düşünce hataları
-
Psikoloji
Sahiplik Etkisi [Endowment Effect]: Neden Sahip Olduklarımıza Daha Fazla Değer Biçeriz?
Diyelim ki birkaç ay önce 300 liraya bir konser bileti aldınız. Ancak az önce plansız bir iş nedeniyle konsere gidemeyeceğinizi öğrendiniz ve biletinizi satmaya karar verdiniz. Bu durumda biletinizi muhtemel 400 lira ya da daha fazla bir fiyata satmayı düşünürsünüz.…
-
Felsefe
Sahte Otorite Yanılgısı: İnsanlar Neden Yanlış Uzmanlara Güvenirler?
Argumentum ad verecundiam veya otoriteye başvurma, bir kişinin bir alanda otorite olan birinin görüşlerini, tartışma sırasında kendi argümanını desteklemek için kullanmasıyla yaptığı bir mantık hatasıdır. Otoriteye başvurma yani bir konu hakkında uzman görüşü alma elbette yanlış bir şey değildir. Ancak…
-
Toplum ve Yaşam
Sıfır Toplamlı Önyargı: Hayatta Her Şey İçin Yarışmanız Gerekmez!
Genellikle oyun teorisinde karşımıza çıkan sıfır toplam tanımı, bir kişinin kazancının diğerinin kaybına eşdeğer olduğu, dolayısıyla servet veya faydadaki net değişimin sıfır olduğu bir durumdur. Sıfır toplamlı bir oyunda en az iki oyuncu olur. Bir kazananın ve aynı zamanda kaybedenin olduğu…
-
Felsefe
Çaydanlık Mantığı (Kettle Logic): Çelişkili Argümanlar Bizi Yarı Yolda Bırakır
Kettle logic (orijinal Fransızca la logique du chaudron) dilimizde ise tam karşılığı olmasa da çaydanlık ya da kettle mantığı, bir fikri desteklemek amacıyla birbiriyle çelişen birden çok argüman ileri sürülmesi biçiminde tanımlayabileceğimiz bir durumdur. Bir fikri savunurken birbiri ile tutarsız…
-
Psikoloji
Teksaslı Keskin Nişancı Yanılgısı: Her Şeyde Anlam Aramayalım!
Abraham Lincoln ve John F. Kennedy, Amerika Birleşik Devletleri’nin yüz yıl arayla seçilen başkanlarıydı. Her ikisi de, John Wilkes Booth ve Lee Harvey Oswald adlı toplamda on beş harften oluşan üç isimle suikastçılar tarafından vurularak öldürüldüler. Katillerin ikisi de yargılanmadı.…
-
Toplum ve Yaşam
Kumarbaz Yanılgısı Nedir? Bu Bilişsel Hata Nasıl Önlenir?
Kumarbaz yanılgısı, gelecekte gerçekleşecek bir olayın meydana gelme olasılığının, onunla tamamen alakasız geçmiş olaylara bağlı olduğu varsayma durumunda ortaya çıkar. Adında kumarbaz kelimesi geçse de bu durum sadece şans oyunlar ile ilişkili bir durum değildir. Kumarbazın yanılgısı bilişsel bir önyargıdır. Bunun…
-
Toplum ve Yaşam
Bir Olasılık Hatası: Bağlaç Yanılgısı Ve Linda Problemi
Çevremizdeki dünya karmaşıktır. Mantık ve rasyonalite ile desteklenen kararlara varmak için gerekli tüm bilgileri toplamamız ise bu karmaşık dünyada oldukça çok zaman alır. Bu yüzden, hızlı kararlar almamız gerektiği zamanlarda bazı varsayımlarda bulunmayı tercih ederiz. İşte bu zamanlarda da bilişsel önyargılar…
-
Psikoloji
Yanlış İkilem: Ya Siyahtır Ya da Beyaz Yanılgısı
Günlük yaşantımızda farkında bile olmadan bir çok mantık hatası yapıyoruz. Son yıllarda da bu hatalar birbirinden ilginç isimler altında karşımıza çıkıyor. Farkındalık oluşması açısından bu güzel bir şey. Bu yazımızda da yanlış ikilem (false dilemma) düşünce hatasına bakalım. Yanlış bir ikilem…
-
Psikoloji
Tahminlerimiz Ne Kadar Doğru? Temel Oran Yanılgısı
İnsan zihni, belirsizlikler karşısında bocalar. Bu bocalamanın üstesinden gelmek için bazı “kestirmeler” (heuristics) oluşturmuştur. Bu kestirme yollar, fazla düşünmeye gerek kalmadan hüküm vermemizi sağlar. Bu sayede tepki süremiz kısalır, önemli kararları kolayca verebiliriz. Ancak hatırlatalım. Çoğu zaman kestirmeler bizi hataya…
-
Toplum ve Yaşam
Hatalı Bir Düşünce Biçimi Olan Sıfır Risk Yanılgısı Nedir?
Sıfır risk yanılgısı tanımına girmeden önce, şunları hayal etmenizi istiyorum. Matematik bölümü öğrencisisiniz ve Topoloji ile hiç aranız yok. 1) Ertesi gün Topoloji sınavınız var. 2) Ertesi gün Topoloji sınavı olabilirsiniz de olmayabilirsiniz de, kesin duyuru yapılmadı. 3) Ertesi gün…
- 1
- 2
