Kettle logic (orijinal Fransızca la logique du chaudron) dilimizde ise tam karşılığı olmasa da çaydanlık ya da kettle mantığı, bir fikri desteklemek amacıyla birbiriyle çelişen birden çok argüman ileri sürülmesi biçiminde tanımlayabileceğimiz bir durumdur. Bir fikri savunurken birbiri ile tutarsız argümanları kullandığımız için de temelinde bir düşünce hatasıdır.
Kettle Logic isminin kendisi de bir hikayeye dayanır. Hikayeye göre bir adam komşusunu, ona ödünç verdiği çaydanlığa zarar vermekle suçlar. Bunun nedeni komşunun geri getirdiği çaydanlığın dibinin delinmiş olmasıdır. Komşu bu suçlama karşısında kendini savunmak için üç argüman kullanır. 1. Çaydanlığı hiçbir zaman ödünç almamıştır. 2. Çaydanlığı hasarsız olarak geri getirmiştir. Ve 3. Çaydanlık, o ödünç aldığında zaten deliktir.
Elbette bu üç argümanın birbiri ile ilişkisi yoktur. Ancak bir tanesi bile doğru olursa bu o kişinin suçsuz olduğu anlamına gelmektedir. Yani aslında çaydanlığı alan komşu bu argümanlarla kafa karıştırıp durumdan kurtulmayı planlamaktadır.
Çaydanlık Mantığı (Kettle Logic) Terimi İle Nasıl Tanıştık?
Yukarıda okuduğunuz hikaye ilk olarak Sigmund Freud tarafından aktarılmıştır. Viyanalı psikanalist, Düşlerin Yorumu adlı kitabında, Irma isimli bir hastasının tedavisine ilişkin olarak bir meslektaşıyla konuştuktan sonra bu konuyla ilgili bir rüya gördüğünü yazar.
Düşlerin Yorumu, Freud’un en ünlü çalışmalarından biridir. Aslında 1899 yılında yayımlanan kitap yayınevi tarafından 1900 tarihiyle basılmıştır. Freud, araştırma hayatı boyunca bu çalışmasına devam etmiş ve gelişmeleri yeni baskılarına eklemiştir. Yazıldığı dönemde çok ilgi çekmemesine rağmen sorguladığı konu ve uyguladığı yöntemle zamanla ön plana çıkan eser olumlu ve olumsuz birçok tepki almıştır. Özellikle rüya incelemelerinin bilimselliğinin tartışmaları Freud’un eleştirildiği önemli noktalardan biri olmuştur.
Kitabın ikinci bölümünde rüya yorumlamasında kullandığı yöntemleri açıklayan yazar, örnek olarak kendi gördüğü 23-24 Temmuz 1895 tarihli “Irma” rüyasını kullanmaktadır. Rüyasında, hatalı bir tedavi uygulamakla suçlanmayacağından emin olmak için kullandığı argümanlar ona ödünç çaydanlığın hikayesini hatırlatmıştır.
İlk olarak, rahatsızlanması Irma’nın suçu, diye açıklar Freud rüyasında. Çünkü onun tavsiyelerini dinlememiştir. İkinci olarak, Irma’nın acısı zaten zihinsel değil fizikseldir. Dolayısıyla iyileşmesi ya da iyileşmemesinin göreceği tedaviyle bir ilgisi yoktur. Üçüncü olarak, rahatsızlanması dul kalmış olmasının bir sonucudur. Ve son olarak, hastalığı, kirli bir iğne ile yapılan deri altı enjeksiyonundan kaynaklanmaktadır.
Bu savları arka arkaya okuyan herkes bir şeylerin yanlış olduğunu fark edecektir. Savlar sonucunda birbiriyle tutarsızdır. Freud konuyla ilgili olarak, argümanlar arasında “ve” yerine “veya” bağlacını kullanmış olsa daha anlamlı olacağını yazmıştır. Fakat argümanlar upuzun bir söylevin içine saklanınca ayırt etmesi daha da güçleşir,
Kettle Logic İle İlgili Güncel Bir Örnek
Kettle mantığı, düz Dünya topluluğunda çok sık görülür. Düz Dünyacılar kolayca açıklanamayan bir doğal fenomenle karşılaşırlarsa, söz konusu fenomenin düz Dünya’da nasıl olabileceğini ‘açıklamak’ için genellikle ‘deneysel modeller’ tasarlarlar. Sorun bu modellerin birbiriyle çelişmesidir.
Bu ‘deneysel modeller’ sadece hipotezler olarak değerlendirilebilir. Modellerin gerçeği temsil edip etmediğini hala kanıtlamaları gerekmektedir. Ama ne yazık ki kendi geliştirdikleri bu modelleri düz bir Dünya’nın ‘kanıtı’ olarak ele alacaklardır. Düz-Dünyacılar, her bir özel fenomen için özel bir “açıklama” icat etmekten mutlu olurlar ve eğer başka bir sorun ortaya çıkarsa, bunu başka bir “açıklama” ile kapatırlar ve bu böyle devam eder. Bu arada, bu ‘açıklamaların’ çoğu aslında çelişki içindedir ve birbirleriyle bir arada bulunmaları mümkün değildir. Diğer bir deyişle, argümanlarını ortaya kettler mantığına başvururlar ve bu nedenle açıklamaları temelinde geçersizdir.
Kaynaklar ve ileri okumalar
- Kettle logic. Bağlantı: https://en.wikipedia.org/wiki/Kettle_logic
- Kettle Logic: Conflicting ‘Explanations’ in the Flat-Earth Model; Bağlantı: https://flatearth.ws
Dip Not:
Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım
Matematiksel
