Prag Astronomik Saat Kulesi ( Prag Orloj) Çek Cumhuriyeti’nin başkenti Prag’da, Eski Şehir Meydanı’nda yer alan ve hem tarihi hem de bilimsel özellikleriyle dünya çapında ün kazanan bir yapıdır.
1410 yılında yapılan bu saat, günümüzde hâlâ çalışır durumdaki en eski üçüncü astronomik saattir. Zamanı göstermenin ötesinde, gökyüzündeki cisimlerin hareketlerini ve kozmik düzeni görselleştirir. Orta Çağ’da teknoloji, bilim ve sanatın birleşimi olarak ortaya çıkan bu saat, bugüne kadar etkileyiciliğini korumayı başarmıştır.
Prag Astronomik Saati, Kadaňlı Mikuláš adlı bir saat ustası ve Jan Šindel adlı bir matematikçi-astronom tarafından tasarlandı. Mikuláš, mekanik sistemlerin geliştirilmesinden sorumluyken, Šindel saatin bilimsel ve astronomik fonksiyonlarına katkıda bulunmuştu. Bu iş birliği, saatin zamanın ötesine geçen bir eser olmasını sağladı.
Saat, yıllar içinde geliştirildi ve 1490’larda, alt takvim kadranı eklendi. Ancak Orloj, sadece yeniliklerle değil, aynı zamanda zorlu dönemlerle de karşılaştı. II. Dünya Savaşı sırasında, 1945 yılında Prag Ayaklanması sırasında saat ciddi şekilde zarar gördü. Takvim plakası ve birçok mekanik parça yok oldu.
Savaş sonrası özenli bir restorasyon süreciyle 1948 yılında tekrar çalışmaya başladı. Son olarak, 2017-2018 yılları arasında detaylı bir restorasyondan geçirilerek modern bir koruma altına alındı.
Astronomik Saatin Mekanizması Nasıl Çalışır?
Prag Orloj, yalnızca zamanı göstermekle kalmaz, aynı zamanda Güneş, Ay ve Zodyak burçlarının hareketlerini detaylı bir şekilde görselleştirir. Bu çok katmanlı mekanizma, astronomi, coğrafya ve zamanı bir arada sunar.
Saatin en dikkat çekici bölümlerinden biri, astronomik kadranıdır. Bu kadran, Orta Çağ gökbiliminde kullanılan usturlaplara benzer bir yapıya sahiptir. Adeta devasa bir mekanik usturlap gibi çalışır. Kadran, hem gökbilimsel hem de coğrafi bilgiler sunan bir harita görevi görür. Kadran, üç ana katmandan oluşur:
- Renkli Arka Plan: Gökyüzünün farklı zamanlarını temsil eder. Mavi renk gündüzü, kırmızı tonlar gün doğumu ve gün batımını, siyah ise geceyi ifade eder.
- Güneş ve Ay Göstergeleri: İki ayrı çubuk, Güneş ve Ay’ın gökyüzündeki konumlarını gösterir. Ay çubuğu üzerindeki küçük küre, Ay’ın evrelerini görselleştirir. Bu kürenin dönüşü tamamen yerçekimi ile sağlanır.
- Zodyak Halkası: Burçların simgelerini taşıyan halka, Güneş ve Ay’ın Zodyak üzerindeki hareketlerini gösterir. Ayrıca, üzerinde bulunan küçük bir altın yıldız bahar ekinoksunun yerini işaret eder.
Astronomik kadranın altında bulunan takvim plakası, yılın aylarını ve güncel tarihi gösterir. Bu plaka, 19. yüzyılda Josef Mánes tarafından yeniden tasarlanmıştır. Merkezde Prag’ın Eski Şehir armasını barındıran plaka, her ayı farklı mevsimsel aktivitelerle temsil eder. Örneğin, Ekim ayında üzüm hasadı yapan bir çiftçi, mevsimlik çalışmaları anlatır.
Saatin Figürleri ve Sembolik Anlamları
Prag Orloj, her saat başı gerçekleşen animasyonlu gösterisiyle ünlüdür. Saatin üzerindeki figürler, dönemin ahlaki mesajlarını iletmek için tasarlanmıştır.
- Kendini Beğenmişlik (Vanity): Elinde ayna tutan bir figür, insanın kibir ve gösterişe olan düşkünlüğünü temsil eder.
- Açgözlülük (Greed): Altın torbası taşıyan figür, maddi hırsı ve cimriliği sembolize eder.
- Ölüm (Death): Bir iskelet, yaşamın geçiciliğini hatırlatır ve çan çalarak saati işaret eder.
- Sefahat (Lust): Mandolin çalan bir figür, ahlaki zayıflıkları ve gece hayatına olan düşkünlüğü ifade eder.
Saatin alt kısmında ise daha olumlu değerleri temsil eden figürler bulunur. Bilim, adalet, astronomi ve eğitimin önemine dikkat çeken bu figürler, yaşamın manevi ve entelektüel yönlerini vurgular.
Günümüzde Prag Astronomik Saati
Prag Astronomik Saati, yılda milyonlarca turistin ziyaret ettiği bir cazibe merkezi olmaya devam etmektedir. Özellikle her saat başı gerçekleşen animasyonlu gösterisi, ziyaretçilerin ilgisini çeker. Gösteri sırasında figürler hareket eder, iskelet çan çalar ve Havariler geçit yapar.
Saat, yalnızca Prag’ın değil, aynı zamanda dünya kültür mirasının önemli bir parçasıdır. Geçmişin bilimsel ve teknik başarılarını anlamak, bugünün teknolojik gelişimlerine ilham verir. Bu eşsiz eser, hem tarih meraklıları hem de bilim severler için görülmeye değer bir başyapıttır.
Kaynaklar ve ileri okumalar:
- 600-Year-Old Medieval Clock Shows the State of the Universe in Real Time. Yayınlanma tarihi: 27 Mart 2018. Bağlantı: 600-Year-Old Medieval Clock Shows the State of the Universe in Real Time/
- Prague Astronomical Clock; Bağlantı: https://www.atlasobscura.com/
- The Secrets of the Prague Astronomical Clock; Yayınlanma tarihi: 9 Mart 2019. Kaynak site: Interesting Engineering. Bağlantı: The Secrets of the Prague Astronomical Clock/
Size Bir Mesajımız Var!
Matematiksel, matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım.
Matematiksel
