Pinokyo’nun hikayesi, çoğu kişinin sandığının aksine Grimm Kardeşler’in bir eseri değildir. Film, ilk olarak 1881 yılında İtalya’da çocuklara yönelik bir dergi olan Giornale per i bambini‘de yayımlanan Pinokyo’nun Maceraları adlı hikayeye dayanır. Ancak, orijinal hikayedeki gerçek Pinokyo, günümüzde tanıdığımız sevimli ve dost canlısı karakterden çok daha farklı, sert ve asi bir yapıya sahiptir.
1940 yılında, stüdyonun birkaç yıl önceki ilk uzun metrajlı filmi Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler’in başarısından yararlanmaya çalışan Walt Disney Productions tarafından yeni bir film yayınlandı. Pinokyo adlı bu film, Geppetto adlı bir ağaç oymacısı tarafından yapılan Pinokyo adlı tahta bir kuklanın hikayesiydi.
Carlo Collodi Pinokyo’yu Neden Yazdı?
İtalya’nın Collodi kasabası, Floransa’nın yaklaşık 72 km batısında, 17. yüzyıldan kalma görkemli bir villanın yamacında yer alır. Bu villa, Garzoni ailesi ve soylu misafirleri için inşa edilmiştir. Villanın altındaki tünelden geçip tepeye doğru ilerlediğinizde, Collodi’nin taş evleriyle karşılaşırsınız. Bu evler, soyluların villa ve bahçelerine hizmet eden işçi sınıfının yaşadığı sade ama gerçekçi bir dünyanın izlerini taşır.
19. yüzyılın ilk yarısında, Carlo Lorenzini adında genç bir çocuk, Floransa’dan yaklaşık 72 km uzaktaki Collodi’de, akrabalarının yanında büyüdü. İlerleyen yıllarda, yazarlık kariyerine başladığında memleketine ithafen Carlo Collodi adını kullanmaya başladı.
Bir kültürel simge haline gelen çocuk romanı karakteri Pinokyo’nun yaratıcısıdır.
Gençlik yıllarında, Collodi siyasi bir aktivist olarak Avrupa’nın sosyal ve politik durumunu eleştiren yazılar kaleme aldı. Toplumdaki aksaklıkları eleştirmek için sıkça alegorik hikayeler yazıyordu. Ancak, 50’li yaşlarına geldiğinde çocuk edebiyatına yöneldi ve görüşlerini daha geniş bir kitleye ulaştırmak için hikayeler yazmaya başladı. Bu değişimin sonucu olarak, 1881 ve 1882 yıllarında yayımlanan La Storia di un Burattino (Bir Kuklanın Hikayesi) ortaya çıktı ve büyük bir başarı elde etti.
Gerçek Pinokyo, yalnızca bir peri masalı yaratma amacı taşımıyordu; aynı zamanda güçlü bir siyasi mesaj vermek için kaleme alınmıştı. Tüm zamanların en ünlü İtalyan hikayelerinden biri olan bu eser, aslında yalan söylemenin zararlarına odaklanmıyordu. Evet, Pinokyo yalan söylüyordu, ama bu alışkanlığı onun kötü huyları arasında belki de en masumuydu. Hikaye, daha çok toplumun ahlaki zayıflıklarını ve bireysel sorumluluklarını eleştiren derin bir alegoriydi.
Gerçek Pinokyo’nun Karanlık Yüzü
Sonradan Pinokyo olarak tanıyacağımız karakter, 1881 yılında seri halinde yayımlanmaya başladı. Orijinal hikayede, Pinokyo’nun yoldan çıkışı çevresindekilerin etkisiyle değil, doğuştan gelen kötü eğilimleriyle şekilleniyordu. Disney’in sevimli kuklasından farklı olarak, gerçek Pinokyo asi ve başına buyruk bir karakterdi.
1940 yılında Disney tarafından sunulan hikaye de çocuk olmak isteyen iyimser bir kuklanın maceralarını izleriz. Ancak Carlo Collodi’nin kitabı, çok daha farklı bir üsluba sahipti. Collodi’nin asıl amacı, yaramaz bir çocuğun ebeveyni olmanın ne kadar zor olduğunu gözler önüne sermekti.
Pinokyo’nun hayata gelir gelmez yaptığı ilk şey, Geppetto’yu tekmeleyip kasabaya kaçmaktı. Bu davranışı yanlış anlayan bir İtalyan polisi, Geppetto’nun kuklaya kötü davrandığını sanarak onu tutuklayıp hapse atıyordu.
Bu sırada animasyonu izleyenlerin hatırlayacakları kurgusal karakter Jiminy Cricket ortaya çıkar ve Pinokyo’yu uyarır. Ancak Pinokyo’nun bu tür uyarılara tepkisi filmdekinden oldukça farklıdır. Orijinalde, Jiminy’ye çekiç atar ve onu öldürür.
Geppetto, hapisten çıktıktan sonra eve döner ve tüm sevgisiyle Pinokyo’yu okula gitmeye ikna eder. Hatta okul kitaplarını almak adına tek ceketini bile satar. Ancak ertesi gün Pinokyo sözünü tutmaz. Okula gitmek yerine, kitaplarını bir tiyatro bileti almak için satar. Ve bu böyle devam eder. Bazı durumlarda Pinokyo yoldan çıkar, bazen de bencil ve aptalca davranışlarda bulunur.
Carlo Lorenzini Bize Ne Anlatmak İstiyor?
Pinokyo’nun Maceraları, aslında 18. yüzyıl filozofu Jean-Jacques Rousseau’nun Emile veya Eğitim Üzerine adlı eserinde savunduğu çocuk yetiştirme felsefesine bir eleştiriydi.
Kitapta çocukluk, çocukluk, ergenlik öncesi, ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinden geçen bir çocuğun hikayesi anlatılıyor. Emile 1765 yılında, ilk olarak Paris’te ve kısa bir süre sonra Amsterdam’da basıldı. Kitap Fransa’da derhal yasaklanacaktı. Ancak Rousseau’nun Emile kitabı eğitimsel teori ve pratiğe olağanüstü bir katkı sağlamıştır.
Rousseau’nun kaleme aldığı bu eser, hayali bir çocuk olan Emile’in doğumundan yetişkinliğe kadar olan gelişimini anlatır. Beş bölümden oluşan kitap, Emile’in yaşam evrelerine uygun olarak nasıl ‘iyi’ bir eğitim verilmesi gerektiğine dair öneriler sunar. Rousseau, çocukların doğadan öğrenerek kendi yollarını bulmalarını desteklerken, aynı zamanda toplumsal deneyimlerle de gelişmeleri gerektiğini savunur.
Carlo Lorenzini, Pinokyo karakterine kendi hislerinin ve arzularının peşinden gitme özgürlüğü tanır. Ancak bu özgürlük, Pinokyo’yu ağır sonuçlarla yüzleşmeye iter. Hikâye boyunca Pinokyo; saldırıya uğrar, kaçırılır, bıçaklanır, bir köpek gibi bağlanır ve kırbaçlanır. Sürekli şiddete maruz kalır, neredeyse açlıktan ölür ve hatta bacakları yanar. Tüm bu zorluklar, onun düşüncesizce yaptığı seçimlerin doğal sonuçlarıdır.
Lorenzini, bu hikâye aracılığıyla okula gitmeyen ve başıboş bırakılan çocukların ahlaki açıdan nasıl sorunlar yaşayabileceğini vurgular. Ayrıca, topluma uyum sağlamayan bireylerin tıpkı Pinokyo gibi zararlı ve sorumsuz davranışlar sergileyebileceğine dikkat çeker.
Bu mesaj, hikâyenin sonunda daha da netleşir. Filmde balina olarak gösterilen yaratık, orijinal hikâyede dev bir deniz canavarıdır ve Geppetto’yu yutar. Pinokyo, onu kurtarmak için yola çıktığında karşısına peri çıkar ve ona okula geri dönmesi ve tembelliği bırakması gerektiğini öğütler. Böylece Pinokyo, hem kendi hatalarıyla yüzleşir hem de olgunlaşma yolunda önemli bir adım atar.
Disney Gerçek Pinokyo’nun Hikayesini Sevimli Olanıyla Değiştirecekti.
1930’ların sonlarında Disney stüdyoları, Pinokyo filmini hazırlarken hikâyeyi yumuşatmak ve çocuklara uygun hale getirmek için bilinçli bir çaba gösterdi. Orijinal hikâyedeki asi ve saygısız çocuk imajı, çocuk izleyiciler için fazla sertti.
Bu nedenle Disney, Pinokyo’yu saf, masum ve çaresiz bir çocuk olarak yeniden tasarladı. Onu kendi kötü eğilimlerinden ziyade başkalarının etkisiyle yoldan çıkan bir karaktere dönüştürdüler. Böylece hikâyenin derin sosyal eleştirileri tamamen arka plana itildi ve yerine daha masalsı ve eğitici bir anlatım getirildi.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- The Real Story of Pinocchio Tells No Lies. Yayınlanma tarihi: Haziran 2022; Bağlantı: https://www.smithsonianmag.com/
- Disney whitewashed the story of Pinocchio. Originally that of an ungrateful and “wretched boy,” hanged for his mistakes. Yayınlanma tarihi: 31 Aralık 2017; Bağlantı: https://www.thevintagenews.com/
Matematiksel
