Daha Uzun Yaşıyor?
Dünyanın farklı bölgelerindeki kadın ve erkek yaşam süreleri arasındaki bu farklılık, ortada sadece biyolojik değil sosyal etkenlerin de bulunduğunun bir göstergesi. Bu durumun ilk nedeni kadınların erkeklere oranla sağlığa zararlı eylemlerden daha uzak durmaları. İkincisi de sağlık alanındaki gelişmelerden, iyi yaşam koşullarından daha fazla yararlanmaları yani sağlıklı yaşam sürdürmek için özen göstermeleri gibi gözüküyor.
Ancak kadınlar daha uzun bir ömür sürmesine rağmen erkeklerden daha fazla hastalanıyorlar, daha fazla ilaç kullanıyorlar ve daha fazla doktora gidiyorlar. Bu da ortaya ölümlülük-sağlıksızlık paradoksu olarak adlandırılan bir durumu çıkartıyor.
Bu duruma getirilen bir açıklama kadınlarda daha sık görülen migren, astım gibi kronik hastalıkların yaşam kalitesini etkilese de ölümcül olmaması. Erkeklerin sık karşılaştıkları sağlık sorunları daha ölümcül. Bunun temel nedenlerinden birisi de vücutlarımızın yağ dokuları ile ilgili. Erkek vücudu daha fazla iç organları çevreleyen yağı depolama eğilimindedir. Bu Viseral yağlanma olarak bilinir. Ancak kadınlar daha çok deri altı yağlanma eğilimindedir. Viseral yağlanma erkekler için başlıca ölüm nedeni olan koroner kalp hastalığı için önemli bir risk faktörüdür.
Kadınların sahip olduğu biyolojik avantajlar
Kadınların biyolojik avantajlarının olduğu daha işin başından bellidir. Bunun temel nedeni sahip oldukları iki adet X kromozomudur. Herhangi bir genetik mutasyonda değişen bir X kromozomuna karşılık diğeri onun görevini yapacaktır. Erkekler ise tek bir X kromozomuyla böyle bir avantajdan yoksundurlar. Bunun yanında kadınlık hormonları ve doğurganlık da uzun yaşama katkı sağlar.
Örneğin östrojen, kötü kolesterolü etkisiz hale getirir, böylelikle kalp krizi riski azalır. Öte yandan erkeklik hormonlarından olan testosteron şiddet eğilimlerine kaynaklık etmesiyle yaşam risklerine neden olur. Bu hormon aynı zamanda erkek vücudunu daha iri bir hale getirdiği için yaşlanma süreçlerinin hızlanmasına katkı sağlar.
Özelikle Avrupa’da kadın ve erkek arasında 18. yüzyıldan sonra kapanan sosyal ve ekonomik farklar, doğum kontrolünün artması, annelik yükümlülüklerinin azalması, kadınların biyolojik avantajlarını tekrar kazanmasında etkili oldu. Tüm bu biyolojik, davranışsal ve çevresel faktörler kadınların erkeklerden daha uzun yaşamasına katkı sağladı.. Ancak bu faktörlerin her birinin göreceli katkısının ne kadar güçlü olduğunu tam olarak bilmiyoruz. Peki bu durum hayvanlar aleminde nasıl dersiniz?
Söz konusu olan hayvanlar olduğunda da dişiler, erkeklerden daha mı uzun yaşar?
Pek çok istisna olmakla birlikte hayvanlar aleminde de dişiler, erkeklerden daha uzun yaşar. Dişilerin daha uzun yaşadığını söylemek aynı zamanda erkeklerin de daha kısa yaşadıkları anlamına gelir. Konuya bu açıdan yaklaşacak olursak bunun en temel nedeni erkeklerin yaşamlarının çok daha rekabetçi olmasıdır. Sonucunda erkeklerin eş ve yiyecek bulmak için çetin çatışmalardan sağ çıkmaları gerekir. Daha fazla çatışma daha fazla ölüm riski demektir. Elbette daha fazla ölüm riski ise daha kısa ömür anlamına gelir.
Türün devamı için en kritik konu üremedir ve üreme işinde dişilere erkeklerden fazla iş düşmektedir. Memeliler üzerinde yapılan pek çok araştırma, dişilerin hücre onarım ve yenilenme mekanizmasının erkeklerden daha etkili çalıştığını ortaya koymuştur. Dişilerin vücutları enerjilerinin büyük bölümünü, iyileşmeye ve sağlığını korumaya harcar ve bunun sonucunda da dişiler erkeklerden daha uzun yaşar.
İleri Okumalar:
- Why do women live longer than men?; Yayınlanma tarihi: 14 Ağustos 2018; Bağlantı: https://ourworldindata.org
- Why Do Women Live Longer Than Men?; Yayınlanma tarihi: 27 Şubat 2019; Bağlantı: https://time.com/
- Sex Differences in Lifespan; Bağlantı: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/
Dip Not
Matematiksel, tamamen gönüllü bir ekip tarafından 2015 yılından beri yürütülen, Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmayı hedefleyen, öğretmenler tarafından kurulmuş bir bilim platformudur. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunma düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
