1940 yılında, stüdyonun birkaç yıl önceki ilk uzun metrajlı filmi Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler’in başarısından yararlanmaya çalışan Walt Disney Productions tarafından yeni bir film yayınlandı. Pinokyo adlı bu film, Geppetto adlı bir ağaç oymacısı tarafından yapılan Pinokyo adlı tahta bir kuklanın hikayesiydi.
Pinokyo’nun orijinal olarak Grimm Kardeşler tarafından yazılmış bir hikaye olduğu yaygın bir yanılgıdır. Bu animasyon hikayesini 1881’de İtalya’nın çocuklara yönelik Giornale per i bambini dergisinin bir parçası olarak yayınlanan Pinokyo’nun Maceraları isimli öyküden alır. Ancak bu öyküde yer alan gerçek Pinokyo karakteri, günümüzde alışık olduğumuz sevimli görünümünden aslında çok uzaktır.
Carlo Collodi Pinokyo’yu Neden Yazdı?
İtalya’nın Collodi kasabası, Floransa’nın yaklaşık 72 km batısında, 17. yüzyıldan kalma muhteşem bir villanın arkasındaki bir yamaçta yer almaktadır. Garzoni ailesi ve soylu misafirleri için inşa edilmiş olan bu villanın altındaki tünelden geçerek tepeye çıkan yolu takip ettiğiniz zaman da, karşınıza çıkan Collodi’nin taş evleri çok farklı bir gerçekliği ortaya koymaktadır. Burası soyluların villa ve bahçeleriyle ilgilenen işçi sınıfının yaşadığı yerdir.
19. yüzyılın ilk yarısında, aslen Floransalı olan Carlo Lorenzini adlı genç bir çocuk, çocukluğunun büyük bir bölümünü burada akrabalarının yanında geçirdi. Daha sonra yazar olduğunda, Carlo Collodi olarak tanınmaya başladı. Kendisi yetişkinliğinin ilk yıllarında siyasi bir aktivist oldu.
Bir kültürel simge haline gelen çocuk romanı karakteri Pinokyo’nun yaratıcısıdır.
Kendisi o zamanlar Avrupa’nın sosyal ve politik durumunu derinden eleştiriyordu . Sık sık İtalyan ve Avrupa toplumunu hicvetmek için alegorik hikayeler yazıyordu. Ancak 50’li yaşlarında dikkatini çocuklara çevirdi. 1870’lerde, toplum hakkındaki görüşlerini ifade edecek bir bir hikaye üzerinde çalışmaya başladı. Sonunda 1881 ve 1882’de yayınlanan La Storia di un Burattino (The Story of a Puppet) ortaya çıktı.
Gerçek Pinokyo bir peri masalı fikrini baltalamayı ve aynı zamanda siyasi bir mesaj göndermeyi amaçlıyordu. Bu tüm zamanların en iyi bilinen İtalyan hikayesi öncelikle yalan söylemekle ilgili değildi. Evet gerçek Pinokyo da yalan söylüyordu. Ancak bu onun kötü huyları arasında belki de en masum olanıydı.
Gerçek Pinokyo’nun Karanlık Yüzü
Sonradan Pinokyo olarak tanıyacağımız karakter 1881’den başlayarak seri halinde yayınlandı. Lorenzini’nin Pinokyo’su, Disney’in yaklaşık altmış yıl sonra alıp ürettiği hikayeden çok daha karanlıktı. Orijinal hikayede kukla, Disney’in filmindeki gibi saflığını istismar eden diğer figürler tarafından yoldan çıkarılmıyordu. Gerçek Pinokyo aslında başından beri kötü eğilimleri olan bir çocuktu.
1940’ta Disney tarafından anlatılan hikaye’de Geppetto yalnızlığını paylaşmak adına tahtadan çocuksu bir kukla yapmaya karar veren, yoksul, yaşlı bir marangozdur. Bu aile dostu film boyunca çocuk olmak isteyen neşeli bir kuklanın, yaramazlıkları ve karşılaştığı çeşitli zorlu ayartmaları izleriz. Bu sevimli animasyon hikayesi, çocuklara nasıl davranması gerektiğini öğretmekle ilgilidir.
Ancak Carlo Collodi tarafından 1880’lerde yazılan orijinal Pinokyo’nun Maceraları kitabı tamamen farklı bir üsluba sahipti. Amacı aslında yaramaz bir çocuğun ebeveyni olmanın ne kadar zor olduğunu göstermekti. Pinokyo’nun yürümeye başlar başlamaz ilk eylemi Geppetto’yu tekmelemek ve kasabaya kaçmak olacaktı. Bunun sonucunda Geppetto’nun Pinokyo’ya kötü davrandığını varsayan bir İtalyan polisi kuklacıyı tutuklayacak ve hapse atacaktı.
Bu sırada animasyonu izleyenlerin hatırlayacakları kurgusal karakter Jiminy Cricket ortaya çıkar ve Pinokyo’yu uyarır. Ancak Pinokyo’nun bu tür uyarılara tepkisi filmdekinden oldukça farklıdır. Orijinalde, Jiminy’ye çekiç atar ve onu öldürür.
Bu aşamada Geppetto hapisten çıkar ve eve döner. Pinokyo’yu okula gitmeye ikna eder ve hatta kuklaya okul kitaplarını almak için tek ceketini bile satar. Ancak ertesi gün Pinokyo yola çıkar ama okula gitmez. Bunun yerine bir tiyatro bileti için kitaplarını satar. Ve bu böyle devam eder, bazı durumlarda Pinokyo yoldan çıkar, bazen de bencil ve aptalca davranışlarda bulunur.
Carlo Lorenzini Bize Ne Anlatmak İstiyor?
Pinokyo aslında 18. yüzyıl filozofu Jean Jacques Rousseau’nun Emile veya Eğitim Üzerine’de bahsettiği çocuk yetiştirme felsefesinin bir eleştirisiydi. Rousseau, bir çocuğun hatalı eylemlerinin doğal sonuçlarını öğrenmesine izin vermek gerektiğini düşünür.
Onun kaleme aldığı kitap, Emile adında hayali bir erkek çocuğun yetiştirilmesini konu edinmiştir. Beş bölümden oluşur. Bölümler ilk çocukluk yıllarından itibaren yetişkinliğe dek Emile’in hayatının evrelerini, gelişme özelliklerini ve her evrede nasıl ‘iyi’ bir eğitim verilebileceğine dair önerileri içerir. Detaylar burada: Jean Jacques Rousseau ve Bir Eğitim Ütopyası: Emile. Rousseau, bir çocuğun doğadan öğrenmesi ve kendi yolunu keşfetmesi gerektiğini savunurken, aynı zamanda insanlardan da öğrenmesi gerektiğini ileri sürer.
Bu kitabın izinden giden yazar, bu kuklaya, kendi hislerinin ve arzularının peşinden gitme özgürlüğü verir. Kitap boyunca Pinokyo, saldırıya uğradığı, kaçırıldığı, ara sıra bıçaklandığı, bir köpek gibi bağlandığı ve kırbaçlandığı, sürekli dövüldüğü ve neredeyse açlıktan öldüğü ve ayrıca bacakları yandığı için eylemlerinin sonuçları ile pek çok kez yüzleşecektir.
Lorenzini, Pinokyo gibi okula gitmeyen ve kendi hallerine bırakılan çocukların ahlaki açıdan sorunlar yaşayacaklarını bizlere anlatmaya çalışır. Aynı zamanda sanayileşmenin etkisini ve içinde yaşadıkları yeni dünyaya hazırlıksız yakalananların tıpkı Pinokyo gibi zararlı aktörler haline gelebileceğini vurgulamak ister.
Bunu sonlara doğru, filmdeki gibi bir balina Geppetto’yu yuttuğunda görüyoruz. Pinokyo onu bulmak için yola çıktığında peri belirir ve ona okula geri dönmesi ve bu kadar tembel olmayı bırakması gerektiğini söyler.
Disney Gerçek Pinokyo’nun Hikayesini Sevimli Olanıyla Değiştirecekti.
Disney stüdyoları, 1930’ların sonlarında filmi çekerken Pinokyo’nun hikayesini sterilize etmek için kasıtlı bir çaba sarf etti. Sonucunda saygısız bir çocuğun bu hikayesi hiçbir şekilde çocuklara uygun değildi. Hikayeyi satmak için saf, çaresiz bir çocuğun çok daha güzel bir resmini çizdiler. Pinokyo’yu başkaları tarafından yoldan çıkarılmış olarak tasvir etmeye çalıştılar. Bu esnada sosyal yorumları da ortadan kaldırdılar.
Böylece hikayeyi karanlık bir sosyal hicivden çok bir peri masalı haline dönüşmüş oldu. Ayrıca bu yazımızın da ilginizi çekeceğini düşünüyoruz. Neden Çizgi Film Karakterlerinin Genelde Dört Parmağı Vardır?
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Pinocchio is a lot darker than the story you think you know. Yayınlanma tarihi: https://www.digitalspy.com/
- The Real Story of Pinocchio Tells No Lies. Yayınlanma tarihi: Haziran 2022; Bağlantı: https://www.smithsonianmag.com/
- Disney whitewashed the story of Pinocchio. Originally that of an ungrateful and “wretched boy,” hanged for his mistakes. Yayınlanma tarihi: 31 Aralık 2017; Bağlantı: https://www.thevintagenews.com/
Matematiksel
