Bilgisayarının tarihi, dünyanın dört bir yanından sayısız mucit ve bilim insanının katkıda bulunduğu 200 yıllık bir teknolojik bir yolculuk hikayesidir. Bilgisayarın zaman çizelgesindeki öncü kişilerden birisi ise kendisini bu yazımızda sizlere tanıtacağımız Charles Babbage idi.
Charles Babbage (1791-1871) İngiliz mucit ve matematikçiydi. 1821’de, elle hesaplanan matematik tablolarında özellikle zamanında yaygın biçimde kullanılan logaritma tablolarında bulduğu birçok hatadan bıkmış bir şekilde, mekanik hesaplama yöntemleri hakkında düşünmeye başladı.
Sonucunda da hem işi daha pratik hale getirmek hem de insanların yapması olası olan hataların bu tablolara sızmasını engellemek için tabloların oluşturma sürecini mekanik hale getirmeye karar verdi.
Devamında da fark motoru adı verilen cihaz ortaya çıktı. 1832’de tasarımı kendi ekibinden mühendis Joseph Clement tarafından kısmi olarak inşa edilecekti. Makine iki bölümden oluşacaktı. Bunlardan ilki bir hesap makinesi idi. Diğer kısmında ise sonuçları belgelemek için bir baskı makinesi yer alıyordu. Ancak inşa edilen kısmı ne yazık ki tüm tasarımın sadece yedide biri kadar olacaktı.
Charles Babbage tarafından Planlanan Fark Makinesi Nasıl Çalışıyordu?
Motorun hesaplama mekanizması, üzerlerinde sıfırdan dokuza kadar sayıların sırayla yazılı olduğu sekiz sütunlu üst üste dizilmiş dişlilerden oluşmaktaydı. Bu sütunlardan her biri dikey olarak 31 basamaklı bir sayı gösteriyordu.
Babbage, tabloları otomatik olarak hesaplayıp yazdırmak ve böylece hata riskini ortadan kaldırmak için Motoru tasarladı. Fark Makinesi, 2,5 metre uzunluğunda, 15 bin ton ağırlığında, 25 bin parçadan oluşuyordu.
Bir hesaplama yapmak için, başlangıç polinom değerleri sekiz kayıttan ilkine elle girilmeliydi. Bir kol çevrildiğinde, motordaki tüm dişliler dönüyordu. Bu esnada da her bir kaydedicideki tüm sayıların toplanmasıyla denklemin cevabı bulunuyordu.
Ancak ne yazık ki insanlık ilk bilgisayar için biraz daha beklemek zorunda kalacaktı. Sonucunda Charles Babbage’nin bu makineyi gerçeğe dönüştürebilmesi için paraya ihtiyacı vardı.
Aslında başlangıçta da bu parayı İngiliz Hükümetinden tahsil etmeyi başarmıştı. Ancak ilerleyen süreçte hükümet desteğini çekecekti. Dönemin metal işleme teknikleri yeterince hassas olmadığı ve çok maliyetli olduğu için, tam bir oda büyüklüğündeki fark motoru adı verilen bu makine de hiçbir zaman inşa edilemeyecekti.
Charles Babbage Kolay Vazgeçmeyecekti!
İlerleyen süreçte Babbage daha az parça ile yeni bir hesaplama aracı tasarlamak için çalışmalarına koyulacaktı. Bu tasarımı da günümüzde 2 numaralı fark motoru olarak bilinmektedir. Ancak ne yazık ki bu makinede yapım için gerekli finansal desteği alamayacaktı.
Sonrasında da kendisi hayatının sonuna kadar son tasarladığı makine olan Analitik Motor ile ilgili çalışmalar yapacaktı. Analitik Motor adı verilen ve buharla çalışması düşünülen bu makine, günümüz bilgisayarının yaratılmasına yol açan bazı temel özellikleri ortaya koydu.
Bu aygıtta hesaplamalar için delikli kartlar yer alıyordu. Ayrıca sayıların saklanabileceği bir bellek birimi, işlemlerin art arda ve sırasıyla yapılmasını sağlayacak ardışık kontrol ve bugünkü bilgisayarın daha birçok temel öğesi makinede yer
1843’te Charles Babbage’ın arkadaşı matematikçi Ada Lovelace, motorun bir dizi hesaplamayı nasıl gerçekleştirebileceğini açıklayan bir makale yayınladı. Bunun sonucunda da ilk bilgisayar programı doğdu. ( Detaylar: Ada Lovelace: Bilgisayarların Öncüsü Hayallerinin Peşinde Bir Matematikçi)
Lovelace sadece programlamanın öncüsü olmakla kalmadı. Aynı zamanda analitik makinenin diğer potansiyel kullanımlarını hesaplamak için Babbage’ın vizyonunun ötesini de gördü. Talimatların ve verilerin sadece sayıları ve sayısal işlemleri temsil etmesi gerekmediğini anladı.
Bunlar aynı zamanda harfleri, görüntüleri veya müziği de temsil edebilirdi. Sonucunda tüm bunlar bir asır önce modern bilgisayarların ve yazılımların bir vizyonuydu.
Neden Bilgisayarın Babası Olarak Kabul Edilmektedir?
Ne yazık ki, Fark Motoru gibi, Analitik Makine de gerçekleşemeyecekti. İngiliz hükümeti bu tasarıma da yeterli finansal desteği sağlamayacaktı. Kendisi parlak bir matematikçiydi, ancak siyasette ve para toplamada pek iyi sayılmazdı. Bu yüzden ayrıntılı makine tasarımlarını bitirmek için mali desteği hiçbir zaman bulamadı.
Babbage’ın 1871’deki ölümünün ardından, 2 Nolu Fark Motorunun 20 ayrıntılı çizimi Londra’daki Bilim Müzesine bağışlanacaktı. Avustralyalı bilgisayar bilimcisi Allan G. Bromley’nin Babbage’ın çalışmalarını yorumlamasıyla 1979 yılında 2 Nolu Fark Motoru’nun yapımına başlandı. Bu makinenin bir kısmı 1991 yılında tamamlandı.
İlerleyen süreçte Londra’daki Bilim Müzesi’nde eski bir küratör olan Doron Swade, Babbage’nin sadece eksantrik bir hayalperest olmadığını kanıtladı. Swade ve bir grup mühendis, Babbage’in 1840’larda kullanabileceği malzemelerden başka hiçbir şey kullanmadan Babbage’nin Fark Motorunu başarıyla oluşturdu.
Charles Babbage, ilk mekanik bilgisayarı (Fark Motoru 1822) ve “ilk genel amaçlı bilgisayarı” (Analytical Engine 1837) icat ettiği için “bilgisayarın babası” olarak kabul edilmektedir. Ancak her iki “makine” de yalnızca kağıt üzerinde var olan teorik bilgisayarlardı.
Ancak çalışmaları o kadar etkili ve yerindeydi ki, ilk elektronik bilgisayarlar bile Babbage’ın 100 yıldan uzun bir süre önce ortaya koyduğu aynı “delikli kart bilgi işlemi”ni kullanıyordu. Alan Turing Babbage ve Lovelace’in kaldığı yerden devam edecek ve sonrasında da adını modern bilgisayarın babası olarak tarihe yazdıracaktı. Detaylar için: Alan Turing Matematik Yardımıyla Enigma Kodunu Nasıl Kırdı?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Why Was The Computer Invented When It Was?. Yayınlanma tarihi: 1 Mayıs 2002; Bağlantı: https://plus.maths.org/
- Charles Babbage, The Father of the Computer. yayınlanma tarihi: 17 Mayıs 2022; Bağlantı: https://www.historyofdatascience.com/
- A 19th-Century Mathematician Finally Proves Himself. Yayınlanma tarihi: 10 Aralık 2010; Bağlantı: https://www.npr.org
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
