2023 yılı Nisan ayında İspanyol atlet Beatriz Flamini bir mağarada 500 gün kaldıktan sonra gün ışığına çıktı. Aynı zamanda da bu konuda bir rekora imza attı. Ancak bir mağarada izole olarak zaman geçiren ilk kişi o değildi. Bu kişi aslında Temmuz 1962’de kol saatini çıkardı ve Fransız Alpleri’ndeki Scarasson uçurumuna inen Michel Siffre idi.
Flamini, 65. günde zaman duygusunu tamamen kaybettiğini söylüyor. Peki gerçekten de 65. gün olduğundan emin olabilir miydi? Karşılaştırma yapmak gerekirse, Michel Siffre 33 gün olduğunu düşündüğü süreyi geçirdikten sonra yüzeye çıkmıştı. Oysa ki aslında yeraltında 58 gün geçirmişti.
İspanyol dağcı Beatriz Flamini, bilim insanlarının aşırı izolasyonun etkilerini anlamalarına yardımcı olmak için 500 gün boyunca deneyimlerini belgeledi. 12 Nisan 2023’te mağaradan çıktığında ortaya çıkan ilk şeylerden biri, zamanın bir saatten çok, kişilik özellikleriniz ve etrafınızdaki insanlar tarafından şekillendirildiğiydi.
Çoğu insan için güneşin doğuşu ve batışı günlerin geçişine, iş ve sosyal rutinler ise saatlerin geçişine işaret eder. Bir yeraltı mağarasının karanlığında, başkalarının eşliği olmadan, zamanın geçtiğine dair birçok işaret ortadan kaybolacaktır. Dolayısıyla Flamini zamanı izlemek için psikolojik süreçlere güvenmek zorunda kalmıştı.
Ortam değişikliğinden sonra zaman deneyiminde de değişiklik yaşayan ilk kişi Flamini değil. Benzer deneyimler Michel Siffre tarafından da rapor edilmişti. Fransa’da 1906 yılında meydana gelen Courrieres maden felaketinde, bin doksan dokuz madencinin ölümüne yol açan büyük patlamada hayatta kalan on üç kişi yeraltında yaklaşık üç hafta boyunca küçük bir boşlukta mahsur kalmıştı. Ancak onlarda kurtarıldıklarında aradan sadece dört veya beş gün geçtiğini sanıyorlardı.
Zamana dair benzer eksik tahminler hapiste geçirdikleri süre açıklandığında şaşıran mahkumlar tarafından da kaydedilmiştir. Zaman o kadar hızlı geçmişti ki, cezaları bittiğinde orada günler, hatta haftalar geçirdiklerini sanıyorlardı.
Mağara İzolasyon Deneyi Nasıl Gerçekleşti?
1960’larda uzay teknolojileri alanındaki yarış sürerken, bilim insanları bir yandan da insanın uzay yolculuğunun ve uzayda yaşamanın nasıl üstesinden gelebileceğini çözmeye çalışıyorlardı. Pek çok bilim insanı gibi, zaman ile canlı organizmalar arasındaki ilişkileri inceleyen Fransız kronobiyolog Michel Siffre de bir insanın bu tür yerlerde, diğer insanlardan ve güneşten izole olarak nasıl idare edeceğini merak etti.
İlk fikri keşfettiği bir mağarada iki hafta geçirmekti. Ancak kısa süre sonra, daha uzun kalmaya karar verdi. Deneye, NASA destek verdi. Bunun nedeni gezegenler arası görevler esnasında izolasyonun vücut ve zihin üzerindeki etkilerini anlama ihtiyacı idi.
Mağarada geçirdiği süre içerisinde Siffre’nin yardımcıları mağaranın ağzında kamp kurdular. Siffre, her uyandığında, her yemek yediğinde ve her uyuduğunda telefonla dışarıya bilgi verdi. Michel Siffre istediği gibi uyudu, dolaştı, yemek yedi ve faaliyetlerinin yazılı bir kaydını tuttu. Bu esnada küçük bir jeneratörle okuduğu, buzulu incelediği ve dolaştığı bir lambayı çalıştırdı.
Deney süresinde Siffre’in belleği hızla çökmüştü. Karanlıkta günler birbirine karıştı, ayırt edilemeyen, sürekli bir bütünlük biçimini aldı. Konuşacak kimse olmadığı ve yapacak çok az şey olduğundan, belleğinde iz bırakacak hiçbir yenilik yoktu. Zamanın geçişini ölçmek için hiçbir kronolojik belirti bulunmuyordu.
Michel Siffre, bilim tarihinin en olağandışı deneyini kendi üzerinde gerçekleştirerek önemli bir konuya açıklık getirmişti. Bedenin isteklerine uyarak, “zamanın ötesinde” yaşamanın insan hayatının doğal ritimlerini nasıl etkilediğini daha iyi anlamamızı sağladı.
Michel Siffre’nin Zaman Algısı Deney Sonucunda Tamamen Değişmişti
İzole edilmiş insanlar, çevreleriyle bağlantıları kopmuş olsa bile zamanı nasıl düzenli olarak takip ediyor? Oldukça basit, çünkü biyolojik ritimler yaşamın kalbinde yer alır. Bu ritimler, sadece uyku/uyanıklık döngülerimizi değil aynı zamanda vücut ısısını, hormonları, metabolizmayı ve kardiyovasküler sistemi de düzenler.
Işık, sıcaklık ve sosyal etkileşim diye bilinen dışsal ipuçları biyolojik saatin kurulmasına ya da
“senkronize edilmesine” yardımcı olur. Gece vardiyasında çalışmanın ve farklı saat dilimleri arasında uçmanın uykumuz üzerinde bu denli zararlı etkisi olmasının nedeni de budur.
Siffre’in Scarasson’daki deneyi, sirkadiyen döngümüzün tam olarak yirmi dört saat uzunluğunda olmadığını gösteren ilk deneyler arasındaydı. Sirkadiyen ritmi tamamen değişmişti. İlk birkaç günde sirkadiyen döngüsü 25 veya 26 saat civarındaydı ancak zamanla düzen bozulmaya başladı. Siffre’nin 16 saat uyuduğu ve 32 saatten fazla uyanık kaldığı 48 saatlik bir süreye kaydı.
Bu Mağara Deneyi Yenilerine İlham Verdi
1988’de Véronique Le Guen, 111 gününü Fransa’da bir mağarada tecrit altında geçirdi. Sonunda çıkış anında 42 günün geçtiğini düşündü! 1989’da İtalyan Stefania Follini, Dünya yüzeyinin 15 metre altındaki bir mağarada dört ay geçirdi. Ancak dışarıya çıktığında sadece iki ayın geçtiğini düşündü.
1985’te yayınlanan bir araştırma, bir hafta ile bir ay arasında izole edilmiş kırk iki gönüllüyü inceledi. Denekler bir sığınakta yalnız yaşadılar ve dış dünyadan gerçek zaman hakkında hiçbir bilgi almadılar. Deneyim bitiminde katılımcıların çoğu deneyin gerçekte olduğundan % 20-40 daha kısa sürdüğüne inanıyordu.
Michel Siffre mağaraya aşırı izolasyonun insan ruhu üzerindeki etkisini incelemek amacıyla inmişti. Ancak dışarıya insan kronobiyolojisinin farkında olmadan öncüsü olmuştu. Konu ile ilgili araştırmalar devam ediyor. Bir bulguyu bu yazıda inceleyebilirsiniz: Çalışmak İçin En iyi Saat Nedir? Bunun Cevabını Biyolojik Saatiniz Versin
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- A scientist spent. 6 months alone in a dark cave to study the effects of extreme isolation. Yayınlanma tarihi: 11 Haziran 2016. Bağlantı: A scientist spent. 6 months alone in a dark cave to study the effects of extreme isolation
- This man spent months alone underground – and it warped his mind. Yayınlanma tarihi: 8 Ağustos 2018. Kaynak site: New Scientist. Bağlantı: This man spent months alone underground – and it warped his mind
- Alan Burdick; Why Time Flies: A Mostly Scientific Investigation; Simon & Schuster; 2nd prt. edition ( 2017)
- Woman spends 500 days alone in a cave. How extreme isolation can alter your sense of time. Yayınlanma tarihi: 20 Nisan 2023. Kaynak site: Conversation. Bağlantı: Woman spends 500 days alone in a cave. How extreme isolation can alter your sense of time
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
