Yakın zamanda kutsal bir dağın tepesindeki bir inzivadan dönmediyseniz, mindfulness yani Türkçe adı ile farkındalık adı verilen fenomenin dünyayı etkisi altına aldığını fark etmişsinizdir. Gerçekten de bu Doğu Asya geleneğine duyulan ilgi son yirmi yılda önemli ölçüde tüm dünyada arttı. Bunun sonucunda da giderek artan sayıda insan yoga ya da meditasyon ile ilgilenmeye başladı.
Bir çok medyatik kişi bunu sağlıklarının, başarılarının ve mutluluklarının anahtarı olarak görürken, şirketler de yenilik ve üretkenliği desteklemek için benimsedi. Eğitim programlarına meditasyon temelli uygulamalar ekleyen okulların sayısındaki artıştan bahsetmiyoruz bile. Konuya ilginin artması ile sosyal medya fenomenleri, kişisel gelişim guruları da işin içine dahil oldu. Sonuçta herkes 9 milyar dolarlık endüstriden bir pay almak istiyor.
Bu kişilerin vaatlerinden bazıları, farkındalığın tüm potansiyelinizi açığa çıkarabileceği yönünde. Hatta hafızanızı kusursuz hale getirebileceğini, sizi sıradanlıktan kurtaracağını söylüyorlar. Kimileri de gerçekliği arzularınıza göre şekillendirebileceğinizi iddia ediyorlar. Herkes çakraları açıcı beslenme biçimlerinden ve garip egzersiz tekniklerinden bahsederken de farkındalık dediğimiz şey giderek daha farklı bir yöne doğru evriliyor.
Mindfulness – Farkındalık Nedir? Ne İşe Yarar?
“Farkındalık” (mindfulness) mevcut ana odaklanmak anlamına gelir. Yani mevcut haliyle deneyime odaklanmak ve dikkati korumak, duygu ve düşünceleri değerlendirmeye tabi tutmadan kabul etmek ve merakla gözlemlemek gibi kavramları çerçevelemektedir.
Bu ilk bakışta kolay görünebilir, ama ana odaklanıp odağı korumak kolay iş değildir. Ana, şimdiye odaklanmak kişinin bedenini hissetmesinin yanı sıra dış dünyada neler olduğunu da duyması, görmesi ve koklaması anlamına gelir. Bu süreçte düşünceler tekrar tekrar zihne üşüşür, anılarımızı ya da biraz sonra yapmak istediklerimizi düşünürüz. Geçmişten gelen izlenimler ve yakın geleceğe dair planlar bizi şimdiki zamandan uzaklaştırır.
Farkındalık temelli meditasyon programları, stresten uykusuzluğa ve depresyona kadar değişen koşullar için umut verici bir tedavi olarak karşımıza çıkmaktadır. Peki ama bu konu sadece ezoterik bir kavram mı yoksa arka planında gerçek bilimsel çalışmalar var mı?
Aslında pek çok şey de olduğu gibi farkındalık konusunda da cevaplar biraz karışık. Kimi araştırmalar göre farkındalık konusunda eğitilen insanların algıları, düşünme biçimleri ve konsantrasyonları gelişiyor; korku ve depresyon azalıyor. Öte yandan bir meta-analiz, toplam 3.515 katılımcı ve rastgele seçilen farkındalık ile ilgili 47 klinik çalışmayı inceledi. Sonuçlar çok da umut edildiği gibi değildi.
Farkındalığın kaygıyı, depresyonu ve ağrıyı azalttığına dair orta düzeyde kanıt bulundu. Stresi azalttığına dair düşük düzeyde kanıt vardı. Madde bağımlılığı ve kötü beslenme alışkanlıklarının azaldığına dair ise yetersiz kanıt vardı. Ayrıca farkındalığın diğer tedavi seçeneklerinden daha iyi olduğuna dair ise hiçbir kanıt yoktu.
Benzer sonuçlar daha sonraki analizlerde de ortaya çıktı. Başka bir meta-analiz, biraz daha olumlu sonuçlar buldu. Ancak yine de etki boyutları orta düzeyi geçememişti. Toparlamak gerekirse araştırmalar, farkındalığın etkili bir sağlıklı yaşam uygulaması olabileceğini gösteriyor. Ancak çalışmalarda bulunan etki boyutları orta düzeyde olma eğilimindedir. Ayrıca bu noktada farkındalık konusunda bir bir başka ayrıntıya daha dikkat etmeniz gerekiyor.
Farkındalık Ve Meditasyon Zararlı da Olma Potansiyeline Sahip
Meditasyon ve farkındalık temelli terapiler biliminin tarihini gözden geçiren bir çalışma, bu uygulamaların aynı zamanda bireylerin yaklaşık yüzde 8’inde kaygı, depresyon ve stres gibi olumsuz etkilere ve halüsinasyon gibi olağandışı deneyimlere yol açabileceğini de öne sürüyor.
Ayrıca bu çalışma, bilim insanlarının aslında bu sorunların uzun süredir farkında olduğunu da gösteriyor. 1977’de Amerikan Psikiyatri Birliği, meditasyon üzerine yapılan araştırmalarda yararlılığının yanı sıra tehlikelerinin de değerlendirilmesini öneren bir bildiri yayınlamıştı. Kısacası meditasyon düzgün yapılmazsa, zihnin kararsız, huzursuz veya karışık bir hale gelmesine neden olabiliyor. Aslında bu son derece beklenen bir sonuç.
Meditasyon teknikleri gelişim aşamasında iken temelinde insanlara mutluluk dağıtması düşünülmemişti. Daha çok farklı bilinç durumlarını uyarması amaçlanmıştı. Bireyin kendini farklı bir şekilde deneyimlemesi, hatta “sıradan” benliğe meydan okuması gerekiyordu. Ayrıca bazı teknikler insanı daha az değil daha çok endişeli yapacak biçimde ortaya konmuştu.
Örneğin, kişinin ölümünü gözünde canlandırmasını tavsiye eden meditasyon teknikleri de bulunuyor. Bunu yaparak bireyin korkması ve sonunda da kendisiyle ilgili endişeleri geride bırakması gerekiyor. Ancak elbette bu teknikleri Youtube videoları izleyerek ya da aplikasyonlar üzerinden uygulamaya kalkmanız riskli olacaktır.
Sonuç Olarak;
Bu bulgular, meditasyon yoluyla huzuru arayan birçok kişi için kafa karıştırıcı veya endişe verici olacaktır. Ancak hemen ümitsizliğe kapılmayalım. Öncelikle tüm bunlar farkındalık ve meditasyon işe yaramıyor demiyor. Küçük ila orta etki boyutları vardır, sonuçlar sıfır değildir. Ancak araştırmacılar sizi bir konuda uyarıyor. Bu tarz deneyimler ile Süpermen olacağınıza, hayatın zorluklarının sizi bulmayacağına inanmayın. Yoksa hayal kırıklığı yaşarsınız.
Ne kadar sıklıkla nefese odaklanırsanız odaklanın, hayat hayat olmaya devam edecektir. Buna daha önce mevcut olan tüm stres ve zorluklar da dahildir. Farkındalığın size faydası stresi azaltmak ve stresli olaylara karşı daha dirençli hale gelmenizi sağlamak olacaktır. Bu da elbette genel olarak daha mutlu olacağınız anlamına gelir.
Zihin anlayışımız hâlâ oldukça sınırlı. Meditasyon gibi zihin değiştiren uygulamalara nasıl tepki verdiğimizin incelenmesi ise henüz emekleme aşamasında. En azından yetkililerin; halkı meditasyonun her derde deva olmadığı, herkeste işe yaramadığı ve olumsuz etkiler yaratabileceği konusunda bilgilendirmekle yükümlü olmaları gerekiyor. Tüm bunların sonucunda da Youtube’da farkındalık nedir? Nasıl uygulanır videoları izlemek ya da izlememek ise elbette sizin seçiminiz olacaktır.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- Goyal M, Singh S, Sibinga EM, Gould NF, Rowland-Seymour A, Sharma R, Berger Z, Sleicher D, Maron DD, Shihab HM, Ranasinghe PD, Linn S, Saha S, Bass EB, Haythornthwaite JA. Meditation programs for psychological stress and well-being: a systematic review and meta-analysis. JAMA Intern Med. 2014 Mar;174(3):357-68. doi: 10.1001/jamainternmed.2013.13018. PMID: 24395196; PMCID: PMC4142584.
- Mindfulness-based stress reduction for healthy individuals: A meta-analysis; Haziran 2015; Yayınlanma tarihi: Bağlantı: https://www.sciencedirect.com/
- Can mindfulness and meditation be harmful?; Yayınlanma tarihi: 10 Eylül 2020; Bağlantı: https://www.sciencefocus.com/
- Is mindfulness making us ill?; Yayınlanma tarihi: 23 Haziran 2016; Bağlantı: https://www.theguardian.com/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
