Dünya Artık Altı Ronnagram Ağırlığında: Yeni Büyük Sayılar İle Tanışın

Sayılar hayatımıza ilk karıştığı zamanlarda sayı saymak için el ya da en fazla ayak parmaklarımızı kullanmamız yeterliydi. Ancak 21. yüzyılda, her yönden büyük sayıların bombardımanı altındayız. Durum böyle olunca da daha büyük ve daha küçük sayıları göstermek için yeni yöntemler gerekiyor.

Bilim insanları, hayal edilemeyecek kadar büyükten sonsuz küçüklüğe kadar dünyanın en büyük ve en küçük sayılarını ifade etmek için yeni ön ekleri resmi olarak Kasım 2022 tarihinde onayladılar. Buna göre Ronna 1’in ardından 27 sıfır – bir milyar milyar milyar – quetta ise 1’in ardından 30 sıfır anlamına geliyor. Bunlar onaylanmadan önce, yotta en büyük ön ekti. Bu 1 rakamının ardından gelen 24 sıfır anlamına geliyordu.

Ölçeğin diğer ucunda ise, virgülden sonra 27 basamak içeren ronto geliyor. Sonrasında daondan bin kat daha küçük olan quecto yer alıyor. Bu durumda küresel standart olan Uluslararası Birimler Sistemine (SI) otuz yılı aşkın bir süredir ilk kez yeni ön ekler ekleniyor.

Büyük Sayıların Adları Nereden Geliyor?

Ön ekler, büyük ve küçük ifade etmeyi kolaylaştırır. Örneğin, bir kilometreyi her zaman 1.000 metre olarak veya bir milimetreyi metrenin binde biri olarak yazmak her zaman kolay bir iş değildir. Büyük sayılar ayrıca iletişimi de kolaylaştırır. Örneğin dünyanın ağırlığı yaklaşık altı ronnagram demek akılda tutmayı basitleştirir. Oysa ki bu sayı altı ve devamında 27 tane sıfır anlamına gelmektedir. Bu arada Jüpiter’in kütlesi ise yaklaşık 2 quettagram kadardır.

Genelde İngilizce kelimelerle anılmasına rağmen büyük sayıların adları Latince kökenlidir. Örneğin, Latince 3 anlamına gelen tri kelimesinin arkasına –llion takısı eklenince “trillion” sözcüğü oluşur. Büyük sayıların ilk söylemini Fransız Matematikçi Nicolas Chuquet (1445-1488), 10¹² sayısı için “billion”, 10¹⁸ sayısı için ise “trillion” ifadesini kullanarak gerçekleştirmiştir.

Büyük Sayıların Adları Avrupa ile ABD’de Neden Farklıdır?

On yedinci yüzyıla gelindiğinde Fransa’da 10⁹ yerine billion ve 10¹² yerine trillion sözcükleri kullanılıyordu. Ancak İngiltere ve Almanya ise Chuquet’in önerdiği eski sistemle adlandırmaya devam etmişlerdi. Böylece büyük sayıların adlandırılması bölgelere göre değişiklik göstermeye başladı.

Ekonomik olarak güçlü ülke olmak, pek çok alanda olduğu gibi büyük sayıların gösterimi üzerine de üstün olmak anlamına gelecekti. Sonucunda 1974 yılında İngiltere Başbakanı Harold Wilson, billion sayısının 10¹² olarak değil ABD sisteminde olduğu gibi 10⁹ olarak kullanılacağını açıklamıştır. Fakat buna rağmen Avrupa ile ABD arasındaki gösterim farklılığı devam etmiştir.

Son olarak hatırlatalım. Bu okuduklarınızdan çok daha büyük sayılar da vardır. Örneğin günümüzde 1 googol 10¹⁰⁰ anlamına gelmektedir. Bunu 1 sayısının sonunda 100 tane sıfır gibi de düşünebilirsiniz. Hatta daha da büyüğünü merak ederseniz googolplex yani 10^googol sayısını da sizlere söyleyebiliriz. Bu sayılar elbette devasa büyüklüktedir. Ancak yaşantımızda henüz herhangi bir kullanım alanları yoktur.

• Dünyanın Eksen Eğikliği Neden Vardır? Farklı Bir Açı Olsaydı Ne Olurdu?
• Ekin Çemberleri ve Peri Çemberleri: Nedir ve Ne Değildir?
• Vücudumuzun % 99’u Boş Alan İse Kütlemiz Nereden Geliyor?
• Hiçlikten Elde Edilen Bir Şey: Sıfır Sayısının Hikayesi
• Gezegenlerin Dönüş Yönü: Venüs ve Uranüs Neden Ters Yönde Dönüyor?

Kaynaklar ve ileri okumalar

• Say hello to ronnagrams and quettameters! Scientists pick new prefixes to express the world’s largest and smallest measurements. Yayınlanma tarihi: 21 Kasım 2022; Bağlantı: https://www.dailymail.co.uk/
• Millions And Billions And Billiards And Milliards. Yayınlanma tarihi: 25 Haziran 2012; Bağlantı: https://www.npr.org
• It’s Official: Scientists Confirm a New Expanded Scale of Measurement. Yayınlanma tarihi: 21 Kasım 2022; Bağlantı: https://www.sciencealert.com

Dip Not

Matematiksel, 2015 yılından beri yayında olan ve Türkiye’de matematiğe karşı duyulan önyargıyı azaltmak ve ilgiyi arttırmak amacıyla kurulmuş bir platformdur. Sitemizde, öncelikli olarak matematik ile ilgili yazılar yer almaktadır. Ancak bilimin bütünsel yapısı itibari ile diğer bilim dalları ile ilgili konular da ilerleyen yıllarda sitemize dahil edilmiştir. Bu sitenin tek kazancı sizlere göstermek zorunda kaldığımız reklamlardır. Yüksek okunurluk düzeyine sahip bir web sitesi barındırmak ne yazık ki günümüzde oldukça masraflıdır. Bu konuda bizi anlayacağınızı umuyoruz. Ayrıca yazımızı paylaşarak veya Patreon üzerinden ufak bir bağış yaparak da büyümemize destek olabilirsiniz. Matematik ile kalalım, bilim ile kalalım

Matematiksel