Yaz ayları yaklaştıkça hepimiz daha formda bir vücuda sahip olmak isteriz. Bunun için spor salonuna yazılır, ya da kendimize uygun bir biçimde kalori yakmaya çalışırız. Ancak bu esnada gözden kaçırdığımız bir şey var. Bu da dengemiz.
Muhtemelen denge hakkında fazla düşünmemişsinizdir. Hatta biri hatırlatana kadar bu olağanüstü becerinizin farkında bile olmayabilirsiniz. Ancak bir zamanlar spor ayakkabınızı giyerken tek ayak üzerinde kolayca durabilmenize rağmen bugünlerde bunu yapmakta zorlanmaya başladıysanız size kötü bir haberimiz var: Yaşlanıyorsunuz.
Hiç kimse kaykay sürme, sörf yapma ve hatta parmak ucunda durma becerisiyle doğmaz. Diğer memelilerden farklı olarak insanların doğuştan gelen bir denge becerisi yoktur. Bunun gerçekleşebilmesi için görme, işitme, kas, kemik ve beyin gelişimi gerekir. Çocuklar ortalama 18 ay civarında desteksi yürüyebilir, merdiven çıkabilir. Yani denge yaklaşık bu civarlarda stabil hale gelecektir.
Ancak kas ve kemik gücüyle birlikte denge kurabilmek, yaptığımız tüm fiziksel aktivitelerin temelini oluşturur
Yaşlandıkça bazı insanların dengelerini korumada gerçekten iyi olduklarını fark edeceksiniz. İyi dans edebilir, ip atlayabilir veya takla atabilirler. Ancak bu yetenek değil pratik ile ilgili bir durumdur. Denge tam olarak bir duyu değildir. Denge bir beceridir; herhangi bir beceriyi ne kadar çok uygularsanız o kadar iyi olursunuz. Ancak herhangi bir önlem almazsanız artan yaşla birlikte dengeniz bozulacaktır. Aslına bakarsanız dünya genelinde yaşanan ölümlü kazaların nedenleri sırasında denge kaybı başlarda yer almaktadır.
Denge Nedir?
Belki de şaşırtıcı bir şekilde, bu soruya tek ve kısa bir cevap vermemiz olası değil. Teknik olarak denge, vücudunuzdaki birkaç farklı sistemin karmaşık etkileşimidir. Beyniniz normalde sizi dik tutmak için üç farklı bilgi kaynağını kullanır. Bunlar gözleriniz, vestibüler sisteminiz (iç kulakta bulunan bir tür su terazisi) ve uzuvlarınızdaki proprioseptörler yani beyninize sinyal göndererek neler olup bittiğini anlatan duyu hücreleridir.
Görme sistemi; gözleri, gözleri beyne bağlayan optik sinirleri ve beynin görsel korteksini içerir. Somatosensoriyel sistem, kaslar, eklemler, deri ve bunları birbirine bağlayan vücut dokuları tarafından algılanan duyuları kaydeder.
Vücudun işitme ve denge sistemi olan vestibüler sistem ise, kulakta bulunan beş ayrı organdan oluşur. Bu organların içinde vücut ve kafa hareket ettiğinde hareket eden bir sıvı bulunur. Bu sıvı hareket ettikçe beyne sinyaller gönderir, bu da kişinin konumunun farkına varmasını ve denge kurmasını sağlar.
Merkezi sinir sistemi bu üç sistemden gelen bilgileri kullanır. Sağlıklı bireyler dengeyi korumak için kabaca %70’i somatosensör bilgilerine, %20’si vestibüler sistem bilgilerine ve %10’u görme duyusuna güvenirler. Bu üç sistemden herhangi birindeki anormallik denge sorunlarına neden olabilir. Ancak bir sistem etkilendiğinde diğer ikisi bunu telafi edecek şekilde eğitilebilir. Eğer üç sistemin ikisi devre dışı kalmış ve bir tanesi normalse denge fonksiyonu ciddi bir şekilde bozulur.
Ne Kadar Dengelisiniz? Anlamak İçin Denge Testini Deneyin!
Denge testi çok basit. Yapmanız gereken tek şey ayakkabılarınızı çıkartıp, ellerinizi kalçanızın üzerine koyup, tek ayak üzerinde ne kadar durabildiğinizi ölçmek. İkinci ayağınız yere değdiği an da test biter. Daha güvenilir olması için, bunu 3 kez tekrarlayın ve en iyi sonucu bir yere yazın. Sonra da yine 3 kez, bu sefer gözleriniz kapalıyken testi deneyin. Gözlerinizi kapattığınız zaman daha erken düşeceğinizi hatırlatalım. Farklı yaş gruplarına göre hedefler aşağıdaki gibi olacaktır.
- 40 yaş altı: Gözler açık 45 saniye, gözler kapalı 15 saniye
- 40-49 yaş: Gözler açık 42 saniye, gözler kapalı13 saniye
- 50-59 yaş: Gözler açık 41 saniye, gözler kapalı 8 saniye
- 60-69 yaş: Gözler açık 32 saniye, gözler kapalı 4 saniye
- 70-79 yaş: Gözler açık 22 saniye, gözler kapalı 3 saniye
Denge Testi Neden Önemlidir?
2014’te yayımlanan bir araştırma kapsamında 53 yaşındaki 2.760 kişi teste tabi tutuldu. Araştırmacılar katılımcıların kavrama güçlerini, oturdukları yerden ne kadar çabuk ayağa kalkabildiklerini ve gözleri kapalıyken tek ayak üzerinde ne kadar süre ayakta durabildiklerini ölçtüler. Bunu katılımcıları evlerinde ziyaret ederek yaptılar.
13 yıl sonra katılımcıları tekrar inceleyen araştırmalar testlerin üçünün de kişilerin geçen zaman içinde ölme ihtimalini tahmin edebildiğini ama en iyi sonucu tek ayak üzerinde durma testinin verdiğini buldular. 53 ve 66 yaşları arasındaki katılımcılardan 177’si hayatını kaybetmişti. Bu ölümlerden 88’i kanser, 47’si kardiyovasküler hastalıklar ve 42’si diğer nedenler sonucunda gerçekleşmişti. 53 yaşında girdikleri zaman testlerden herhangi birini yapamayanlar, üç testi de yapabilen kişilere kıyasla 12 kattan fazla daha yüksek ölüm oranlarına sahipti.
Sonuç Olarak;
Denge testini deneyip, tek ayak üzerinde 10 saniyeden fazla duramadıysanız elbette hemen endişelenmeyin. Tüm bu araştırmalar temelde tek bir şeye işaret ediyor. Yaşlandıkça denge yeteneğimiz yavaş yavaş azalır. Aktif kalmazsanız bu daha hızlı gerçekleşir.
Ancak denge, sadece yaşlandığınızda düşünmeniz gereken bir şey değildir. Denge aktiviteleri, her yaşta genel fiziksel yeteneğinizi geliştirmenize yardımcı olur. Koşu, dans, bisiklet, tenis gibi bazı sporlar ve aktiviteler özellikle denge için iyidir. Sadece dengeye odaklanan egzersizler de dengenizi geliştirmenin iyi bir yoludur.
Sağlıklı yaşamın altın kuralları aslında basittir; dengeli beslenme, hareket, düzenli uyku. Ancak araştırma sonuçlarından da gördüğünüz gibi bu altın kurallar arasına denge ile ilgili çalışmalara odaklanmayı da eklememiz gerekiyor. Göz atmak isterseniz: Neden Bazı İnsanlar Daha Yaşlı Bazıları İse Daha Genç Görünür?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Dr Michael Mosley: Take the balance challenge to help you live longer. Yayınlanma tarihi: 1 Mart 2022; Bağlantı: https://www.sciencefocus.com
- Can you stand on one leg for 10 seconds? Why balance could be a matter of life and death – and how to improve yours. Yayınlanma tarihi: 2 Kasım 2022; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
- Physical capability in mid-life and survival over 13 years of follow-up: British birth cohort study, BMJ 2014; 348 doi: https://doi.org/10.1136/bmj.g2219 (Published 29 April 2014)Cite this as: BMJ 2014;348:g2219
- Araujo, Claudio Gil & Silva, Christina & Laukkanen, Jari & Singh, Maria & Kunutsor, Setor & Myers, Jonathan & Franca, João & Castro, Claudia. (2022). Successful 10-second one-legged stance performance predicts survival in middle-aged and older individuals. British Journal of Sports Medicine. 56. bjsports-2021. 10.1136/bjsports-2021-105360.
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
