Müzik aletleri genel olarak vurmalı, üflemeli ve telli çalgılar olarak sınıflandırılmaktadır. Vurmalı çalgılar da örneğin davulda gergin bir yüzeyi el darbeleri ile titreştirerek farklı notalarda sesler çıkartılmaktadır. Üflemeli çalgılarda ise bu işlem genel olarak belli bir noktaya dudaklarınızı yaslayarak hava üflemek ile, telli çalgılarda ise çeşitli telleri titreştirmek ile gerçekleşir.
Gördüğümüz gibi gündelik yaşamda sıkça gördüğümüz çoğu müzik aletiyle müzik yapmak için belirli bir temasa ihtiyaç vardır. Lakin thereminin diğerlerinden en önemli farkı da tam bu noktadır. Theremin çalarken onu herhangi bir şekilde temas etmenize gerek yoktur.
araştırmalar yürütmesi için Teknik Laboratuvarın başına getirildi. 1920’de ise theremin ilk kez tanıtıldı.
Theremin Adı Nereden Geliyor? Leon Theremin Kimdir?
Dünyanın ilk elektronik müzik aletlerinden biri olarak kabul edilen theremin ismini mucidi olan Leon Theremin’den almıştır. Leon Theremin adı ile anılan bu müzik aletini Rus İç Savaşı sırasında 1919’da icat etmiştir. Avrupa’da uzun bir yolculuk yaparak hınca hınç dolu salonlarda icadını tanıtmış, oradan da Amerika Birleşik Devletleri’ne yol almıştır.
1928’de New York Filarmoni Orkestrası’na theremin çalarak eşlik etmiş, 1929’da icadına patent aldıktan sonra aletin ticari üretim haklarını RCA’ya devretmiştir. Léon Theremin 1930’larda New York’ta bir laboratuvar kurarak bu müzik aletini geliştirmiş, başka elektronik müzik aletlerini ve icatlarını da burada denemiştir. Ayrıca bu stüdyosunda müzisyenlere ve bilim insanlarına çeşitli performanslar sergilemiştir. Onu dinlemeye gelen kişiler arasında Einstein’ın da olduğu bilinmektedir.
Ama Amerika’daki mutluluğu kısa ömürlü olacaktı. 1938’de, Termen aniden, arkasında karısını bırakarak Rusya’ya döndü. Kimisi Sovyetler tarafından kaçırıldığını, kimi de borç batağından kurtulmak için bunu yaptığını söyledi. Termen ise bir vatansever olarak Rusya’nın yanında olmak için bunu yaptığını dile getirdi.
Ancak Termen Rusya’da bir hain olarak suçlanacaktı. Bunun sonucunda da hapishaneye gitmek zorunda kalacaktı. Ancak kısa sürede onun yetenekleri fark edilecek ve sonrasında gizli bir araştırmaya katılmak için Moskova’ya geri getirilecekti. Burada binaların içindeki konuşmaları gizlice dinlemek için kullanılan bir cihaz daha icat etti.
Cihaz, Soğuk Savaş döneminde ABD, Fransa ve İngiltere’ye karşı kullanılmaya başlandı. Bugün modern radyo frekansı tanımlama veya RFID teknolojisinin öncüsü olarak kabul edilen bu casusluk cihazını başarılı bir şekilde kopyalamak CIA’in yıllarını aldı. 1991’de Leon Theremin Amerika’ya geri döndü. 1993 yılında hayatının anlatıldığı ‘Theremin: An Electronic Odyssey’ adlı Amerikan yapımı belgeselin galasından bir gün sonra 97 yaşında da yaşamını yitirecekti.
Theremin Nasıl Çalınır?
Theremin yapısı gereği öğrenilmesi en zor kabul edilen enstrümanlardan biridir. Ayrıca oluşan elektromanyetik alan tamamen çevre etkilerine açık bir şekildedir. Bu denli zor bir müzik aleti ile sanatını icra edebilen sanatçı da sayılı sayıdadır. Bir insanın theremin çaldığını gördüyseniz bu müzik aletinin hiçbir temas olmadan yapılan el hareketleri ile nasıl belirli notaları çıkartabildiğini merak etmişsinizdir. Şimdi bu müzik aletinin sırrını açıklamaya çalışacağız.
koruyan önemli bir çalgıdır.
Bir klavye veya teller yerine, bir thereminin etrafındaki alandaki hareketleri algılayan antenleri vardır. Bu antenler, üretilen sesin perdesi ve yüksekliği üzerinde kontrol sağlar. Oynatıcının önünde bulunan dikey anten, perde antenidir. Elinizin ileri geri hareketi sesin perdesini değiştirir. Oval anten ise ses seviyesini kontrol etmekte rol oynar. Ellerin metale olan uzaklığına göre sesler yükselip alçalmaktadır ve bu ses, keman ile insan sesinin karışımına benzetilmektedir.
Elleriniz antenin yakınında ve çevresinde sallandığında, vücut kapasitansınız antenler tarafından üretilen elektromanyetik dalgaları etkileme eğilimindedir. ( Kapasitans bir bileşenin ya da devrenin elektrik yükü biçiminde enerji toplama ve depolama yeteneğidir.).
Alandaki bu bozulma, senkronize edilebilen değişken sesler yaratmaya sağlar. Son olarak da elleri kullanımıyla oluşan theremindeki elektrik sinyalleri bir hoparlör sistemine gönderilir. Bu sayede de sesin dışarı verilmesi sağlanır. Mucit Leon Theremin, bu müzik aletini, “Theremin şarkı söyleyen bir alettir.
İnsan melodiyi kendi iç sesiyle söyler” şeklinde betimlemiştir. İlk elektronik müzik aleti olarak önemi olan Theremin, çalınma tarzındaki tuhaflık ve özel tınısı nedeniyle bugün de, eşsizliğini korumaktadır.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- What If You Could Play A Musical Instrument Without Touching It?; yayınlanma tarihi: 16 Ocak 2022; Bağlantı: https://www.scienceabc.com
- How a Theremin Works; Yayınlanma tarihi: 14 Mayıs 2021; Bağlantı: https://electronics.howstuffworks.com
- Creepy Music and Soviet Spycraft: The Amazing Life of Leon Theremin. Yayınlanma tarihi: 1 Kasım 2019; bağlantı: https://www.discovermagazine.com/
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
